کواکبیان آخرین قربانی خانم نفوذی
نماینده پیشین مجلس در برنامه زنده شبکه خبر با طرح اتهامی بی‌سابقه راهی دادگاه می‌شود
هفت صبح| تهران، تیرماه داغ ۱۴۰۴؛ یک نام دوباره به تیتر نخست رسانه‌ها راه می‌یابد. کاترین پرز شکدم. زنی که طی سال‌های اخیر، نامش هم در صفحات سیاسی دیده شده، هم در گمانه‌زنی‌های امنیتی و حالا بار دیگر با اتهامی جنجالی به صدر اخبار بازگشته است. این زن فرانسوی‌تبار کیست و چرا در بحبوحه تحولات سیاسی ایران، باز هم از او سخن به میان می‌آید؟
کاترین پرز شکدم، زاده ۱۹۸۲ در فرانسه، دارای تحصیلات علمی در حوزه روانشناسی، ارتباطات و امور مالی است. او که از دانشگاه لندن دو مدرک فوق‌لیسانس دارد، به پنج زبان مسلط است و تمرکز فعالیت حرفه‌ای‌اش بر موضوعاتی چون خاورمیانه، اسلام سیاسی، تروریسم و سیاست‌های منطقه‌ای معطوف بوده است.
او در خانواده‌ای یهودی و سکولار رشد کرده، پدربزرگ مادری‌اش در مقاومت فرانسه علیه نازی‌ها جنگیده و پدربزرگ پدری‌اش از بازماندگان هولوکاست بوده است. شکدم بعدها و در جریان ازدواج با مردی مسلمان و یمنی، رو به اسلام آورد و به یمن مهاجرت کرد. آن ازدواج که دو فرزند به همراه داشت، در سال ۲۰۱۴ به جدایی انجامید. پس از آن، شکدم بار دیگر به ریشه‌های یهودی و صهیونیستی‌اش بازگشت و به گفته خودش، هویت پیشین را کنار گذاشت.
نفوذ یا فریب رسانه‌ای؟ روایتی از سفرها و دیدارها
اما مهم‌ترین بخش زندگی حرفه‌ای شکدم، بی‌تردید ماجرای ورود او به ایران است؛ سفری که در سال ۲۰۱۷ با هویتی جعلی و روایتی ساختگی آغاز شد. او خود بعدها در یادداشتی جنجالی در رسانه‌های اسرائیلی فاش کرد که با چهره‌ای اسلامی و با ظاهری شیعه‌مذهب، توانسته بود به حلقه‌های داخلی در ایران راه یابد، بدون آنکه هویت واقعی‌اش افشا شود.
کاترین شکدم پیش از آن نیز با انتشار مطالبی در نقد سیاست‌های آمریکا و عربستان، توجه نادر طالب‌زاده، چهره رسانه‌ای پرنفوذ ایرانی را جلب کرده بود. ازدواجش با یک مسلمان، تابعیت اروپایی و ظاهر ضدغربی‌اش، به او اعتباری بخشید که زمینه‌ساز دعوتش به ایران شد.
در بازه‌ای میان سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷، او در رسانه‌هایی چون پرس‌تی‌وی و دیگر نهادهای خبری جمهوری اسلامی ظاهر شد، مقالاتی در حمایت از سیاست‌های ایران نوشت و حتی در سفری رسانه‌ای، با ابراهیم رئیسی، کاندیدای وقت ریاست‌جمهوری، مصاحبه‌ای انجام داد.
در همان سال‌ها، شکدم با شبکه آرتی روسیه همکاری می‌کرد. برخی ناظران معتقدند این موقعیت نیز به او در دسترسی به ایران کمک کرد اما در سال ۲۰۲۱، با انتشار مقاله‌ای در تایمز اسرائیل، صراحتا اعلام کرد حضورش در ایران تنها با هدف «رصد نزدیک» آنچه او «رژیم جمهوری اسلامی» می‌نامد، صورت گرفته و تمام آن نقش‌ها، نتیجه یک پروژه نفوذ فرهنگی – رسانه‌ای بوده است. با این حال، هیچگاه مدرکی دال بر ارتباط رسمی او با سرویس‌های اطلاعاتی منتشر نشد. خود او نیز همواره ارتباط با موساد را رد کرده و فعالیت‌هایش را در چارچوب روزنامه‌نگاری توصیف کرده است.
پس از افشای ماجرا، رسانه‌های ایرانی بسیاری از ارتباطات پیشین با او را تکذیب کردند. خبرگزاری‌ها و مقام‌های رسمی مدعی شدند که شکدم تنها چند مقاله برای رسانه‌های ایران نوشته و دسترسی گسترده‌ای نداشته است. این پرونده که در ظاهر بسته شده بود، در هفته‌های اخیر با یک اتهام دوباره گشوده شد.
اتهامی در آنتن زنده و بازتاب‌های گسترده
تیرماه ۱۴۰۴، مصطفی کواکبیان، نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی، در برنامه‌ای زنده در شبکه خبر، اتهامی بی‌سابقه علیه شکدم مطرح کرد. او مدعی شد که این زن با ۱۲۰ چهره مهم کشور روابط غیرشرعی داشته و آن را مصداقی از پروژه «نفوذ» دانست. این سخنان، به سرعت فضای رسانه‌ای و مجازی را فراگرفت و جنجال‌آفرین شد.
محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر پیشین ارتباطات، در واکنش به این اظهارات، با استناد به گزارشی از خبرگزاری تسنیم، اعلام کرد که شکدم تنها پنج بار به ایران سفر کرده و مجموع اقامت او ۱۸ روز بوده است. او تأکید کرد که چنین ادعایی با این حجم از اقامت کوتاه، غیرمنطقی و بی‌اساس است.
در ادامه، نهادهای امنیتی و قضایی نیز به این جنجال واکنش نشان دادند. خبرگزاری فارس به نقل از این نهادها نوشت که هیچ‌گونه سند یا گزارشی درباره رفتار غیراخلاقی، ارتباطات مشکوک یا اقدامات غیرقانونی از سوی شکدم در دست نیست. آنها تأکید کردند که برخی شایعات فضای مجازی نیز جعلی و بی‌اعتبارند و بر‌اساس انگیزه‌های سیاسی ساخته و پرداخته شده‌اند.
مقامات قضایی در واکنشی جدی، مصطفی کواکبیان را برای ارائه مستندات ادعایش احضار کردند. تا لحظه تنظیم این گزارش، هیچ سندی از سوی وی ارائه نشده و دادستانی تهران علیه او اعلام جرم کرده است. به گفته منابع رسمی، طرح چنین ادعاهایی بدون سند در فضای رسانه‌ای، مصداق تشویش اذهان عمومی تلقی شده است.
در همین رابطه، روابط عمومی صداوسیما نیز با صدور اطلاعیه‌ای، اظهارات مهمان برنامه را غیرواقعی، غیرمستند و برگرفته از رسانه‌های معاند توصیف کرد. این نهاد اعلام کرد «مصاحبه‌ای» که به نقل از شکدم درباره روابط گسترده با مقامات ایرانی مطرح شده بود، اساسا جعلی بوده و حتی در روزنامه تایمز اسرائیل نیز وجود خارجی نداشته است. این اطلاعیه افزود که رسانه ملی در تلاش برای حفظ فضای گفت‌وگوی عقلانی و وحدت‌آفرین است و می‌طلبد مهمانان برنامه‌ها نیز به همین اصول پایبند باشند.
پشت پرده شایعات؛ پروژه‌های سیاسی یا خطای رسانه‌ای؟
این نخستین‌بار نیست که شایعات درباره کاترین شکدم در فضای سیاسی ایران منتشر می‌شود. از ادعای نفوذ در نهادهای حساس تا تماس‌های با مقامات، پیش‌تر نیز اتهاماتی بدون سند در فضای مجازی مطرح شده بود اما همان‌گونه که بررسی‌های مراجع رسمی نشان داده، بیشتر این ادعاها یا تحریف شده‌اند یا ریشه در برداشت‌های نادرست دارند.
برخی تحلیلگران معتقدند ماجرای اخیر، بیش از آنکه با نگرانی واقعی از نفوذ یا فساد در کشور مرتبط باشد، تحت تأثیر منازعات جناحی و رقابت‌های درون‌ساختاری مطرح شده است. استفاده ابزاری از چهره‌هایی چون شکدم برای تخریب سیاسی، نه‌تنها به اعتبار نهادهای رسانه‌ای لطمه می‌زند، بلکه اعتماد عمومی به سخنان مسئولان را نیز تضعیف می‌کند.
از سوی دیگر، فعالان رسانه‌ای و کارشناسان امنیتی، در عین پذیرش اهمیت هوشیاری در برابر نفوذ احتمالی، بر لزوم پایبندی به اخلاق حرفه‌ای و پرهیز از اتهام‌زنی بی‌پشتوانه تأکید دارند. آنان می‌گویند در عصر جنگ‌های ترکیبی و روایت‌محور، گسترش اخبار جعلی و بی‌پایه، خود به عاملی در خدمت پروژه‌های براندازانه تبدیل می‌شود.
در نهایت، آنچه از پرونده کاترین شکدم باقی می‌ماند، نه داستانی قطعی از نفوذ، بلکه تصویری چندپاره از نحوه مواجهه با شایعه و اطلاعات ناقص است. روایتی از تعارض میان حقیقت و هیاهو، میان اطلاع‌رسانی و التهاب‌آفرینی. تجربه‌ای که بار دیگر ضرورت تکیه بر سند، پرهیز از قضاوت‌های شتاب‌زده و رعایت اخلاق رسانه‌ای را به‌روشنی یادآوری می‌کند.
