جنگ در شب؛ آتش‌بس در سپیده‌دم
ایست ترامپ به اسرائیل، بعد از حمله موشکی ایران به پایگاه العدید
هفت صبح، امید محسنی| در میانه انفجارهای شبانه در آسمان تهران، سپاه پاسداران بامداد سه‌شنبه با صدور اطلاعیه‌ای رسمی از هدف قرار دادن پایگاه نظامی العدید در قطر با موشک‌های بالستیک خبر داد؛ اقدامی که به گفته تحلیل‌گران، نقطه عطفی در مواجهه مستقیم با ایالات متحده تلقی می‌شود.
در این اطلاعیه آمده بود:« با تدبیر شورای عالی امنیت ملی و راهبری قرارگاه مرکزی خاتم الانبیا (ص)، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با رمز مقدس «یا اباعبدالله الحسین (ع)»، پایگاه العدید را هدف تهاجم ویرانگر و قدرتمند موشکی قرار داده است.» سپاه تأکید کرد این عملیات، پاسخی قاطع به تجاوز آشکار آمریکا به تأسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز ایران در فردو و نقض صریح حقوق بین‌الملل بوده است.
پشت پرده یک آتش‌بس
همزمان با انتشار این بیانیه، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، در یک پست طوفانی در پلتفرم شخصی‌اش «تروث سوشال» نوشت:« تبریک به همه! ایران و اسرائیل توافق کرده‌اند که از شش ساعت آینده، آتش‌بس برقرار کنند. این جنگ به پایان خواهد رسید.»
او مدعی شد که این جنگ دوازده روزه که می‌توانست کل خاورمیانه را نابود کند، پایان یافته است. ترامپ حتی با لحنی نادر از صلح و دعا گفت:«خداوند ایران، اسرائیل، آمریکا و جهان را حفظ کن.» بلافاصله عباس عراقچی، وزیرخارجه ایران، در توئیتی با صراحت اعلام کرد:«در حال حاضر توافقی در موضوع آتش‌بس یا توقف عملیات وجود ندارد. با این حال، در صورت توقف تهاجم اسرائیل تا ساعت ۴ صبح، ما نیز قصد ادامه پاسخ نداریم.» لحن او محتاطانه بود، اما همچنان بر حق دفاع مشروع ایران در برابر «رژیمی که آغازگر جنگ بود» پافشاری داشت.
آتش‌بس واقعی یا عملیات فریب؟
ادعای ترامپ درباره آتش‌بس، بلافاصله از سوی رسانه‌های غربی، به ویژه شبکه‌های خبری وابسته به محافل رسمی ایالات متحده، بازنشر شد. برخی منابع ناشناس در وزارت دفاع آمریکا نیز از تمایل به «کاهش تنش» سخن گفتند. اما بسیاری در تهران و منطقه، به این طرح آتش‌بس با دیده تردید نگریستند.
تحلیل‌گران سیاسی در رسانه‌های داخلی و بین‌المللی، دو سناریو را مطرح کردند. سناریوی اول عملیات روانی-رسانه‌ای برای توقف افکار عمومی و آغاز حملات گزینشی بود.این دیدگاه که توسط برخی نزدیکان به جریان‌های امنیتی ایران نیز بازتاب یافت، معتقد است که طرح آتش‌بس، بخشی از عملیات فریب رسانه‌ای ترامپ-نتانیاهو است تا به کمک آن، اولاً فضای سیاسی و افکار عمومی جهان را از خشونت‌های ادامه‌دار اسرائیل منحرف کنند و ثانیاً امکان حملات نقطه‌ای و ترورهای هدفمند در خاک ایران را فراهم آورد. از همین منظر، سکوت معنادار کابینه نتانیاهو و جلوگیری از اظهارنظر اعضای آن، به منزله تأیید ضمنی این استراتژی ارزیابی شد.
سناریوی دوم تأثیر واقعی حملات ایران و آغاز مرحله بازدارندگی متقابل معنا شد. برخی تحلیل‌گران معتقدند حمله موشکی ایران به پایگاه العدید و حملات قبلی به حیفا و پایگاه‌های اسرائیلی، عملاً توازن جدیدی در منطقه ایجاد کرده است. به گفته آن‌ها، هم ایالات متحده و هم اسرائیل دریافتند که ادامه جنگ نه تنها پرهزینه بلکه غیرقابل کنترل خواهد بود. در این تحلیل، پیشنهاد آتش‌بس ترامپ، نه از موضع قدرت بلکه از نقطه فشار سیاسی-اقتصادی داخلی در آمریکا مطرح شده است؛ فشاری که هم در بازارهای جهانی نمود داشت و هم در فضای سیاسی واشنگتن.
روایت همزمان جنگ و آتش‌بس
در ساعات پس از اعلام آتش‌بس، حملات سنگین هوایی اسرائیل به تهران و برخی دیگر از شهرها، واقعیت تلخی را به نمایش گذاشت: آتش‌بس ادعایی هنوز در میدان عملی نشده بود و اسرائیل در فرصت باقیمانده به دنبال حمله به اهداف مشخصی بود. گزارش‌ها نشان می‌دهد حملات دوشنبه تا سپیده‌دم سه‌شنبه، شدیدترین موج حملات اسرائیل از آغاز جنگ تاکنون بود؛ حملاتی که برخی از آن‌ها به‌صورت بی‌سابقه‌ای به زیرساخت‌های شهری نزدیک شد.
همزمان، جی‌دی ونس، معاون ترامپ، که در بحبوحه جنگ سکوت پیشه کرده بود، با لحنی خوشبینانه گفت: «فردا واقعا روز جدیدی است؛ پایان جنگ ۱۲ روزه و آغاز صلحی بزرگ در خاورمیانه.» آنچه که در رسانه‌ها دیده شد، بیش از استقبال از یک آتش‌بس، شوکی بود که دوباره ترامپ به سیاست و اقتصاد دنیا داد. سعی رئیس‌جمهور ایالات متحده در برجسته کردن نقش خود برای ایجاد صلح در حالیکه در روزهای گذشته، کلیدواژه ادامه جنگ و ناممکن بودن انصراف اسرائیل از ادامه حملات کوک می‌شد،دنیا را دوباره بر آن داشت که رفتار متناقض او را مرور کنند.
شروط امتداد آتش‌بس
ناظران بر این عقیده‌اند که در چنین شرایطی، آینده جنگ ایران و اسرائیل به شدت وابسته به دو عامل کلیدی است، پایبندی اسرائیل به توقف عملیات و عدم نقض توافقات پنهان یا نانوشته و واکنش ایران به تداوم یا توقف حملات اسرائیلی و نقش آمریکا در میدان نبرد یا عرصه دیپلماتیک. اگر جنگ به طور کامل پایان یابد، تحلیل‌گران از تغییری در موازنه منطقه‌ای سخن می‌گویند که می‌تواند منجر به افزایش قدرت بازدارندگی ایران شود. در غیر این صورت، چشم‌انداز یک نبرد فرسایشی و جنگی منطقه‌ای هنوز وجود دارد.
تا امروز، حمله موشکی ایران به پایگاه آمریکایی در قطر، در میانه فضای مبهم ابعاد آتش‌بس، تصویری متناقض از منطقه ارائه می‌دهد. از یک‌سو، دیپلماسی توییتری در واشنگتن و از سوی دیگر، حجم جنگی که در صورت تکرار و ادامه، می‌تواند این بار ابعاد مخاطره‌آمیزتری داشته باشد.
دیروز ترامپ در ادامه اظهارات مجازی خود نوشت:« توافق میان ایران و اسرائیل حاصل شد.» او در تایید دوباره حملات آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران ادامه داد: «توافق برای آتش‌بس بدون شجاعت خلبانان ما امکان‌پذیر نبود.» اما دنیا معتقد است بدون حماقت ترامپ در میانه مذاکرات و چراغ سبز او به اسرائیل، چنین جنگی هرگز در نمی‌گرفت.
