پرتره نامزدها - ۱| بچه محله طلاب و شاگرد علم‌الهدی
سعید جلیلی؛ از تولد در ۱۳۴۴ تا پنجمین رقابت انتخاباتی در ۱۴۰۳
هفت صبح| این ستون قرار است طی حدود ۱۰روز آینده، پرتره‌ای از کاندیداهای انتخابات به شما ارائه کند. جهت آغاز، از سعید جلیلی شروع کرده‌ایم. فردی که حتی پیش از اعلام اسامی کاندیداها می‌توان یقین داشت که نامش در میان تایید صلاحیت‌شدگان خواهد بود.
سعید جلیلی متولد سال ۱۳۴۴ در کوی طلاب مشهد است. محل زندگی او در نزدیکی حرم امام هشتم و بیشتر محل زندگی روحانیون بود اما در حوالی انقلاب (یعنی در حدود نوجوانی سعید جلیلی) تبدیل به مرکز اصلی حاشیه‌نشینان در مشهد شده بود. او در همین محله، در دبیرستان آیت‌الله کاشانی درس خواند و دیپلم گرفت و در سال ۱۳۶۲ وارد دانشگاه امام صادق شد. همان سالی که آیت‌الله علم‌الهدی، امام جمعه فعلی مشهد، در این دانشگاه معاون آموزشی می‌شود.
جلیلی در سال ۱۳۶۵ به عنوان دیده‌بان در لشگر ۵ نصر خراسان به فرماندهی محمدباقر قالیباف فعالیت می‌کرد که از ناحیه پا مجروح شد. در سال ۱۳۶۸ و یک سال قبل از پایان دوره کارشناسی‌ارشد خود به‌طور هم‌زمان، هم در آزمون ورودی وزارت‌خارجه قبول شد و هم در آزمون بورس دکتری خارج از کشور؛ ولی به دلیل قبولی در وزارت‌خارجه، آن را تبدیل به بورس داخل کشور کرد.
تیرماه سال ۱۳۶۹ مدرک کارشناسی‌ارشد خود را از دانشگاه امام صادق گرفت. عنوان مقاله او، سیاست خارجی پیامبر بود و استاد راهنمای او حجت‌الاسلام هادی عبدخدایی. برادر محمد مهدی عبدخدایی، دبیر کل فعلی تشکیلات جمعیت فداییان اسلام. محمدمهدی در ۱۵سالگی دکتر فاطمی، وزیرخارجه دولت مصدق را ترور کرده بود ولی هادی بیشتر اهل تعامل بود و دوره‌ای هم سفیر ایران در واتیکان بود.
جلیلی در سال ۱۳۷۱، به رده دبیر سوم در وزارت خارجه ارتقا پیدا می‌کند. این همان سالی است که شورش کوی طلاب، زادگاه او در مشهد، پدید می‌آید. شورشی که محصول تلاش‌های مرحوم واعظ طبسی تولیت وقت آستان قدس رضوی برای توسعه حرم با تملیک ساختمان‌ها در محله کوی طلاب و البته حمایت استاندار وقت یعنی علی جنتی از این اقدامات بود. می‌توان حدس زد که این رخدادها زمینه‌های بغض جلیلی از جریان هاشمی رفسنجانی را ایجاد کرده باشد.
جلیلی از سال ۱۳۷۱ به مدت ۶سال، رئیس اداره بازرسی وزارت امورخارجه می‌شود. می‌گویند در این دوره، آن قدر برخوردهایش سفت و سخت بوده که ۱۷نفر را از این وزارتخانه اخراج کرده. در همین دوره او با مجتبی هاشمی ثمره که در آن زمان مدیر ارزشیابی وزارت خارجه بوده رفاقتی بر هم می‌زند. هاشمی ثمره خواهرزاده شهید باهنر و محمدرضا باهنر، نماینده ادوار مجلس است و بعدا مشاور ارشد و دستیار احمدی‌نژاد در دوره ریاست‌جمهوری او شد.
در دوره وزارت امورخارجه کمال خرازی او به سِمت معاون اداره آمریکا و مسئول میزآمریکا در وزارت خارجه می‌رسد ولی بعد از 2سال دیگر نمی‌تواند با دولت اصلاحات کار کند و ابتدا کاندیدای انتخابات مجلس ششم از مشهد می‌شود و با شکست در انتخابات، از وزارت‌خارجه خارج می‌شود و در بخش بررسی‌های جاری دفتر رهبری، مسئول سیاست‌خارجی می‌شود. گفته می‌شود در این دوره رهبری گفته‌اند که از نوشته‌های جلیلی استفاده می‌کنند.
3سال بعد از انتقال به دفتر رهبری جلیلی فرصتی پیدا می‌کند که بعد از ۱۳سال از تز دکترای خود با عنوان «بنیان اندیشه سیاسی در قرآن» دفاع کند. استاد راهنمای او در این تز، سید احمد علم‌الهدی است و به شکل عجیبی استاد مشاور، حسین بشیریه، استاد سرشناس علوم سیاسی دانشگاه تهران که در حال حاضر در آمریکا مشغول تحقیق و تدریس است.
جلیلی در انتخابات مجلس هفتم هم شانس خود را برای نمایندگی می‌آزماید ولی به جایی نمی‌رسد تا اینکه احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور می‌شود. در آن زمان به عنوان وزیرخارجه به رئیس‌جمهور وقت پیشنهاد می‌شود ولی به دلیل گمنامی به این سمت نمی‌رسد و معاون اروپا و آمریکای وزارتخانه می‌شود.
از سال ۱۳۸۶ و بعد از استعفای لاریجانی، او دبیر شورای‌عالی امنیت ملی می‌شود و یک سال بعد در سال ۱۳۸۷، حکم نمایندگی رهبری در شورای‌عالی امنیت ملی را هم می‌گیرد که تاکنون آن را در اختیار دارد. جلیلی در این سِمت به مدت ۶سال، مسئول پرونده هسته‌ای و مذاکره با تروئیکای اروپایی و بعدا گروه پنج به اضافه یک و البته مسئول تصمیم‌گیری در مورد نحوه برخورد با حوادث سال ۱۳۸۸، از جمله حصر میرحسین موسوی و مهدی کروبی است.
او با خانمی به نام فاطمه سجادی که پزشک عمومی است، ازدواج کرده و یک فرزند به نام حمید دارد. وحید جلیلی، برادر او در حال‌حاضر، قائم مقام صداوسیما و دبیر جشنواره فیلمی به نام عمار است که قرار است بدیل جشنواره فیلم فجر باشد.
جلیلی تاکنون به جز دو انتخابات مجلس در دو انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲ و ۱۴۰۰ نیز شرکت کرده که در انتخابات اول، حدود ۴میلیون و ۲۰۰هزار رای معادل ۱۱/۳۶ درصد از آراء رای‌دهندگان می‌آورد و در انتخابات ۱۴۰۰، به نفع رئیسی انصراف می‌دهد.
او در حال‌حاضر، به‌جز نمایندگی رهبری در شورای‌عالی امنیت ملی، عضو شورای راهبردی روابط خارجی و عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام و استاد دانشگاه امام صادق است.
موافقان سعید جلیلی که از طیف پایداری هستند، معتقدند او نامزد «اصلح» است؛ زیرا به مبانی انقلاب اسلامی پایبند و ساده‌زیست است (مثلا با یک خودروی تیبا به محل ثبت‌نام آمده)، در برابر بیگانگان و به‌خصوص قدرت‌های غربی مقاومت می‌کند و مثلا به صراحت می‌گوید که هرگز زیر بار قبول FATF نخواهد رفت، اخلاق سیاسی را زیر پا نمی‌گذارد و ایده‌هایی که دارد مثل نگاه به شرق و ارتباط با همسایگان یا حذف دلار از مبادلات خارجی، ایده‌هایی است که می‌تواند تحریم را به عنوان یک ابزار از دست غربی‌ها بگیرد و آن‌ها را به کرنش در برابر ایران وادار کند.
مخالفان سیاسی اصولگرای جلیلی، او را به قدرت‌طلبی به‌خصوص در سال ۱۳۹۲ و عدم‌کناره‌گیری به نفع قالیباف که منجر به ریاست‌جمهوری روحانی شد، متهم می‌کنند و سبک رفتاری او و حامیانش در طرد مخالفان به بهانه‌هایی مانند منافق و ضدانقلاب بودن را خلاف اخلاق سیاسی می‌دانند. مخالفان غیراصولگرای او این سوال را مطرح می‌کنند که شخصی که در دوره مذاکره او درمورد مسئله هسته‌ای، سنگین‌ترین قطعنامه‌های تحریمی علیه ایران وضع شد، چطور می‌تواند دوباره خود را کاندیدای ریاست جمهوری کند؟ آن‌ها رفتارهای جلیلی را مشابه احمدی‌نژاد می‌دانند و می‌پرسند، چطور فردی که سال‌ها در وزارت خارجه بوده، به صحبت با زبان انگلیسی وارد نیست و حالا می‌خواهد با نمایش لباس‌های ساده یا با هم‌نشینی با روستاییان در یک مزرعه، دوباره از مردم رای بگیرد؟
