توافق قاهره؛ گامی محتاطانه در دیپلماسی هسته‌ای
تهران می‌کوشد با حفظ تعهدات پادمانی همزمان استقلال و امنیت تأسیسات خود را حفظ کند
هفت صبح| ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مصر توافقنامه‌ای برای شیوه‌نامه جدید همکاری‌ها به امضا رساندند؛ اقدامی که پس از چند ماه گفت‌وگوهای فنی و دیپلماتیک، زمینه بازگشت همکاری‌ها و از سرگیری کنترل پادمانی را فراهم می‌کند. این توافق، مسیر برای مذاکرات گسترده‌تر و دستیابی به تفاهم‌های جامع‌تر در آینده را باز می‌کند و نشان‌دهنده اراده تهران برای تعامل کنترل‌شده و منظم با نهاد بین‌المللی است.
با فاصله کمتر از سه هفته تا احتمال بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت، تحولات اخیر در مذاکرات ایران و آژانس روزنه‌ای جدید ایجاد کرده است. برخلاف پیش‌بینی‌هایی که براساس لحن گزارش‌های اخیر آژانس و تجربیات نشست خردادماه، انتظار تکرار بن‌بست داشتند، امضای شیوه‌نامه جدید همکاری در مصر و یادداشت توضیحی ایران نشان می‌دهد که روند گفت‌وگوها مسیر مشخصی یافته است.
این روند هنوز شکننده است و راه زیادی تا رسیدن به نقطه ایده‌آل باقی مانده اما خطوط اولیه توافق، چشم‌انداز محدودی از امید را ترسیم می‌کند. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، با اشاره به پیشرفت مذاکرات، تأکید کرده که همکاری‌ها می‌تواند به سرعت احیا شود؛ در حالی که ایران نیز در مواضع خود نشان داده آماده ارائه تضمین‌های ملموس در زمینه محدودیت‌های غنی‌سازی و نظارت دقیق در ازای لغو تحریم‌ها است.
عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، طی یادداشتی در گاردین بر آمادگی تهران برای توافقی واقعی و پایدار تأکید کرده است. با این حال، چالش‌های اصلی، شامل نحوه دسترسی به تأسیسات آسیب‌دیده، محل ذخایر اورانیوم غنی‌شده، سازوکارهای فنی بازرسی و از همه مهمتر آینده مذاکرات با تروئیکا و ایالات متحده بر‌سر موضوعات مختلف باقی مانده است.
این مسائل، نه‌تنها حساسیت‌های فنی بلکه پیامدهای سیاسی و امنیتی دارند و هر تصمیمی در این زمینه می‌تواند بر اعتبار توافق و روند دیپلماسی هسته‌ای تأثیرگذار باشد. در مجموع، تحولات اخیر نشان می‌دهد که علی‌رغم تنش‌ها و اختلافات، امکان پیشروی در مسیر تعامل با آژانس وجود دارد و این موضوع می‌تواند زمینه‌ای برای کاهش تنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی فراهم کند.
پیشرفت مذاکرات ایران و آژانس در شورای حکام؛ امید شکننده برای از سرگیری همکاری‌ها
نشست فصلی شورای حکام آژانس، با تمرکز بر بررسی برنامه هسته‌ای ایران، تصویر روشنی از روند مذاکرات ارائه کرد. ارزیابی گروسی نشان می‌دهد که گفت‌وگوهای فنی چند هفته اخیر، علی‌رغم پیچیدگی‌های ناشی از حملات به تأسیسات ایران، توانسته خطوط اولیه همکاری را تثبیت کند. تحلیل روندهای اخیر حکایت از آن دارد که ایران و آژانس در حال تعیین چارچوب‌هایی برای گام‌های عملی مشترک هستند، با هدف ازسرگیری نظارت‌ها و بازگرداندن تدریجی فعالیت‌های پادمانی.
با وجود پیشرفت‌ها، فاصله تا نقطه ایده‌آل همچنان محسوس است. چالش‌های فنی، شامل نحوه دسترسی به تأسیسات آسیب‌دیده و شفافیت در محل مواد غنی‌شده، هنوز باقی مانده و می‌تواند مسیر را شکننده کند. به موازات این مسائل، فاکتورهای سیاسی و امنیتی نیز نقش تعیین‌کننده دارند؛ هرگونه تصمیم داخلی ایران یا واکنش بین‌المللی می‌تواند توازن شکننده مذاکرات را تغییر دهد.
پیرو این نکته نحوه تصمیم‌گیری هر کدام از بازیگران از تهران گرفته تا تروئیکا، واشنگتن و مخصوصا تل‌آویو می‌تواند همه چیز را تحت‌الشعاع قرار دهد. در این میان، تحلیل روندهای گذشته و تصمیمات اخیر ایران نشان می‌دهد که تهران تلاش دارد با حفظ تعهدات پادمانی و تأمین نیازهای آژانس، همزمان استقلال و امنیت تأسیسات خود را حفظ کند.
این رویکرد هوشمندانه می‌تواند زمینه‌ای برای ایجاد اعتماد محدود و مرحله‌ای میان طرفین باشد. اگر این چارچوب به درستی اجرا شود، امکان دستیابی به توافقی فنی و قابل پیاده‌سازی در کوتاه‌مدت فراهم می‌شود و پایه‌ای برای مذاکرات گسترده‌تر و بلندمدت ایجاد خواهد کرد.
ضرورت احیای بازرسی‌ها و چالش دسترسی به تأسیسات
تحلیل محتوای کنفرانس خبری روز دوشنبه هفته جاری گروسی پس از نشست فصلی نشان می‌دهد که مدیرکل آژانس بر ضرورت ازسرگیری بازرسی‌ها امید دارد و معتقد است این اقدام نه‌تنها الزامی فنی، بلکه پیامدهای گسترده سیاسی و امنیتی دارد. وی هشدار داده که تأخیر در احیای نظارت‌ها می‌تواند نه‌تنها روند اعتمادسازی را مختل کند، بلکه فشارهای بین‌المللی و منطقه‌ای را افزایش دهد.
از منظر عمیق‌تر، یکی از مهم‌ترین چالش‌ها نحوه دسترسی به تأسیسات آسیب‌دیده است. این مسئله نه‌تنها به لحاظ فنی پیچیده است بلکه پیامدهای حقوقی و سیاسی نیز دارد. هرگونه اقدام شتاب‌زده یا بدون هماهنگی می‌تواند روند مذاکرات را به عقب بازگرداند. تحلیل وضعیت نشان می‌دهد که گروسی با تمرکز بر مذاکرات فنی و مرحله‌ای، قصد دارد از یک رویکرد مرحله‌ای و کنترل‌شده استفاده کند تا اعتماد متقابل محدود شکل گیرد.
در عین حال، این گفته‌های گروسی در نشست خبری نشان داد که آژانس تلاش دارد با حفظ بی‌طرفی فنی و محدود کردن مداخله سیاسی، امکان تعامل پایدار با ایران را ایجاد کند. تحلیل روند مذاکرات و مواضع گروسی حاکی از آن است که مسیر هموار نیست اما با اجرای گام‌های تدریجی و توافق بر چارچوب‌های مشخص، امکان کاهش تنش‌ها و پیشبرد همکاری‌ها وجود دارد.
ابهامات محل مواد هسته‌ای و چشم‌انداز توافق؛ تحلیل سناریوهای پیش رو
با وجود توافقنامه جدید و پیشرفت مذاکرات، چالش‌های اصلی در حوزه محل ذخایر اورانیوم غنی‌شده و نحوه نظارت باقی مانده است. تحلیل کارشناسان نشان می‌دهد که این موضوع نه‌تنها بعد فنی دارد بلکه پیامدهای ژئوپلیتیکی و حقوقی نیز در پی دارد. فشار کشورهای اروپایی برای اعلام محل دقیق مواد، در حالی است که ایران بر رعایت حقوق پادمانی و حفظ امنیت تأسیسات خود تأکید دارد.
از منظر ارزیابی سیاسی، روند مذاکرات اخیر موید آن است که تهران به دنبال یک رویکرد مرحله‌ای است؛ تضمین شفافیت محدود و قابل کنترل در ازای حفظ استقلال و امنیت تأسیسات. این رویکرد می‌تواند زمینه‌ای برای توافق موقت و ازسرگیری نظارت‌ها فراهم کند اما دستیابی به توافق جامع‌تر و بلندمدت نیازمند هماهنگی با آمریکا و مدیریت فشارهای بین‌المللی است.
تحلیل روند مذاکرات و گزارش‌های رسانه‌ای حاکی از آن است که حتی در صورت دستیابی به توافق فنی با آژانس، تنها بخشی از مسیر تمدید اسنپ‌بک پوشش داده می‌شود و تعامل مستقیم تهران با واشنگتن بخش دیگری از معادله است. از این رو، هر پیشرفت در مذاکرات فنی باید با مدیریت دقیق سیاست خارجی و دیپلماسی منطقه‌ای ترکیب شود تا اثرگذاری عملی داشته باشد و از تشدید تنش‌ها جلوگیری کند.
