یادداشت| بدون نویسنده، بدون متن، بدون معنا
در حاشیه جشن امضای «سووشون» کتابی که ۵۴ سال پیش منتشر شد
هفت صبح، فریبا نباتی| کتابی که بیش از پنج دهه پیش منتشر شده است، با حضور چهره‌های سینما امضا شد، بدون حضور نویسنده و بدون نسخه‌ای تازه عصر پنجشنبه، شاهد اتفاقی بودیم که به‌سادگی نمی‌توان از کنار آن گذشت: جشن امضای کتاب «سووشون»، اثر ماندگار سیمین دانشور با حضور نرگس آبیار، کارگردان و بهنوش طباطبایی، بازیگر سینما. برپایی جشن امضا برای کتابی که ۵۴ سال پیش منتشر شده و نویسنده‌اش سال‌هاست که در آرامش ابدی خفته است.
امضای کتابی که نه نویسنده‌اش در قید حیات است و نه نسخه‌ای تازه از آن به قلم او عرضه شده، پرسش‌های جدی در باب نیت برگزارکنندگان برمی‌انگیزد. آیا این بزرگداشت است؟ ادای احترام؟ یا تنها یک شوی رسانه‌ای با چاشنی عطرهای گران‌قیمت و لبخندهای از پیش تمرین شده؟ مهم‌تر اینکه، این امضا دقیقاً چه ماهیتی دارد؟ وقتی نام سیمین دانشور در میان نیست، امضای دیگران بر اثر او و یا به نام اثرش چه ارزشی دارد؟
می‌گویند سخت می‌گیرید. به‌علت اقتباس سینمایی از این کتاب، تنها چند کارت‌پستال توسط کارگردان و بازیگر فیلم امضا شده و اهدای کتاب به‌منظور ادای دین به اثر، احترام به نویسنده و اشاعه کتاب بوده است. فرم و محتوای این رویداد اما، همخوانی چندانی با هم ندارد. پوستر و اخبار این مراسم پیش از برپایی دقیقاً با عنوان «جشن امضای کتاب» رسانه‌ای شد و مهم‌تر از آن افراد حاضر در تولید و بازآفرینی اثر مکتوب فعالیتی نداشته‌اند.
در روزگاری که واژه‌ها نیز ویترین‌سازی شده‌اند، در جهانی که هر روز شاهد افول مرزهای اخلاق در عرصه فرهنگ و هنر هستیم، نباید از چنین نمایش‌هایی گذشت. این مراسم نه پاسداشت ادبیات است، نه تلاش برای آشتی مردم با کتاب و نه حتی ادای دین به اثر. این کار می‌تواند یک سوءاستفاده آشکار از ادبیات قلمداد شود.
در روز روشن، با لباس‌های شیک، نورهای موضعی و لنز دوربین‌ها. این اتفاق زنگ خطری است برای اهالی فرهنگ، یادآور آنکه چگونه در هیاهوی چهره‌محوری و آیین سطحی، ادبیات نیز قربانی می‌شود. اگر امضای کتاب باب و به نمایشی برای جلب‌توجه بدل شود، فردا باید منتظر جشن امضای «بوف کور» با حضور سلبریتی‌ها و امضای کپی دست‌نویس «صادق هدایت» باشیم. بدیهی است که حضور چهره‌های هنری در فضاهای فرهنگی می‌تواند به جلب توجه عمومی کمک کند، اما نباید چنین حضورهایی به سطحی‌سازی و تبدیل معنا به نمایش بدل شود.
اگر کسی واقعاً دغدغه فرهنگ دارد، به ترویج خواندن «سووشون» بپردازد، نه برپایی مراسمی که در آن کتابی که هیچ تغییری نکرده، با نام‌هایی که هیچ ربطی به آن ندارند، امضا می‌شود. نکته حائز اهمیت این است که اگر هدف این مراسم، تجلیل از سیمین دانشور و اهمیت «سووشون» در ادبیات فارسی بود، راه‌های مناسب‌تری برای این منظور وجود داشت. از برگزاری نشست‌های تحلیلی، خوانش دسته‌جمعی اثر، تولید مستندهایی درباره نویسنده یا گفت‌وگو با منتقدان و پژوهشگران. اگر قرار است از سووشون و یا هر کتاب دیگری یاد کنیم، باید از درون متن آغاز کنیم. نه از جلد کتاب و نه از قاب دوربین.
