پایان یک بن‌بست دیپلماتیک| آیا ایران راه روسیه را در قبال سوریه پیش می‌گیرد؟
شیبانی پیش از این مواضع تندی علیه تهران اتخاذ کرده بود
هفت صبح| روابط ایران و سوریه از آذرماه و همزمان با خروج بشار اسد از دمشق وارد بن‌بست شد. دو کشور که سابقه چند دهه همکاری نزدیک را با یکدیگر داشتند، ناگهان مانند دو غریبه به‌نظر رسیدند و سفارتخانه‌ها بسته شد و مقامات دو طرف با دیده تردید به ارتباطشان نگاه کردند. با تثبیت قدرت در سوریه و مشخص شدن تکلیف نقش‌های سیاسی در این کشور، رد و بدل پیام‌ها میان تهران و دمشق آغاز شده است. پیام‌هایی که به‌نظر، نشان‌دهنده تمایل دو طرف به برقراری روابط دیپلماتیک می‌رسد.
با وجود اینکه در ابتدا به‌نظر می‌رسید که جولانی و گروهش به‌دنبال افزایش تنش با ایران باشند، اما رفته‌رفته مشخص شد که دستکم خود او در اظهارنظرهای دیپلماتیک در مورد دوست قدیمی سوری‌ها، محتاط است. در واقع او که ابتدا اظهارنظرهای تندی در مورد ایران داشت، ناگهان از 11 دی‌ماه لحن خود را عوض کرد. احمد الشرع با لحنی که مشخصا از گذشته متفاوت بود گفت ما نمی‌توانیم با کشوری بزرگ مثل ایران قطع رابطه کنیم. اما باید روابط دمشق و تهران مبتنی بر اصول دیپلماتیک، احترام متقابل به حاکمیت دو کشور و عدم مداخله در امور داخلی باشد.
روسیه که همراه با ایران از دولت بشار اسد حمایت می‌کرد، زودتر برای آشتی با دولت جدید سوریه دست‌به کار شد. روس‌ها یک دیپلمات کارکشته را برای سفر به دمشق و دیدار با احمدالشرع انتخاب کردند و بعد در طی هفته‌های گذشته بارها گفتند که از دولت تازه در سوریه حمایت خواهند کرد. یکی از دلایل این نزدیکی البته نگاه روس‌ها به بندر طرطوس است که در زمان اسد در اختیار روسیه بود و بعد از این کشور پس گرفته شد. این بندر تنها راه روسیه به سمت مدیترانه است و برای مسکو اهمیت زیادی دارد. در همان زمان بسیاری از ناظران معتقد بودند که تهران نباید از روسیه در باز نگه‌داشتن درهای گفت‌وگو با دولت الشرع عقب بماند.
روز چهارشنبه 24 بهمن اسعد الشیبانی، وزیر خارجه موقت سوریه مدعی شد که مشکل سوریه با روسیه و ایران به دلیل حمایت آن‌ها از نظم سابق این کشور بود و دمشق از هر رابطه‌ای که بر اساس احترام متقابل و عدم مداخله در امور داخلی باشد، استقبال می‌کند. شیبانی پیش از این مواضع تندی علیه تهران اتخاذ کرده بود و اصولا لحن دوستانه‌ای در رابطه با ایران ندارد. اما ظاهرا او مواضع خود را کم تعدیل کرده است.
شیبانی در همان روز گفت: مشکل مردم سوریه با ایران و روسیه به دلیل حمایتشان از نظام بشار اسد بود و مشکل در تهران یا مسکو نبود. هرگونه رابطه‌ای که بر اساس احترام متقابل و عدم مداخله در امور داخلی و احترام به حاکمیت باشد، مورد استقبال ما قرار می‌گیرد و همچنین روابط دیپلماتیک محترمانه بین همه. اما آنچه در بین صحبت‌های شیبانی به چشم آمد استفاده از کلمه پیام بود. وزیرخارجه دولت الشرع توضیح داد: پیام‌های مثبتی وجود دارد اما این پیام‌ها باید به سیاستی واضح تبدیل شود و برای مردم سوریه اطمینان حاصل شود. پیام‌های واضحی از سوی ایران و روسیه درباره احترام به دولت جدید سوریه و حاکمیت ملت سوریه وجود دارد.
روز جمعه 26 بهمن‌ماه محمدرضا رئوف شیبانی نماینده ویژه وزیر خارجه کشورمان در منطقه غرب آسیا در جریان سفر به مسکو با الکساندر لاورنتیف، نماینده ویژه رئیس جمهور روسیه در امور خاورمیانه و کشورهای آفریقا و میخائیل باگدانف، معاون وزیر خارجه روسیه دیدار و گفت‌وگو کرد.
طبق آنچه از این دیدار اعلام شد، طرفین ضمن تصریح بر احترام و تعهد تزلزل‌ناپذیر خود به وحدت، حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه، بر اهمیت تلاش‌های بین‌المللی در راستای حاکمیت ثبات در این کشور تاکید کردند. همچنین همه طرف‌ها بر این عقیده خود تاکید کردند که مسائل داخلی سوریه باید توسط طرف‌های سوری از طریق انجام گفت‌وگوهای فراگیر و با مشارکت تمامی جریان‌های سیاسی، قومی و مذهبی مورد حل و فصل قرار گیرد.
شیبانی نماینده ایران در موضوع سوریه که از زمان جنگ داخلی در این کشور تا سال 1395 سفیر کشورمان در دمشق بود، روز جمعه تأیید کرد که تهران با حاکمان جدید در دمشق غیرمستقیم ارتباط دارد و پیام‌هایی هم از آن‌ها دریافت کرده است. او البته توضیحات واضح‌تری در این زمینه ارائه نکرد. اما روند وقایع به ما می‌گوید دست به دست شدن پیام‌ها با کمک احتمالی یک واسطه، امری تازه در روابط ایران و سوریه است. پیش از این ظاهرا الشرع و دولت موقتش در مورد ایران تصمیم واضحی نگرفته و در ردوبدل کردن پیام خساست به خرج می‌دادند.
بسیاری از ناظران معتقدند ایران و سوریه به روابط دهه‌های قبل باز نخواهند گشت. اما دو کشور می‌توانند ردای دشمنی را از تن در آورده و روابط معقولی را در پیش بگیرند. دستکم سفار‌ت‌خانه‌های دو طرف ممکن است بار دیگر بازگشایی شده و روابط دیپلماتیک از سر گرفته شود. با این‌همه از آنجایی که همین حالا هم پروازهای تهران به دمشق متوقف شده‌اند، بعید به‌نظر برسد که دو کشور بتوانند به همین زودی سطح روابط را تا ردوبدل کردن مسافران و زائران جلو ببرند.