روایت یک حذف پرحاشیه | تیتراژ سریال یا بازی قدرت
تصویری از بی‌ثباتی ساختاری و فقدان ضوابط حرفه‌ای در تولیدات آنلاین را آشکار کرد
هفت صبح| در روزهایی که نمایش خانگی ایران بیش از هر زمان دیگری زیر ذره‌بین مخاطبان قرار دارد، ماجرای حذف نام سجاد بابایی از تیتراژ سریال «شغال» ساخته بهرنگ توفیقی به یکی از بحث‌برانگیزترین اتفاقات پشت صحنه بدل شده است. ماجرایی که در ظاهر به یک اختلاف مالی برمی‌گردد اما در عمق خود، نشانه‌ای است از بحرانی گسترده‌تر در زیست‌بوم پلتفرم‌های تازه‌کار و سرمایه‌گذاری‌های بی‌پایه در صنعت سریال‌سازی.
بازیگری که از تیتراژ حذف شد، نه از حافظه تماشاگر
سجاد بابایی، بازیگری که در سال‌های اخیر مسیر درخشانی را طی کرده، در سال ۱۳۹۶ و با بازی در فیلم سوزن آب به کارگردانی بهمن شهروان و در ژانر درام اجتماعی، برای نخستین بار در پرده سینما حضور پیدا کرد؛ و در «استاد» سیمرغ بلورین نقش مکمل مرد را از جشنواره فجر گرفت. او در «مجنون» نیز یکی از تحسین‌شده‌ترین بازی‌ها را ارائه داد و با ایفای نقش شهید زین‌الدین در فجر چهل‌ودوم به جمع نامزدهای بهترین بازیگر نقش اول پیوست.
حالا همین بازیگر، در تازه‌ترین تجربه نمایش خانگی‌اش، به جای دیده شدن، با حذف نامش از تیتراژ «شغال» روبه‌رو شده است. تصمیمی عجیب، در حالی که او در سریال به‌عنوان یکی از نقش‌های اصلی حضور دارد و بازی‌اش مورد قبول مخاطبان قرار گرفته است.این حذف، نه‌تنها در تیتراژ که در اقلام تبلیغاتی و پوسترهای رسمی نیز رخ داده است؛ بی‌آنکه توضیحی از سوی تهیه‌کننده یا کارگردان ارائه شود. مخاطبان در شبکه‌های اجتماعی از این اتفاق شوکه شدند و رسانه‌ها به دنبال پاسخ رفتند، پاسخی که هنوز به‌روشنی داده نشده است.
اختلاف مالی یا برخورد غیرحرفه‌ای؟
شنیده‌ها از منابع نزدیک به پروژه حکایت از اختلاف مالی میان سجاد بابایی و علی طلوعی، تهیه‌کننده و سرمایه‌گذار سریال دارد. گفته می‌شود دستمزد عوامل برای ماه‌ها پرداخت نشده و بابایی، با وجود تعهد حرفه‌ای، تا آخرین روزهای فیلم‌برداری در سکانس‌ها حاضر شده است. با این حال، پس از آنکه پیگیری‌هایش برای دریافت مطالبات بی‌نتیجه ماند، تصمیم به کناره‌گیری گرفت و پرونده اختلاف به خانه سینما کشیده شد.
طبق گزارش‌ها، رأی این نهاد صنفی به نفع بابایی صادر شده اما ماجرا به اینجا ختم نشده است. در اقدامی غیرمنتظره، تهیه‌کننده تصمیم گرفته نام بازیگر را از تیتراژ اصلی حذف کند و او را تنها در میان «سایر بازیگران» بیاورد؛ رفتاری که از دید بسیاری از فعالان سینما، غیرحرفه‌ای و غیراخلاقی است.
وقتی هوش مصنوعی به جای انسان می‌نشیند
شایعه جنجالی‌تر اما از آنجا آغاز شد که برخی رسانه‌ها خبر دادند سکانس‌های باقی‌مانده از حضور سجاد بابایی، با هوش مصنوعی بازسازی شده است. اگرچه این ادعا هنوز از سوی عوامل «شغال» تأیید یا تکذیب رسمی نشده اما طرح آن در فضای رسانه‌ای، نگرانی تازه‌ای درباره مرزهای اخلاقی استفاده از فناوری در تولیدات هنری به وجود آورده است.
آیا می‌توان چهره بازیگری را بدون رضایتش با هوش مصنوعی بازتولید کرد؟ این پرسش حالا به موضوعی داغ در محافل سینمایی بدل شده است. برخی منتقدان معتقدند چنین اقدامی، نه فقط تضییع حقوق هنرمند که ورود به منطقه خاکستری مالکیت هنری است؛ جایی که تکنولوژی از ابزار خلاقیت به سلاحی برای حذف بدل می‌شود.
پلتفرم‌هایی با پای لرزان
اما در پس این اتفاقات، رد پای ضعف ساختاری پلتفرم پخش سریال نیز دیده می‌شود. پلتفرمی که در ابتدا با نام «زینما» معرفی شد اما به دلیل بی‌توجهی مدیرانش به ثبت حقوقی برند، ناچار شد نام خود را به «زی‌ویژن» تغییر دهد. این تغییر شتاب‌زده، نشانه‌ای از همان آشفتگی‌ای است که در عملکرد مالی و مدیریتی پلتفرم هم مشهود است.
بر اساس گزارش‌ها، «زینما» با مشکلات مالی عدیده‌ای روبه‌رو بوده و بسیاری از پرداخت‌های آن به عوامل پروژه‌ها با تأخیر یا به‌طور ناقص انجام شده است. این اتفاق یادآور سرنوشت پلتفرم‌هایی مانند «استارنت» است که در نبود پشتوانه سرمایه‌ای و فنی، تنها چند گام تا سقوط کامل فاصله دارند. در چنین شرایطی، طبیعی است که اختلافات میان تهیه‌کننده و بازیگران به بحران عمومی بدل شود.
واکنش اهالی سینما
در تازه‌ترین گفت‌وگو با مجله فیلم امروز، امیرحسین فتحی نیز از رفتار تهیه‌کننده در قبال سجاد بابایی انتقاد کرده و آن را «غیرحرفه‌ای و غیرمنصفانه» دانسته است. او گفته: « آیا درست است که تهیه‌کننده فقط به‌دلیل درخواست دستمزد از سوی یک بازیگر، نام او را در قسمت سایر بازیگران بزند؟ مگر همچنین چیزی می‌شود.» از سوی دیگر، بسیاری از کاربران در فضای مجازی نیز با هشتگ‌هایی چون #حق_بازیگر و... از بابایی حمایت کردند و خواستار شفاف‌سازی رسمی شدند.
یک زنگ خطر برای آینده نمایش خانگی
ماجرای حذف نام سجاد بابایی، تنها یک اختلاف شخصی یا مالی نیست؛ نشانه‌ای است از بحران اعتماد در صنعت نمایش خانگی. وقتی تهیه‌کننده می‌تواند بدون پاسخگویی نام بازیگرش را حذف کند و پلتفرم پخش‌کننده هم سکوت اختیار کند، یعنی ساختارهای حرفه‌ای هنوز در این حوزه شکل نگرفته‌اند.
نمایش خانگی ایران در سال‌های اخیر با ظهور پلتفرم‌های متعدد، وارد مرحله تازه‌ای از رقابت شده است؛ اما بسیاری از این پلتفرم‌ها نه زیرساخت فنی دارند، نه پشتوانه سرمایه‌ای مطمئن. در چنین فضایی، هر بحران کوچک می‌تواند به بی‌اعتباری کل صنعت منجر شود. سجاد بابایی شاید این بار از تیتراژ حذف شده باشد اما حذف نام او از حافظه تماشاگران آسان نخواهد بود. گاهی یک نامِ غایب، بیش از هر نامی در تیتراژ حضور دارد.
