تفاهم حاصل شد، توافق هنوز نه | از رم تا عمان؛ از امید تا واقعیت
عراقچی: فضای مذاکرات سازنده بود و به تفاهم بهتری رسیدیم
هفت صبح| در هوایی سنگین و آسمانی ابری، رم - شهر امپراتوری‌های افسانه‌ای - بار دیگر میزبان فصل تازه‌ای از رویارویی دیپلماتیک شده است. مذاکرات ایران و آمریکا که ماه‌ها در پیچ‌وخم سکوت و تنش درجا می‌زد، اینک در رم، پایتخت ایتالیا، بارقه‌ای از حیات تازه پیدا کرده است؛ بارقه‌ای که گرچه هنوز کم‌نور است، اما چشم‌ها را به آینده دوخته است.پس از چندین ماه بن‌بست و سکوت، رم، این بار به نقطه تلاقی امیدها و تردیدها بدل شده است؛ جایی که عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران و رابرت ویتکاف، نماینده ارشد آمریکا، در دو دور مذاکره فشرده و غیرمستقیم، خطوط تازه‌ای از گفت‌وگو را رسم کردند.
از رم به عمان؛ مسیری نو در دیپلماسی
عباس عراقچی دیروز، پس از پایان دور دوم مذاکرات چهارساعته در جمع خبرنگاران حاضر شد و با چهره‌ای آرام اما محتاط اعلام کرد:«فضای مذاکرات سازنده و رو به جلو بود. در خصوص یک سری اصول و اهداف به تفاهم بهتری رسیدیم.» او خبر داد که مرحله جدیدی آغاز خواهد شد: از چهارشنبه سوم اردیبهشت، کارشناسان ایرانی و آمریکایی در عمان مذاکرات فنی و تخصصی خود را آغاز خواهند کرد تا وارد جزئیات طرح توافق شوند و چارچوبی عملی برای پیشبرد روند ترسیم کنند.
بنا بر گفته عراقچی، پس از گفت‌وگوهای کارشناسی، در روز شنبه ششم اردیبهشت، بار دیگر او و ویتکاف در عمان دیدار خواهند کرد تا نتایج کار کارشناسان را بررسی و درباره گام‌های بعدی تصمیم‌گیری کنند. اما در میان این اخبار خوش‌بینانه، عراقچی جمله‌ای کلیدی گفت که جوهره واقعی وضعیت را نمایان کرد: «نه دلیلی برای خوش‌بینی زیاد وجود دارد و نه دلیلی برای بدبینی زیاد. هنوز با احتیاط برخورد می‌کنیم. امیدوارم هفته آینده در موقعیت بهتری باشیم. در موقعیت قضاوت برای امکان رسیدن به یک توافق.»
چرا رم و چرا عمان؟ انتخاب مکان، انتخاب پیام
انتخاب رم و سپس عمان به عنوان میز مذاکرات، بیش از آنکه تصمیمی جغرافیایی باشد، حامل پیام‌های سیاسی است. رم، قلب اروپا، جایی دور از هیاهوی رسانه‌ای مستقیم آمریکا یا تنش‌های منطقه‌ای، بهترین مکان برای گفت‌وگوهایی با ظرافت و حساسیت بالاست.
عمان نیز با سابقه‌اش در میانجی‌گری‌های موفق، به‌خصوص در مذاکرات پیشین هسته‌ای ایران و آمریکا، بار دیگر به عنوان زمینی خنثی و قابل اعتماد برای ورود به فاز فنی برگزیده شده است. تحلیلگران می‌گویند این جابه‌جایی نشان می‌دهد طرفین به دنبال ساختن فضایی امن هستند که امکان تمرکز واقعی بر مذاکرات را بدون فشار رسانه‌ای یا تحریکات سیاسی فراهم کند.
جزئیات حساس؛ از اصول به مرحله اجرا
تفاهم بر سر «اصول و اهداف»، نقطه شروع امیدوارکننده‌ای است، اما ورود به جزئیات واقعی آزمونی جدی خواهد بود. مسائلی چون؛ سطح و ظرفیت غنی‌سازی اورانیوم، برنامه‌های تحقیق و توسعه هسته‌ای ایران، شیوه راستی‌آزمایی تعهدات، زمان‌بندی و مراحل رفع تحریم‌ها و مکانیسم‌های تضمین اجرای توافق، همگی پرونده‌هایی‌اند که در جلسات کارشناسی عمان باز خواهند شد.
زمین‌بازی ژئوپولیتیکی؛ فشارها از بیرون و درون
زمینه سیاسی و بین‌المللی این مذاکرات به هیچ‌وجه ساده نیست. در واشنگتن، دولت آمریکا تحت فشار سنگین کنگره و متحدان منطقه‌ای خود، به‌ویژه اسرائیل ایستاده است. هرگونه توافقی باید بتواند منتقدان داخلی را قانع کند که منافع آمریکا به خطر نیفتاده است.در تهران، تجربه خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ خاطره موثر بدی بر جای گذاشته. این‌بار، ایران به دنبال تضمین‌های قوی‌تر و ملموس‌تر است؛ تضمین‌هایی که از تکرار آن سناریوی تلخ جلوگیری کند.
استقبال محتاطانه جهانی
در سطح بین‌الملل، استقبال از بازگشت به مسیر دیپلماسی، هرچند با احتیاط، مشهود است. اتحادیه اروپا رسما از آغاز دور تازه مذاکرات استقبال کرده و تاکید کرده است که هر توافقی باید بازگشت پایدار ایران به تعهدات هسته‌ای و رفع معنادار تحریم‌ها را در پی داشته باشد.
چین و روسیه نیز که در ماه‌های اخیر روابط نزدیک‌تری با ایران برقرار کرده‌اند، نسبت به موفقیت مذاکرات علاقه‌مندند، چرا که ثبات منطقه‌ای به نفع پروژه‌های اقتصادی و ژئوپولیتیک آنهاست. از سوی دیگر، اسرائیل به‌شدت نسبت به هرگونه احیای توافق هسته‌ای هشدار داده و اعلام کرده است که در صورت لزوم، دست به اقدام یکجانبه خواهد زد. این تهدیدات می‌تواند همچنان سایه‌ای سنگین بر روند مذاکرات بیندازد.
پیامدهای اقتصادی و اجتماعی توافق
یک توافق، حتی موقت یا مرحله‌ای، می‌تواند تاثیری فوری بر اقتصاد ایران بگذارد. آزادسازی دارایی‌های بلوکه‌شده، تسهیل صادرات نفت، گشایش‌های بانکی و کاهش هزینه‌های مبادله می‌تواند در کوتاه‌مدت، تنفس تازه‌ای به اقتصاد خسته کشور بدهد.از سوی دیگر، جامعه ایرانی، که سال‌هاست زیر بار فشارهای تحریم قرار دارد، با دقت تحولات مذاکرات را رصد می‌کند. حتی یک نشانه روشن از کاهش تنش می‌تواند فضای اجتماعی را تغییر دهد و امید به آینده را در میان نسل جوان بازسازی کند.
از رم تا عمان؛ از امید تا واقعیت
مذاکره‌کنندگان ایرانی و آمریکایی، این بار شاید بهتر از همیشه می‌دانند که هیچ توافقی بدون مصالحه‌های دشوار حاصل نخواهد شد. همانگونه که تاریخ دیپلماسی می‌گوید، توافق واقعی جایی در میانه خواسته‌های حداکثری و خط قرمزهای غیرقابل عبور متولد می‌شود.اگر در عمان، کارشناسان بتوانند اختلافات در حوزه‌های فنی را کاهش دهند و اگر در دور سوم مذاکرات عراقچی و ویتکاف بتوانند اراده‌ای سیاسی برای ادامه مسیر نشان دهند، شاید امیدواری به زنده ماندن روند مذاکرات، بیش از یک رویا باشد.
چشم‌انداز مبهم، اما باز
جهان، چشم به رم و عمان دوخته است. توافق احتمالی، اگر حاصل شود، به یقین راهی دشوار در پیش خواهد داشت. اما همین که دیپلماسی بار دیگر به جای تهدید و تحریم نشسته، خود نشانه‌ای است از نیرویی که می‌تواند جهان خسته از بحران را به اندکی آرامش رهنمون شود.
تا شنبه آینده و برگزاری دور سوم گفت‌وگوها در عمان، همه نگاه‌ها به سوی خاورمیانه دوخته شده است؛ به امید آنکه این بار، شاید دیپلماسی بتواند بر هیاهوی جنگ و بحران غلبه کند. رم و عمان این روزها فقط میزبان مذاکرات هسته‌ای نیستند؛ شاهد تلاشی انسانی برای بازگرداندن امید به جهانی هستند که بیش از همیشه، به آرامش و گفت‌وگو نیاز دارد.ا، در میان اخبار داغ، تحلیل‌های متناقض و انتظاری بی‌پایان، چشم به راه خواهیم ماند؛ چشم به راه لحظه‌ای که شاید این بار، سکوت دیپلمات‌ها به لبخندی از توافق ختم شود.
