نمایندگان تل‌آویو در کاخ سفید؛ پوتین پشت خط نتانیاهو
تماس تلفنی کرملین و تل‌آویو درباره برنامه هسته‌ای ایران، زنگ خطر برای دیپلماسی است؟
هفت صبح| گفت‌وگوی تلفنی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، درباره برنامه هسته‌ای ایران و مسائل مرتبط با حاکمیت ارضی سوریه در بستر پیچیده روابط ژئوپلیتیکی منطقه و جهان پرسش‌هایی را درباره پیامدها و اهداف این تماس برای ایران ایجاد می‌کند.
با توجه به اظهارات کرملین مبنی بر آمادگی روسیه برای تسهیل مذاکرات در خصوص برنامه هسته‌ای ایران و همچنین سفر اخیر دستیاران ارشد نتانیاهو به ایالات متحده برای گفت‌وگو درباره ایران، این پرسش مطرح می‌شود که آیا این تحرکات دیپلماتیک می‌تواند برای ایران نگران‌کننده باشد؟ به‌ویژه، آیا اسرائیل در تلاش است تا از طریق این گفت‌وگوها محدودیت‌هایی بر همکاری‌های نظامی ایران و روسیه، به‌خصوص در زمینه تجهیزات دفاعی مانند پدافند هوایی یا هواپیماهای جنگنده، ایجاد کند؟
زمینه و اهداف گفت‌وگوی پوتین و نتانیاهو
گفت‌وگوی پوتین و نتانیاهو در شرایطی انجام شده که تنش‌های میان ایران و اسرائیل به‌ویژه پس از بمباران سه مرکز هسته‌ای ایران در ماه گذشته و تهدیدات اخیر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، به اوج خود رسیده است. از منظر اسرائیل، برنامه هسته‌ای ایران همچنان تهدیدی راهبردی تلقی می‌شود و تل‌آویو به‌طور مداوم در پی محدود کردن توانمندی‌های نظامی و هسته‌ای ایران است.
در این راستا، یکی از نگرانی‌های اصلی اسرائیل، تقویت همکاری‌های نظامی ایران و روسیه است، به‌ویژه در زمینه‌هایی مانند سامانه‌های پدافند هوایی پیشرفته (مانند اس-۴۰۰) یا هواپیماهای جنگنده مانند سوخو35 که می‌توانند توازن قوا در منطقه را به نفع ایران تغییر دهند. روسیه، به‌عنوان شریکی کلیدی برای ایران در حوزه‌های نظامی و دیپلماتیک از یک سو متحد استراتژیک تهران محسوب می‌شود و از سوی دیگر روابط پیچیده‌ای را با اسرائیل حفظ کرده است. این روابط به‌ویژه در سوریه جایی که روسیه و اسرائیل هر دو منافع خاص خود را دنبال می‌کنند، نمود دارد.
کرملین در اظهارات خود بر آمادگی برای «تسهیل راه‌حل مذاکره‌شده» برای برنامه هسته‌ای ایران تاکید کرده است. این موضع می‌تواند دو برداشت داشته باشد. نخست، تلاش روسیه برای ایفای نقش میانجی به‌منظور کاهش تنش‌ها و حفظ ثبات منطقه‌ای و دوم، احتمال فشار غیرمستقیم بر ایران برای پذیرش محدودیت‌هایی در برنامه هسته‌ای یا نظامی خود به‌ویژه در صورت دریافت امتیازاتی از اسرائیل یا غرب.
نگرانی‌های احتمالی ایران
از منظر ایران، گفت‌وگوی پوتین و نتانیاهو می‌تواند به چند دلیل نگران‌کننده باشد. اسرائیل، با توجه به نگرانی‌های خود از تقویت توان دفاعی ایران ممکن است در این گفت‌وگوها به‌دنبال تضمین‌هایی از روسیه برای محدود کردن انتقال تسلیحات پیشرفته مانند سامانه‌های پدافند هوایی یا جنگنده‌ها، به ایران باشد. این امر می‌تواند برای ایران که برابر تهدیدات نظامی اسرائیل و آمریکا به تقویت توان دفاعی خود نیاز دارد، یک چالش راهبردی ایجاد کند.
به‌ویژه، سامانه‌های پدافندی پیشرفته می‌توانند بازدارندگی ایران در برابر حملات هوایی احتمالی را تقویت کنند و هرگونه محدودیت در این زمینه، آسیب‌پذیری تهران را افزایش می‌دهد. اظهارات کرملین درباره تسهیل مذاکرات هسته‌ای ممکن است نشانه‌ای از تمایل روسیه به ایفای نقش فعال‌تر در احیای توافق هسته‌ای (برجام) یا شکل‌دهی به توافقی جدید باشد. با این حال، اگر این نقش به معنای فشار بر ایران برای پذیرش محدودیت‌های جدید یا کاهش فعالیت‌های غنی‌سازی باشد، می‌تواند با منافع ملی ایران در تضاد قرار گیرد. ایران بارها تاکید کرده که برنامه هسته‌ای‌اش صلح‌آمیز است و هرگونه مذاکره باید با رفع کامل تحریم‌ها همراه باشد.
هماهنگی اسرائیل و آمریکا
سفر دستیاران ارشد نتانیاهو به ایالات متحده همزمان با این گفت‌وگو نشان‌دهنده تلاش اسرائیل برای هماهنگی با واشنگتن در قبال ایران است. این تحرکات می‌تواند به معنای برنامه‌ریزی برای افزایش فشارهای نظامی یا دیپلماتیک بر تهران باشد. اگر روسیه به‌عنوان بخشی از این معادله، تحت فشار اسرائیل یا غرب، همکاری‌های نظامی خود با ایران را محدود کند، این امر می‌تواند به انزوای راهبردی بیشتر ایران منجر شود.
با این حال، تاریخ روابط ایران و روسیه نشان می‌دهد که مسکو در مواقع حساس، به‌ویژه در برابر فشارهای غرب یا اسرائیل، ممکن است منافع خود را بر تعهداتش به تهران ترجیح دهد. این امر می‌تواند ایران را به سمت تنوع‌بخشی به شرکای خود، به‌ویژه تقویت روابط با چین یا دیگر بازیگران غیرغربی، سوق دهد.
تقویت بازدارندگی داخلی
با توجه به تهدیدات مکرر آمریکا و اسرائیل، ایران احتمالا به تقویت توانمندی‌های دفاعی داخلی خود، به‌ویژه در حوزه پدافند هوایی و موشکی، ادامه خواهد داد. این امر می‌تواند تا حدی وابستگی به تسلیحات خارجی را کاهش دهد، هرچند دستیابی به فناوری‌های پیشرفته همچنان چالش‌برانگیز خواهد بود. مواضع قاطع مقامات ایرانی، از جمله هشدارهای سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه، مبنی بر «واکنش قاطع‌تر» به هرگونه تجاوز، نشان‌دهنده استراتژی تهران برای حفظ موضع تهاجمی در دیپلماسی است. ایران می‌تواند از این موضع برای فشار بر اروپا و روسیه استفاده کند تا در برابر فشارهای آمریکا و اسرائیل، حمایت بیشتری از تهران نشان دهند.
نگرانی مشروط اما قابل مدیریت
گفت‌وگوی پوتین و نتانیاهو به‌خودی‌خود لزوما تهدیدی مستقیم برای ایران نیست اما با توجه به زمینه تنش‌های جاری و منافع متضاد بازیگران درگیر، می‌تواند نگرانی‌هایی را برای تهران ایجاد کند. اسرائیل احتمالا در پی تضمین‌هایی برای محدود کردن همکاری‌های نظامی ایران و روسیه است، به‌ویژه در حوزه تسلیحات پیشرفته‌ای که می‌توانند توازن قوا را تغییر دهند.
با این حال، ایران با تکیه بر دیپلماسی فعال، تقویت توان داخلی و بهره‌گیری از روابط چندجانبه با شرکای غیرغربی، می‌تواند این چالش‌ها را مدیریت کند. کلید موفقیت ایران در این معادله، حفظ انسجام در سیاست خارجی و جلوگیری از انزوای دیپلماتیک در برابر فشارهای هماهنگ آمریکا و اسرائیل خواهد بود.
ایران همچنین باید تحرکات دیپلماتیک روسیه را با دقت رصد کند و از طریق گفت‌وگوهای مستقیم با مسکو، اطمینان حاصل کند که همکاری‌های استراتژیک دوجانبه تحت تاثیر فشارهای خارجی قرار نمی‌گیرد. در نهایت، موضع قاطع تهران در مذاکرات هسته‌ای و پاسخ به تهدیدات، پیامی روشن به جامعه جهانی ارسال می‌کند: ایران آماده دفاع از منافع خود است، چه در میز مذاکره و چه در میدان تقابل.
