صبای خامـوش | هنرمندان انیمیشن در صف بیکاری؛ مدیران در اتاق تصمیم
آثار انیمیشن ایران با دوبله عربی به کشورهای منطقه فروخته شده، اما حمایت داخلی از آنها کم‌رنگ است
هفت صبح، زهرا نورا نجفی| مرکز صبا، یکی از مراکز تولید انیمیشن در ایران است که همواره منبع مهمی برای تامین آثار تلویزیون بوده، آثاری که به مراتب هزینه ساخت آنها از خرید کپی‌رایت آثار خارجی بیشتر است اما ناگفته پیداست که این بهترین سرمایه‌گذاری برای نسل بعدی جامعه هم خواهد بود. به خصوص در روزگاری که کودکان در بمباران انیمیشن‌های خارجی با دوبله‌های مختلف قرار دارند، ساخت و پخش آثاری که بیان‌گر فرهنگ و آیین بومی و ملی کشورمان باشد بسیار حائز اهمیت شناخته میشود. این سرمایه‌گذاری است که سود مالی در پی ندارد، اما قطعا سود فرهنگی و ملی بسیاری در پی دارد.
حمایت فرهنگی و ارزش سرمایه‌گذاری
از طرف دیگر، هر چند این روزها ساخت انیمیشن با تکنیک‌های سه بعدی و دو بعدی در جهان، طرفداران بیشتری دارد که منجر به سرمایه‌گذاری و درآمدزایی بیشتر هم میشود، اما هنوز تکنیک‌های سنتی ساخت انیمیشن به فراموشی سپرده نشده‌اند و معمولا دولت‌ها با کمک‌های مالی از هنرمندانی که با این تکنیک‌ها انیمیشن می‌سازند حمایت می‌کنند. چراکه ارزش هنری و فرهنگی این آثار را درک می‌کنند و به اصالت و نوآوری در هنر بها می‌دهند. کشورهایی مانند فرانسه، انگلستان، آلمان و کانادا در سرمایه‌گذاری روی آثار هنری مستقل انیمیشن بسیار پیش‌رو هستند.
خرمیان: از بدو تولد مرکز پویانمایی صبا با آن همکاری داشته‌ام
مرکز پویانمایی صبا هم با حمایت از هنرمندانی که با تکنیک‌های استاپ موشن انیمیشن می‌سازند، در طول این سال‌ها به نوعی از این هنرمندان حمایت کرده است. با این وجود در گفت‌وگوی اخیر با حمید محمدی، انیماتور و کارگردان و مهدی خرمیان تهیه‌کننده و کارگردان متوجه شدیم که حدود یک سال و نیم است که طرح‌های آنان مورد تایید مرکز پویانمایی صبا قرار نمی‌گیرد.
خرمیان می‌گوید: «از سال ۱۳۷۴ یعنی از بدو تشکیل مرکز پویانمایی صبا من با این مرکز همکاری داشته‌ام و حدود ۴ هزار دقیقه انیمیشن استاپ موشن که اکثرا به شکل خمیری یا عروسکی بوده برای این مرکز تولید کرده‌ام.» با اینکه او و گروهش، سبقه طولانی در همکاری با مرکز صبا دارند و حدود ۱۶ عنوان سریال با تکنیک استاپ موشن تولید کرده‌اند، بازهم مجبور هستند بلاتکلیف منتظر تایید مدیران وقت مرکز بمانند. محمدی می‌گوید در طول یک سال و نیم گذشته، دائم طرح‌هایشان از طرف صبا رد شده است و جواب شفافی هم که علت رد شدن طرح‌هایشان را مشخص کند به آنها داده نمی‌شود.
مدیران ناآشنا به انیمیشن دلیل توقف است
خرمیان به سختی حاضر به گفت‌وگو میشود، چون نگران است گفت‌وگو کردن درباره عملکرد مرکز پویانمایی صبا منجر شود که بازهم به در بسته بخورند و طرح‌هایشان این بار به بهانه دیگری رد شود. او می‌گوید: «طبیعی است که با تغییرات مدیریتی درون سازمانی، سیاست‌ها عوض شود.
چون من از روز اول با صبا همکاری داشته‌ام با تمام مدیرانی که به مرکز پویانمایی صبا آمده‌اند، کار کرده‌ام و برخی از مدیران چون شناخت کافی و کاملی از پروسه ساخت انیمیشن، ساختار آن و نیروهای تولید ندارند، تصمیم‌گیری‌‌هایشان باعث میشود که کارها برای یکسال یا بیشتر متوقف شوند.» تهیه‌کننده مجموعه «برکه دوستی» امیدوار است که با تغییر مدیریتی که در مرکز پویانمایی صبا درحال انجام است، ساخت تولیداتشان از سر گرفته شود.
توقف یکسال و خرده‌ای برای خرمیان ضررهای قابل ملاحظه‌ای داشت: «مجموعه‌ای به نام «دنیای آبی» قبلا ساخته بودیم که قرار بود فصل دوم آن را بسازیم و قرارداد نگارش را هم تا ۱۵ قسمت بسته بودیم که اعلام کردند دیگر نیاز نیست آن را تولید کنید. این ضرر بزرگی بود، چون حدود یکسال از ما زمان برد. بعد از آن قرار شد مجموعه دیگری به اسم «سرزمین مشاعر» کار کنیم که با تغییر مدیریت قرارداد آن متوقف باقی ماند.»
اهمیت زنده ماندن تکنیک‌های سنتی زیر سایه حمایت‌های دولتی
در حال حاضر، نسل جدید هنرمندانی که به تکنیک‌های هنری انیمیشن علاقه دارند، راه‌های دیگری برای امرار معاش پیدا کرده‌اند. ساخت تبلیغات استاپ موشنی برای بزرگ‌ترین شرکت‌ها و برندها انتخاب بهتری برای امرار معاش این روزها شده است. آنها با ساخت تبلیغات تجاری خلاقانه با چنین تکنیکی باعث افزایش گرایش به یادگیری این نوع تکنیک هم شده‌اند.
انیمیشن همواره هنر گرانی بوده است. ساخت انیمیشن با تکنیک استاپ موشن حتی بسیار گران‌تر از تکنیک‌های دیگر تمام میشود. تا آن‌جا که در سطح جهان هم تعداد انیمیشن‌های سینمایی که از این تکنیک استفاده کرده‌اند بسیار محدود بوده‌اند. اگرچه برای هنرمندان نوآور و خلاق، ساخت انیمیشن با این تکنیک که بیشتر با دست انجام میشود، محبوب‌تر است. اما نسل قدیمی هنرمندانی که با این تکنیک در ایران کار می‌کنند همچون برادران یغمائیان، مهدی خرمیان، حمید محمدی، مریم کشکولی‌نیا و... برای ساخت آثارشان به حمایت‌های دولتی نیاز دارند.
ناگفته نماند که تلویزیون ایران بارها آثار هنرمندی همچون خرمیان را به شبکه‌های تلویزیونی عربی منطقه فروخته و آثار او با دوبله عربی از این شبکه‌ها پخش شده است. بنابراین اگر تلویزیون به درستی بتواند از این هنرمندان حمایت کند که به معنی حمایت از فرهنگ و هنر ملی است، بعدها می‌تواند با صادر کردن این فرهنگ و هنر هم به درآمدزایی برسد و هم فرهنگ و هنر ملی ما را به دیگران معرفی کند.
