یادگاری‌های رنگی تلویزیون؛ ۱۰ کارتون نوستالژیک دهه ۶۰ و ۷۰ که هنوز هم در دل‌مان زنده‌اند

• کشور سازنده: آمریکا
• شرکت سازنده: برادران وارنر
• تاریخ تولید: ۱۹۳۰

کارتون لونی تونز را می‌توان یکی از عظیم‌ترین مجموعه انیمیشن‌های تاریخ دانست که کار خود را از سال ۱۹۳۰ آغاز کرد و بعدها در دهه‌های مختلف شکل و شمایل متفاوتی پیدا کرده و در هر دوره با معرفی شخصیت‌های جدید، به طرفداران بیشتری رسید. در ایران هم از سال‌ها قبل شاهد پخش قسمت‌های بی‌شماری از این مجموعه بوده‌ایم، مخصوصاً قسمت‌های مربوط‌به دوران ۱۹۴۴ تا ۱۹۶۴.

تعداد زیادی از شخصیت‌های محبوب کارتونی از معروف‌ترین خرگوش دنیا یعنی کارتون باگز بانی و اردک عصبانی و بامزه‌ای مثل دافی داک گرفته تا قناری کوچک و گربه دست و پا چلفتی یعنی «توییتی» و «سیلوستر»، متعلق به همین مجموعه هستند و تلویزیون ایران هم در بعضی دوره‌ها به‌طور مرتب و بعضی وقت‌ها هم به شکل پراکنده به سراغ نمایش آن رفته است. شاید بتوان بیشترین نمایش‌های انیمیشن لونی تونز در ایران را هم به «کایوت» و «رودرانر» نسبت داد؛ زوج جذابی که در دل صحراهای آمریکا برخوردهای جالبی هم با دارند و کایوت بیچاره بارها و بارها در راه رسیدن به غذای لذیذ خود (که در ایران با نام «میگ میگ» هم شناخته می‌شود!) به فجیع‌ترین شکل ممکن آسیب می‌بیند.

کارتون سریال لونی تونز تا چند سال دیگر وارد دومین قرن از حیات خود می‌شود و هنوز هم بعد از این همه سال، جذابیت‌هایش را کم‌وبیش حفظ کرده و هم مجموعه کارتون‌های مخصوص خود را دارد و هم اثری مثل Space Jam: A New Legacy که به‌تازگی با حضور این شخصیت‌های دوست‌داشتنی درکنار لبران جیمز اکران شده است.

• کشور سازنده: آمریکا
• شرکت سازنده: Fleischer Studios
• تاریخ تولید: ۱۹۳۳

«پاپای» نه‌تنها جزو محبوب‌ترین شخصیت‌های کارتونی تلویزیون ایران محسوب می‌شده، بلکه از نظر تاریخی هم از قدیمی‌ترین‌ها به حساب می‌آید؛ ملوانی که الزی کریسلر سیگر، هنرمند و کارتونیست آمریکایی او را در سال ۱۹۲۹ برای حضور در مجموعه‌ای کمیک طراحی کرد و خیلی زود به علت محبوبیت بالای خود توسط مکس فلایشر، انیماتور مطرح آمریکایی وارد دنیای انیمیشن شد.

این ملوان خسته و عصبانی، معمولاً کاری به کار کسی نداشت و تنها می‌خواست روزهای خود را درکنار معشوقه‌اش «آلیو» سپری کند، ولی رقیب عشقی قوی‌هیکلی به نام «بلوتو» داشت که همیشه مزاحم او می‌شد و کار را خراب می‌کرد. در اینجا بود که ملوان زبل به سراغ یک قوطی اسفناج رفته و با بلعیدن تمام محتویات آن، ناگهان تبدیل به یک قهرمان قدرتمند شده و با بازوهایی درشت به سراغ بلوتو می‌رفت و حسابش را می‌رسید. همین قضیه هم باعث شده بود در ایران (و احتمالاً سایر نقاط دنیا) اسفناج برای کودکان به سمبلی برای قدرت تبدیل شود!

پاپای با آن پیپ و دهان کج خود تا سال‌ها جزو معروف‌ترین شخصیت‌های کارتونی دنیا بود و تعداد زیادی انیمیشن از خود به‌جای گذاشت و حتی بعدها در سال ۱۹۸۰، رابرت آلتمن هم به سراغ کارگردانی فیلمی براساس این شخصیت با بازی رابین ویلیامز و شلی دووال رفت.

• کشور سازنده: آمریکا
• شرکت سازنده: هانا باربرا پروداکشنز
• تاریخ تولید: ۱۹۴۰

درحالی بیش از ۸۰ سال از معرفی معروف‌ترین موش و گربه دنیا می‌گذرد که آن‌ها هنوز هم با محبوبیت زیادی همراه هستند و همین امسال یک فیلم سینمایی هم داشتند. در تلویزیون ایران هم از دهه‌ها قبل شاهد پخش نسخه‌های مختلفی از این مجموعه بوده‌ایم و کودکان هر نسل (و همین‌طور بزرگ‌ترها) خاطرات زیادی از شیطنت‌های این موش و گربه دارند.

کارتون های نوستالژیک تام و جری را می‌توان به دوره‌های مختلفی تقسیم کرد که ما هم از اکثر این دوره‌ها نمونه‌هایی را در تلویزیون دیده‌ایم. از اولین سری آن، محصول ویلیام هانا و جوزف باربرا که در فاصله‌ی ۱۹۴۰ تا ۱۹۵۸ پخش می‌شد و خود شامل چند زیرمجموعه‌ی مختلف با طراحی‌های متنوع بود (مخصوصاً در مورد تام که طراحی اولیه‌ی متفاوتی داشت)، تا سری‌های بعدی که در دهه‌های پس از آن ساخته شدند و هر بار دستخوش تغییراتی می‌شدند و شخصیت‌های جدیدی هم از راه می‌رسیدند.

دراین‌میان مجموعه‌ای مثل Tom and Jerry Kids نیز در دهه ۱۹۹۰ تولید شد که تام و جری در آن سن و سال کمتری داشتند و بچه‌های دهه ۷۰ ایران هم در مقطعی فرصت تماشای این سری را پیدا کردند. بعدها مجموعه‌های جدیدتری هم با حضور این موش و گربه محبوب تولید شدند که بعضی از آن‌ها هم در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ از تلویزیون پخش شد، ولی همچنان محبوب‌ترین دوران این مجموعه را کارتون های قدیمی آن تشکیل می‌دهد؛ قسمت‌های جذابی که حتی پس از ده‌ها بار دیدن هم تازگی خود را از دست نمی‌دهند.

• کشور سازنده: آمریکا
• شرکت سازنده: Walter Lantz Studio
• تاریخ تولید: ۱۹۵۷

خیلی از کودکان ایرانی اولین‌بار پرنده‌ای به نام دارکوب را با کمک کارتون دارکوب زبله شناختند؛ شخصیتی بیش‌فعال با نام اصلی «وودی وودپکر» که والتر لانتز و بن هاردوی او را در سال ۱۹۴۰ طراحی کردند، در انیمیشنی کوتاه به نام Knock Knock. بعدها هم انیمیشن‌های کوتاه زیادی با حضور او تولید شد، ولی این سریال انیمیشنی وودی وودپکر در دهه ۱۹۵۰ بود که محبوبیت این دارکوب را بیش‌ازپیش افزایش داد و او را به رقیبی برای شخصیت‌های معروف لونی تونز تبدیل کرد.

کارتون‌ های دارکوب زبل که در دهه‌های مختلف از تلویزیون ایران پخش شدند، شامل تعداد زیادی از همان انیمیشن‌های کوتاه سینمایی درکنار موارد جدید می‌شدند و بازه‌ی زمانی بسیار طولانی‌ای را هم به خود اختصاص دادند؛ به‌طوری‌که از سال ۱۹۵۷ تا ۱۹۷۷، بیش از ۱۰۰ قسمت از آن پخش شد و بعدها نسخه‌های دیگری هم براساس این شخصیت دیوانه ساخته شد که البته هیچ‌کدام به شهرت این مجموعه‌ی ۲۰ ساله نرسیدند.

• کشور سازنده: آمریکا
• شرکت سازنده: Terrytoons
• تاریخ تولید: ۱۹۶۰

معاون کلانتر از آن دست کارتون های نوستالژیک است که نسل‌های مختلف با آن خاطره دارند و در طول دهه‌های ۶۰ و ۷۰ بارها از تلویزیون ایران پخش شده بود. شرکت «تری‌تونز» به‌عنوان یکی از استودیوهای قدیمی انیمیشن‌سازی، این کارتون را در قالب قسمت‌هایی کوتاه در فاصله‌ی سال‌های ۱۹۶۰ تا ۱۹۶۴ آماده کرد که در مجموع سه فصل و ۱۰۴ قسمت را شامل می‌شد.

شخصیت اصلی قصه با صدای ایرج رضایی، معاون کلانتری در قالب یک سگ بود که در قسمت‌های ابتدایی در فلوریدا حضور داشت و سپس در ایالت‌های دیگری مثل می‌سی‌سی‌پی و تنسی به ایفای وظیفه می‌پرداخت. شخصیت‌های دیگری مثل «ماسکی» با صدای مینو غزنوی هم معاون کلانتر را در ماجراهای مختلف همراهی می‌کردند و به صحنه‌های اکشن درکنار طنز خاص این کارتون انرژی می‌دادند.

بعدها آثار دیگری هم با حضور معاون کلانتر تولید شد، ولی این شخصیت در ایران همچنان با همین مجموعه کارتون قدیمی شناخته می‌شود.

• کشور سازنده: لهستان
• شرکت سازنده: Studio Filmow Rysunkowych
• تاریخ تولید: ۱۹۶۲

از میان محبوب‌ترین برادران کارتونی بین ایرانی‌ها، می‌توان لولک و بولک را نام برد؛ دو برابر بازیگوشی که در طول ۱۱ فصل و بیش از ۱۷۰ قسمت به انجام شیرین‌کاری‌های مختلف و خلق لحظات خنده‌دار می‌پرداختند.

برادر بزرگ‌تر یعنی بولک درکنار برادر کوچک‌تر خود لولک به قدری در فاصله‌ی سال‌های ۱۹۶۲ تا ۱۹۸۶ در کشور لهستان محبوب شده بودند که آثار مختلفی مثل مجسمه‌های آن‌ها در نقاطی چون شهر بیلسکو-بیاوا ساخته شده و به‌نوعی می‌توان آن‌ها را از صادرات فرهنگی این کشور دانست. البته این دو در کارتون‌های خود تنها نبودند و بعد از مدتی دخترکی به نام «تولا» هم به آن‌ها اضافه شد تا پس از آن شاهد ماجراجویی‌های سه‌نفره‌ی این کودکان در دل طبیعت باشیم.

درکنار کارتون بولک و لولک انیمیشن لهستانی دیگری هم در آن سال‌ها از تلویزیون ایران پخش می‌شد که روایتگر ماجراهای سگی به نام «رکسیو» (Reksio) بود؛ انیمیشنی که از نظر بصری شباهت زیادی به لولک و بولک داشت و علت آن هم یکی بودن استودیوی سازنده‌ی هر دو اثر بود.

• کشور سازنده: آمریکا
• سازنده: Total Television
• تاریخ تولید: ۱۹۶۳

این کارتون قدیمی داستان پنگوئنی به نام تنسی تاکسیدو و یک گراز دریایی به نام چاملی را روایت می‌کرد که درون باغ وحش مگاپلیس درکنار حیوانات دیگر زندگی می‌کردند، ولی آرام و قرار نداشتند و هر بار با فرار از باغ وحش، ماجراهای جالبی را رقم می‌زدند. هر وقت هم اوضاع به جایی می‌رسید که راه‌حلی وجود نداشت، به سراغ فردی به نام «آقای ووپی» می‌رفتند؛ پروفسوری که راه‌حل همه‌ی مشکلات را می‌دانست و با راهنمایی‌های خود به این پنگوئن و گراز دریایی کمک می‌کرد.

ماجراهای تنسی تاکسیدو به‌عنوان یکی از کارتون های نوستالژیک که در دهه‌های مختلف از تلویزیون ایران پخش شد، با دوبله‌های خیلی خوبی همراه بود و پنگوئن قصه که نام خود را از پاپیونش گرفته بود (تاکسیدو نام نوعی پوشش رسمی به همراه پاپیون است) توسط مهدی آژیر و چاملی هم به وسیله‌ی ظفر گرایی دوبله شده بودند و شهروز ملک‌آرایی هم با آن صدای منحصربه‌فرد، کار دوبله‌ی آقای ووپی را برعهده داشت.

• کشور سازنده: آمریکا
• شرکت سازنده: DePatie–Freleng Enterprises
• تاریخ تولید: ۱۹۶۴

اولین اثری که با نام پلنگ صورتی ساخته شد، فیلمی به همین نام محصول ۱۹۶۳ بود؛ فیلمی با بازی پیتر سلرز در نقش «بازرس کلوزو» که به ماجراهای یک الماس صورتی‌رنگ به نام پلنگ صورتی مربوط می‌شد. برای اولین‌بار در تیتراژ این فیلم بود که با شخصیت پلنگ صورتی آشنا می‌شدیم و او را در قالب حیوانی انیمیشنی می‌دیدیم که نسبت به اسامی تیتراژ و اتفاقات آن واکنش‌هایی نشان می‌داد.

استقبال مخاطبان از این شخصیت باعث شد که یک سال بعد، انیمیشن کوتاهی براساس آن ساخته شود و به این ترتیب پلنگ صورتی با اولین قسمت از انیمیشن‌های خود به نام The Pink Phink، نه‌تنها به موفقیت زیادی در جلب نظر مردم رسید بلکه جایزه‌ی اسکار بهترین انیمیشن کوتاه را هم از آنِ خود کرد. در همین قسمت اول پلنگ صورتی، با شخصیت دیگری به نام «مرد کوچک» (The Little Man) هم آشنا می‌شدیم که فردی سبیلو و عصبانی با دماغی بزرگ بود و بعدها در قسمت‌های متعددی از این مجموعه حضور پیدا کرد تا پلنگ صورتی انواع و اقسام بلاها را سر او بیاورد!

کودکان ایرانی در دهه‌های مختلف خاطرات زیادی با پلنگ صورتی دارند و این مجموعه توانسته در تمام این سال‌ها نظر بزرگسالان را هم به همان نسبت جلب کند؛ مجموعه‌ای که نمی‌توان به آن اشاره کرده و یادی از موسیقی شنیدنی آن، اثر هنری مانچینی نکرد.

• کشور سازنده: کرواسی
• شرکت‌های سازنده: Zagreb Film و Windrose Film
• تاریخ تولید: ۱۹۶۷

بعید است کسی کارتون پروفسور بالتازار را دیده باشد و آن را فراموش کرده باشد؛ یکی از آن کارتون های قدیمی متفاوت که همه‌چیز آن حالتی عجیب و غریب داشت. از شخصیت اصلی که پروفسوری کوتاه‌قامت با ریشی بلند و سری کم‌مو بود، تا جلوه‌های صوتی و تصویری آن که حالتی بسیار شلوغ و آشفته داشتند و اتمسفری خاص را برای این اثر جذاب فراهم می‌کردند.

در هر قسمت از مجموعه‌ی پروفسور بالتازار شاهد اختراع چیز جدیدی بودیم و او بعد از حرکت دادن تعدادی اهرم و راه‌اندازی ماشین‌های پیچیده، به دستاوردی عجیب می‌رسید و راوی مجموعه با صدای شنیدنی مرحوم امیرهوشنگ قطعه‌ای هم کمک بزرگی به تماشایی‌تر شدن آن می‌کرد.

زلاتکو گرگیچ، خالق پروفسور بالتازار که به افتخارات زیادی رسیده بود، بعدها در سال ۱۹۷۹ بابت ساخت انیمیشن کوتاه Dream Doll نامزد جایزه‌ی اسکار هم شد. او با پروفسور بالتازار کاری کرد که تا سال‌ها بعد از پخش از این مجموعه، استفاده از اصطلاح پروفسور بالتازار برای افرادی که قصد انجام کاری هوشمندانه را داشتند به کار می‌رفت، البته خیلی اوقات به شکل طعنه‌آمیز!

• کشور سازنده: آمریکا
• شرکت سازنده: هانا باربرا پروداکشنز
• تاریخ تولید: ۱۹۶۸

رمان سفرهای گالیور نوشته‌ی جاناتان سوییفت در زمان خود سروصدای زیادی به پا کرد و او توانست با مواجه کردن شخصیت اصلی داستان خود با آدم کوچولو‌ها (و البته در بخش‌های دیگری از قصه، با موجوداتی دیگر مثل آدم‌های غول‌پیکر) به ارائه‌ی داستانی جذاب و خواندنی بپردازد. شرکت هانا باربرا هم در سال ۱۹۶۸ اقتباسی کارتونی از این رمان تولید کرد که در زمان پخش خود در ایران مخاطبان بی‌شماری داشت.

گذشته از ماجراهای جذاب گالیور و سگ او «تَگ» درکنار لیلی‌پوتی‌های کوچک، از هنر دوبله این مجموعه نیز نباید گذشت که درکنار شهاب عسگری (گالیور)، شهروز ملک‌آرایی («کاپیتان لینچ» که در ایران لیچ نامیده می‌شد) و مینو غزنوی («فلرتیشیا»)، این «گلام» با صدای فوق‌العاده‌ی استاد اکبر منانی بود که یکی از متفاوت‌ترین شخصیت‌های مجموعه را دوبله کرده و جمله‌ی معروف «من می‌دونم...» را برای این شخصیت منفی‌نگر به قدری جالب به کار می‌برد که تا سال‌ها بعد جایگاه خود را در ادبیات عامه حفظ کرده بود؛ دوبله‌ای که استاد منانی آن را از روی نحوه‌ی صحبت‌های یک گدا الهام گرفته بود.