کردها و دروزی‌ها؛ کلید بازی اسرائیل در شام
وزیر خارجه ترکیه با هشدار به مداخله نظامی، نشان داد که آنکارا آماده است تا در صورت لزوم از ابزار نظامی برای حفظ منافع خود استفاده کند
هفت صبح، حسین فاطمی | سوریه، به‌عنوان یکی از کانون‌های اصلی تحولات خاورمیانه، همچنان صحنه تقابل منافع قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی است. تحولات اخیر این کشور، به‌ویژه پس از صعود احمد الشرع به قدرت و نقش‌آفرینی گروه‌های قومی نظیر کردها و دروزی‌ها، معادلات پیچیده‌ای را رقم زده که نه‌تنها بر آینده سیاسی و امنیتی سوریه، بلکه بر روابط میان بازیگران کلیدی منطقه‌ای مانند اسرائیل و ترکیه تاثیر عمیقی گذاشته است.
به دنبال حملات گسترده اسرائیل به سوریه و آتش‌بس بین دمشق و تل‌آویو همچنان سایه بحران به‌خصوص بحران تجزیه بر سر سوری‌ها سنگینی می‌کند. در این بین شروط کردها برای همکاری با دولت الشرع، مواضع ترکیه در قبال تلاش‌های تجزیه‌طلبانه در سوریه و پروژه ژئوپلیتیکی اسرائیل موسوم به «کریدور داوود» هم بر ابهامات در معادلات سوریه افزوده است.
شروط کردها و چالش‌های ثبات در سوریه
کردهای سوریه، به رهبری نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد)، در مذاکرات اخیر با فرستاده ویژه آمریکا «تام باراک» شروطی را برای همکاری با دولت موقت احمد الشرع مطرح کرده‌اند. این شروط شامل توقف حملات به جبل الدروز، ایجاد گذرگاه بشردوستانه بین مناطق کردی و دروزی، مشارکت حکمت الهجری «رهبر دروزی» در گفت‌وگوهای سیاسی و تعهد کتبی الشرع به حفاظت از اقلیت‌هاست. این مطالبات نشان‌دهنده نگرانی عمیق کردها از بی‌ثباتی و هرج‌ومرج احتمالی در صورت عدم تامین حقوق اقلیت‌هاست.
درگیری‌های اخیر در سویدا بین عشایر بادیه‌نشین و شبه‌نظامیان دروزی که به گزارش دیده‌بان حقوق بشر سوریه منجر به کشته شدن ۱۱۲۰ نفر شده، نشان‌دهنده شکنندگی اوضاع امنیتی در جنوب سوریه است. استقرار نیروهای دولتی در سویدا و اعلام آتش‌بس از سوی دولت موقت، تلاشی برای مهار این بحران بوده اما تردیدهای آمریکا درباره توانایی الشرع در کنترل اوضاع، به پیچیدگی معادلات افزوده است.
این شروط نه‌تنها چالشی برای دولت الشرع، بلکه پیامی برای بازیگران منطقه‌ای مانند ترکیه و اسرائیل است. کردها با تاکید بر حقوق اقلیت‌ها و مشارکت دروزی‌ها، به‌طور غیرمستقیم به ترکیه هشدار می‌دهند که هرگونه تلاش برای سرکوب مطالبات قومی می‌تواند به تشدید تنش‌ها منجر شود. در عین حال، درخواست گذرگاه بشردوستانه و حمایت از دروزی‌ها، همسویی ضمنی با برخی اهداف اسرائیل در جنوب سوریه را نشان می‌دهد.
ترکیه و تاکید بر حفظ یکپارچگی سوریه
«هاکان فیدان» وزیر خارجه ترکیه، در اظهارات اخیر خود، اسرائیل را به تلاش برای تجزیه سوریه و ایجاد هرج‌ومرج در منطقه متهم کرده است. او هرگونه اقدام برای خودمختاری یا تجزیه را تهدیدی مستقیم برای امنیت ملی ترکیه دانسته و بر آمادگی آنکارا برای مداخله نظامی تاکید کرده است.
این موضع‌گیری به دنبال درگیری‌های سویدا و حملات هوایی اسرائیل به مواضع دولتی در دمشق و سویدا مطرح شده که اسرائیل آنها را به‌عنوان حمایت از دروزی‌ها توجیه می‌کند. حمایت قاطع ترکیه از دولت موقت الشرع ریشه در نگرانی‌های دیرینه آنکارا نسبت به تشکیل یک نهاد خودمختار کردی در مرزهای جنوبی‌اش دارد که می‌تواند به تقویت گروه‌های کرد در داخل ترکیه منجر شود.
فیدان با تاکید بر حفظ هویت فرهنگی و مذهبی گروه‌های سوری، به‌طور همزمان از آنها خواسته تا از اقدامات تفرقه‌افکنانه خودداری کنند. حملات هوایی اسرائیل به مواضع دولتی، به‌ویژه پس از درگیری‌های سویدا، نشان‌دهنده تلاش تل‌آویو برای تضعیف دولت الشرع و ایجاد فضای نفوذ در مناطق مرزی است. این اقدامات، به‌ویژه حمایت آشکار اسرائیل از دروزی‌ها، با سیاست ترکیه برای حفظ یکپارچگی ارضی سوریه در تضاد است و تنش‌های میان آنکارا و تل‌آویو را تشدید کرده است.
«کریدور داوود» و اهداف ژئوپلیتیکی اسرائیل
در یک لایه عمیق‌تر می‌توان به پروژه «کریدور داوود» پرداخت که هدفی فراتر از حمایت از اقلیت‌ها را دنبال می‌کند. اسرائیل با انجام حملات هوایی گسترده به زیرساخت‌های نظامی سوریه، خطوط قرمزی را در جنوب سوریه ترسیم کرده که عملاً حاکمیت دولت الشرع را محدود می‌کند.
این حملات به‌ویژه در سویدا و دمشق، به بهانه حمایت از دروزی‌ها انجام شده اما در واقع بخشی از استراتژی کلان تل‌آویو برای تغییر معادلات ژئوپلیتیکی منطقه است. «کریدور داوود» به‌عنوان بخشی از آرمان «اسرائیل بزرگ» به دنبال ایجاد پیوند زمینی با مناطق کردنشین شرق فرات و تضعیف ساختار ملی عربی در سوریه است.
این پروژه نه‌تنها با هدف قطع ارتباط جغرافیایی محور مقاومت (ایران، عراق و حزب‌الله) طراحی شده، بلکه تلاشی برای مقابله با نفوذ فزاینده ترکیه در سوریه نیز محسوب می‌شود. فیدان به صراحت، اسرائیل را به ایجاد هرج‌ومرج متهم کرده و مداخله نظامی را به‌عنوان گزینه‌ای برای جلوگیری از تجزیه مطرح کرده است.
روابط اسرائیل و ترکیه؛ تنش تا تقابل
روابط اسرائیل و ترکیه که پیش‌تر به دلیل اختلافات بر سر فلسطین و غزه پرتنش بود اما با حملات هوایی اسرائیل به مواضع دولتی در دمشق و سویدا، پیام روشنی به ترکیه ارسال کرده که تل‌آویو حاضر نیست اجازه دهد یک دولت متمرکز تحت حمایت ترکیه در سوریه شکل گیرد. این اقدامات همراه با هماهنگی اسرائیل با کردها، به تشدید تنش‌های دیپلماتیک منجر شده است.
فیدان با هشدار به مداخله نظامی، نشان داده که ترکیه آماده است تا در صورت لزوم از ابزار نظامی برای حفظ منافع خود استفاده کند. در عین حال، نقش آمریکا به‌عنوان یک میانجی پیچیده است. واشنگتن از یک‌سو با حمایت از کردها و هماهنگی با اسرائیل، به پروژه «کریدور داوود» میدان داده و از سوی دیگر، با فشار بر دولت الشرع برای ادغام قسد در ارتش ملی، به دنبال کاهش تنش با ترکیه است. این دوگانگی نشان‌دهنده تلاش آمریکا برای حفظ توازن میان متحدان منطقه‌ای خود است اما در عمل به تشدید رقابت میان اسرائیل و ترکیه دامن زده است.
مسیر مبهم، آینده مبهم‌تر
معادلات کنونی سوریه که در آن کردها، دروزی‌ها، دولت موقت الشرع و بازیگران خارجی نقش‌آفرینی می‌کنند، به یک نقطه عطف حساس رسیده که یک مسیر مبهم و آینده مبهم‌تر را پیش‌رو می گذارد. این تقابل، روابط اسرائیل و ترکیه را به سمت تنش‌های بیشتر سوق داده و احتمال درگیری‌های غیرمستقیم یا حتی مستقیم را افزایش داده است.
آینده سوریه و روابط اسرائیل و ترکیه به چگونگی مدیریت این تنش‌ها و توانایی دولت الشرع در ایجاد توازن میان مطالبات داخلی و فشارهای خارجی بستگی دارد. با این حال، مسلم است که سوریه همچنان میدان اصلی رقابت‌های ژئوپلیتیکی منطقه باقی خواهد ماند.
