خاموشی در تهران، شکاف در دولت | عصبانیت بیشتر وزارت نفت

هفت صبح| ‌ جنس خاموشی سه‌شنبه‌شب در تهران، کمی با خاموشی‌های گذشته متفاوت بود؛ هم از نظر غافلگیرکننده بودنش و هم  گستردگی مناطقی که با قطعی برق مواجه بودند هم از نظر طولانی ‌بودن مدت‌زمان خاموشی که در بعضی مناطق تا سه ساعت هم کشیده شد و برای خیلی از شهروندان با خاموش‌شدن وسایل گرمایشی، افت شدید فشار آب و پریدن آنتن موبایل‌ها سخت‌تر هم شد اما باز همه اینها اصلی‌ترین تفاوت این خاموشی با خاموشی‌های گذشته نیست بلکه حاشیه‌های برق‌رفتگی سه‌شنبه‌شب و اختلافی که در دولت انداخته است به آن ارزش بررسی بیشتری می‌دهد. 

 از پیامک تا حیاط دولت

حاشیه‌های خاموشی نه از شبکه‌های اجتماعی، اعتراض و تعجب شهروندان که از یک اس‌ام‌اس شروع شد. این پیامک بخشی از اطلاعیه رسمی وزارت نیرو درباره دلیل خاموشی گسترده سه‌شنبه‌شب بود و در آن نوشته شده بود: «با توجه به سرمای هوا، افزایش مصرف گاز خانگی و محدودیت‌های ایجاد‌شده در روند تامین و انتقال گاز به نیروگاه‌ها، به منظور حفظ پایداری شبکه، برق برخی مشترکان شهر تهران قطع شده است.»

ادامه اطلاعیه اگرچه در پیامک نیامده بود اما اهمیت داشت: «تامین سوخت مورد نیاز نیروگاه‌ها با کمک وزارت نفت در حال انجام است و حفظ روند کنونی برای تامین برق مورد نیاز کشور نیازمند همکاری همه هموطنان است.»دقیقا مشخص نیست آن بخش از اطلاعیه که عدم تامین سوخت نیروگاه‌ها را دلیل خاموشی اعلام کرد باعث ناراحتی و دلخوری وزیر نفت شد یا بخش دیگر که می‌گفت تامین سوخت با کمک وزارت نفت در حال انجام است اما هرچه بود روز بعد، در حالی‌که وزیر نیرو در حیاط دولت و بین خبرنگاران حاضر نشد تا درباره خاموشی توضیح  بدهد، محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت با توپ پر آمد و گفت: «قطعی برق به‌ویژه در شرق تهران ارتباطی به سوخت نیروگاه‌های حاشیه تهران و تأمین‌کننده برق تهران نداشته است. نیروگاه‌هایی مانند پرند و دماوند و نیروگاه‌هایی که در حاشیه این شهر هستند و تهران را از نظر برق تامین می‌کنند،  به لحاظ سوخت در وضعیت کاملا مناسبی بودند.»

او در ادامه یک‌سری حرف‌های تخصصی زد اما اصلی‌ترین بخش حرف‌هایش که رنگ‌و‌بوی کنایه به وزارت نیرو داشت این بود: «ما یک سبد سوخت به نیروگاه می‌دهیم، یعنی فقط گاز نیست؛ نفت‌گاز هست، گازوئیل هست و باید به‌گونه‌ای سوخت مصرف کنند که کاهش گاز تحویلی را جبران کنند که بعضا این اتفاق نمی‌افتد.» در واقع وزیر نفت، نیرویی‌ها را متهم کرد که سوختی که در اختیارشان قرار می‌گیرد به‌خوبی مدیریت نمی‌کنند.

عصبانیت بیشتر وزارت نفت

در حالی‌که به نظر می‌رسد بعد از حرف‌های وزیر نفت درباره سوءمدیریت سوخت در نیروگاه‌ها حالا نوبت به وزارت نیرو باشد که توضیح بدهد چرا نیروگاه‌ها سوخت کم آورده‌اند؛ دوباره این وزارت نفت بود که به حرف‌های وزیر بسنده نکرد و در سایت اطلاع‌رسانی‌اش توضیحات بیشتری داد، البته با لحنی حتی تندتر از لحن وزیر. 

بعضی‌ها می‌گویند جانب‌داری ضمنی سخنگوی دولت از وزارت نیرو باعث شد که وزارت نفت دوباره واکنش نشان بدهد. فاطمه مهاجرانی در‌حالی‌که از مسئولان می‌خواست «توپ را به سمت هم شوت نکنند» اعلام کرد که «مشکل تامین سوخت نیروگاه‌ها»  را به عنوان یکی از دلایل قطع برق مطرح کرد و با اشاره به شرایط دشوار، خواستار همراهی مردم شد. او با تاکید بر اینکه «هیچ‌کدام به‌تنهایی مقصر نیستند»، به نوعی موضوع کمبود گاز نیروگاه‌ها را تائید کرد و در عین‌حال گفت: «اگر همه کارها خوب بود شاهد قطعی برق نبودیم. این یعنی که ما به اندازه کافی در حوزه انرژی نتوانستیم کارها را خوب انجام بدهیم و صرفا برای این دولت و آن دولت نیست.»

پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت نفت اما  نیاز دید که در مورد ماجرای خاموشی و سوخت مصرفی نیروگاه‌ها بیشتر شفاف‌سازی کند؛بنابراین نوشت: «در حالی که آمارها نشان می‌دهد مدیریت صحیح سبد سوخت می‌توانست از مشکلات اخیر جلوگیری کند، وزارت نیرو به‌جای تمرکز بر سیاست‌گذاری صحیح و اجرای مصوبات مرتبط با مصرف سوخت مایع، تلاش دارد با فرافکنی، کمبود گاز را عامل اصلی خاموشی‌ها جلوه دهد، این در حالی است که تأمین گاز و سوخت مایع، حتی فراتر از تعهدات انجام‌شده و در بسیاری از روزها بیش از میزان تکلیف‌شده به نیروگاه‌ها تحویل داده شده است. نادیده گرفتن این واقعیت و چشم‌پوشی از نقش مدیریت نامناسب سوخت معادل، نه‌تنها مشکل را حل نمی‌کند، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز چالش‌های مشابه در آینده باشد.»

گفته بودیم، نداریم

البته موضوع دعوای وزارت نیرو و نفت خیلی هم تازه نیست اردیبهشت‌ماه وقتی که هنوز اوجی وزیر نفت بود در نامه‌ای به چند نهاد مختلف از جمله همین وزارت نیرو نوشت که اگر نیروگاه‌ها از مردادماه روزانه بیش از ۴۰ میلیون لیتر نفت کوره استفاده نکنند، ما امکان تامین سوخت نفت‌‌گاز را نداریم. از همان موقع قرار شد که نیروگاه‌ها روزی 40 میلیون لیتر نفت کوره بسوزانند تا گاز مایع را برای روزهای سرد زمستان ذخیره کنند اما وزارت نیرو می‌گوید که بررسی‌هایش نشان می‌دهد نیروگاه‌ها نهایتا روزانه 24 میلیون لیتر نفت کوره سوزانده‌اند و بقیه را از خوراک گاز مایع استفاده کرده‌اند.

وزارت نیرو، فعلا سکوت

جالب اینکه با وجود واکنش دوباره وزارت نفت، هنوز خبری از جواب از جناب وزارت نیرو نیست و به نظر می‌رسد این وزارتخانه به توصیه سخنگوی دولت بیشتر گوش کرده است، با این وجود دعوا در سطح کارشناسان و فعالان شبکه‌های اجتماعی ادامه دارد. جالب اینکه آنها بسته به گرایش سیاسی‌شان جانب یک طرف ماجرا را می‌گیرند آنها از عباس علی‌آبادی که در دولت رئیسی هم وزیر صنعت، معدن و تجارت بود دل خوشی ندارند حمله وزیر نفت به او را کافی نمی‌دانند و می‌پرسند که چرا نیروگاه‌ها تکالیفشان را در مورد ذخیره سوخت مورد نیاز انجام نداده‌اند.

مثلا سایت تابناک نوشته: «به نظر می‌رسد در حالی‌که مردم قربانی خاموشی‌های مکرر برق هستند، وزارت نیرو به‌جای حل مشکل، با دلایل کودکانه در حال پاسکاری ضعف عملکردی خود با وزارت نفت است.... چطور ممکن است یک فرد سابقه‌دار در صنعت برق، علت خاموشی برق در نیمه‌دوم سال را به دلیل کمبود سوخت اعلام کند، آن هم نیروگاهی که ذخیره سوخت آن ۴۰ روزه است. می‌توان نتیجه گرفت که نیروگاه‌ها ذخیره ای کمتر از ۴۰ روز دارند؟»

در مقابل کسانی که از نظر سیاسی منتقد دولت و به نوعی اصولگرا محسوب می‌شوند بیشتر جانب علی‌آبادی وزیر نیرو را گرفته‌اند؛ مثلا خبرگزاری فارس نوشته:«مقایسه تکلیف شورای‌عالی امنیت ملی با عملکرد وزارت نفت در تامین سوخت بیانگر آن است که در شرایط فصل سرد روزانه ۱۸ میلیون لیتر سوخت معادل در اختیار نیروگاه قرار نگرفته و واحدهای تولید برق برای پاسخ به این کمبود مجبور به قطعی برق و برداشت از مخازن ذخیره گازوئیل هستند.

در این شرایط ذخایر سوخت نیروگاه‌ها تا تاریخ ۲۲ بهمن امسال به کمتر از ۵۶۵ میلیون لیتر رسیده و عملا بیش از ۸ هزار مگاوات نیز به دلیل نداشتن سوخت از مدار خارج شده‌اند. نکته قابل توجه اینکه در حالی‌که متوسط تامین گاز برای نیروگاه‌ها ۱۰۹ میلیون متر مکعب عنوان شده اما این عدد در روزهای اخیر به کمتر از ۹۰ میلیون متر مکعب رسیده و همین مسئله فشار بر نیروگاه‌ها را دو چندان کرد و همین کاهش جدی عامل قطعی برق بدون برنامه‌ریزی تهران بوده است.»