خانه نظامیه؛ تاریخ‌نگارِ زنده میدان بهارستان
عمارت نظامیه در بندبند آجرهایش، روزشمار تاریخ و البته هنر است.
حوالی میدان بهارستان، هر طرف که سر بچرخانی، تکه‌ای از تاریخ را می‌بینی که صبور و باوقار ایستاده؛ به‌سمت جنوب این میدان حرکت کنی به کوچه نظامیه می‌رسی و پس از آن، کوچه اصالت؛ درست در همین کوچه، مخزن اسرار قاجاری‌ها رخ می‌نماید؛ عمارت نظامیه که در بندبند آجرهایش، روزشمار تاریخ و البته هنر است. این عمارت را حدود 170 سال پیش، میرزا آقاخان نوری، صدراعظم ناصرالدین شاه، برای میرزا کاظم‌خان نظام‌الملک احداث کرد و همان شد که عمارت نظامیه نام گرفت.
وقتی که میرزاآقاخان درگذشت، نظامیه هم دستخوش اتفاقات بسیاری شد و فرزندان او، باغ را تکه‌تکه کرده و به افراد مختلفی فروختند. آن‌طور که بررسی اسناد ملکی به‌جامانده از عمارت نظامیه نشان می‌دهد، سیزدهم مرداد 1310، سند عمارتی در محل باغ نظامیه، به نام کاظم خان فتاحی نوری ثبت شد؛ فردی که گمان می‌رود از نوادگان میرزا آقاخان نوری باشد اما، برخی مشخصات نشان می‌دهد که او نسبتی با صدراعظم مخلوع ندارد؛ آن چیزی که درباره کاظم خان به قطعیت بیان شده، این است که او حدود چهار دهه مسئول تشریفات آلمان در تهران بود و این ملک هم، هدیه‌ای از طرف سفیر آلمان. او به همراه همسرش زهرا که خانم‌جان خوانده می‌شد و خواهرزاده و فرزندخوانده‌اش، عالم‌تاج و چند خدمه در این عمارت زندگی می‌کردند. درنهایت اطلاعات همین فرزندخوانده بود که در تکمیل روایت این بنا، به کمک پژوهشگران آمد. در بررسی هویت و اطلاعات عمارت نظامیه، تیم پژوهشی، به دنبال بازماندگان کاظم‌خان رفتند و توانستند به پریوش لاجوردی، دختر عالم‌تاج خانم، برسند که اسناد، عکس‌ها و اشیای یادگاری بسیاری را در اختیار آن‌ها گذاشت؛ امروز هم یکی از اتاق‌های نظامیه به‌نام عالم‌تاج است.
در روایت‌هایی گفته شده که مدتی علی‌اکبر داور این ساختمان را اجاره و دفتر «حزب رادیکال» کرده بود؛ داور از رجال سیاسی اواخر قاجار و اوایل پهلوی اول بود و نامش با بنیان‌گذاری دادگستری نوین ایران و توسعه اقتصادی گره خورده است. پس از آن، عمارت نظامیه به اجاره فردی به نام حسین لقانطه درآمد که بی‌شک همه ما، شاید نه خود او، که کافه لقانطه معروف را می‌شناسیم؛ رستورانی که حسین خان، در این عمارت بنا کرد و تا سال 1327 دایر بود. در شب‌های گرم تابستان، رستوران را در کنار استخر زیبا و بزرگ آن دایر می‌کردند که تا نیمه‌های شب صدای موزیک کنار استخر تا خانه‌های اطراف به گوش می‌رسید. یک «لُتکا» (قایق کوچک پارویی) هم در استخر بزرگ لقانطه انداخته بودند که بچه‌ها را با گرفتن پولی در اطراف استخر گردش می‌دادند. گفته شده که پس از این روزهای بروبیای لقانطه، حاج علی‌نقی تاجر کاشانی، نظامیه را خریداری کرد و مترصد آن شد تا به‌جای این عمارت دلگشا، ساختمانی چهارطبقه بنا کند. در آن زمان هم حمید نیرنوری، که از نوادگان میزاآقاخان نوری بود، تلاش بسیاری کرده بود که از تخریب نظامیه جلوگیری کند، اما فقط توانست تابلوهای صنیع‌الملک را حفظ کند که با رأی دادگاه، به موزه ایران باستان انتقال داده شد.
باغ نظامیه، در زمان رونقش، مساحتی حدود 50 هکتار داشت که دو قنات معروف کاظم‌آباد و صدرآباد، توسط میرزا آقاخان و به‌طور اختصاصی برای آن باغ احداث شده بود. سردری بزرگ هم داشت که در پشت آن خیابان پردرخت و سرسبزی بود که به عمارت کلاه‌فرنگی می‌رسید. از کلاه‌فرنگی هم خیابانی دیگر به‌سمت حوض بزرگی می‌رفت که در جلوی عمارت اصلی قرار داشت.
عمارت اصلی نظامیه مشتمل بر تالار بزرگی بود که در هر چهار طرف با تابلوهایی از صف سلام ناصرالدین شاه به قلم صنیع‌الملک غفاری پوشانده شده بود. این پرده سلام نوروزی، متشکل از هفت قطعه بزرگ است که ناصرالدین شاه، شاهزادگان و درباریان را تصویر کرده است. در پرده مرکزی، ناصرالدین شاه نشسته بر تخت خورشید، که به تخت طاووس معروف است، دیده می‌شود. دو طرف او، پسران، برادران، عموها و میرزا آقاخان نوری، صدراعظم او و نظام‌الملک، نایب صدراعظم ایستاده‌اند. درشش قطعه دیگر شاهزادگان، درباریان، رجال مملکت، اعیان و اشراف، رؤسای ایلات و عشایر کشور و سفیران خارجی به صف ایستاده‌اند. این اثر، بر خلاف سایر آثار مشابه که بر روی گچ اجرا شده‌اند، روی بوم کشیده شده است تا قابل جداسازی باشد و در اثر تخریب بنا آسیب نبیند. این پرده پس از تخریب عمارت نظامیه، به مدت شصت سال در انبار کاخ گلستان قرار داشت تا آنکه در خرداد ۱۳۹۰ برای نخستین‌بار رونمایی شد. آیینه‌کاری‌ها و گچ‌بری‌ها و نقاشی‌های گل و بوته‌ها بر دیوارها و اتاق‌های آن را هم استاد حسین کاشانی، معروف به «معمار دیوان» طراحی کرده بود.
از باغ تاریخی‌ای که روایت غضب ناصرالدین شاه و احوال صدراعظمش، تا مناسبات ایران و آلمان در قرن بیستم در آن نهفته است، امروز یک عمارت مانده در ضلع شمالی زمینی به مساحت تقریبی 698 متر مربع که درنهایت، در اختیار وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قرار گرفت. در سال ۱۳۹۵ هم، سازمان میراث فرهنگی از طریق صندوق احیا با اعطای مجوز کاربری و استفاده مناسب از ابنیه تاریخی با کمک بخش خصوصی، این عمارت تاریخی را با کاربری اقامتی و پذیرایی به یک بهره‌بردار خصوصی تحویل داد تا پس از مرمت اصولی و درست، با کاربری بوتیک هتل از این بنا حفاظت کنند و زندگی را در آن به جریان بیندازند.