ده نکته درباره یک واحد نیروی هوایی ارتش که مسئول جابه‌جایی هوایی مقامات در ایران است
همه چیز درباره یک «آشیانه»
هفت صبح| «آشیانه جمهوری اسلامی ایران»؛ احتمالا این عبارت را پیش از سقوط بالگرد حامل رئیس‌جمهور نشنیده باشید. حالا اما معلوم شده که هم هلی‌کوپتر متعلق به این آشیانه بوده و هم خلبان، کمک خلبان و تکنیسین پرواز از نیروهای این آشیانه بودند. آشیانه جمهوری اسلامی ایران کجاست؟ کارش چیست و چه کسانی برای آن کار می‌کنند؟
کجاست و زیر نظر کیست؟
این دفعه اگر پروازی داشتید در فرودگاه مهرآباد در میانه باند به سمت راست یا شمال تهران نگاه کنید. در آنجا یک آشیانه می‌بینید. درست کنار پاویون تشریفات که رئیس‌جمهور از آنجا پرواز می‌کند. آشیانه جمهوری اسلامی یک بخش زیرمجموعه نیروی هوایی ارتش است و در فرودگاه مهرآباد تهران، قرار گرفته است.
کارش چیست؟
این نهاد متصدی نگه‌داری و البته استفاده از هواگردهای غیرنظامی حاکمیت است. یعنی هواپیماها و هلی‌کوپترهایی که سران نظام از آن استفاده می‌کنند.
چه هواپیماها و چه هلی‌کوپترهایی دارد؟
چند هواپیما دارد؟ هفت هواپیما. تا قبل از سانحه اخیر هم هفت بالگرد داشت که حالا به شش بالگرد رسیده است.
سه هواپیمای این آشیانه پهن‌پیکر یا به اصطلاح عامیانه خودمان بزرگ است و چهار هواپیما کوچک و با ظرفیت کوچک. هواپیماهای بزرگ عبارتند از: یک ایرباس ای ۳۴۰ با ۲۵ سال سن، یک ایرباس ای ۳۲۱ با ۲۴ سال سن و یک ایرباس ای ۳۲۰ با ۳۴ سال سن. اولی در دولت روحانی خریداری شد و دومی در دولت خاتمی (و در دولت احمدی‌نژاد تحویل داده شد) و سومی از شرکت ایران ایر خریداری شد.
چهار هواپیمای کوچک این آشیانه عبارتند از: سه فالکون که یکی از آن‌ها مدل ۹۰۰ ای ایکس است و دو عدد مدل ۵۰ ای ایکس و یک لاکهید جت‌استار دو. مدل ۹۰۰ ای ایکس در زمان دولت روحانی خریداری شده و ۲۰ سال سن دارد و دو مدل ۵۰، چهل و دو سال سن دارند و در جریان حمله آمریکا به کویت توسط عراق به ایران فرستاده شدند تا در امان بمانند که پس از آن به این کشور پس داده نشد. (این اطلاعات بر اساس داده‌های وبلاگ طیاره نوشته شده است.) لاکهید جت استار دو، ظاهرا از پیش از انقلاب در ناوگان بوده است.
آشیانه جمهوری اسلامی درمجموع پنج فروند بالگرد بل ۲۱۲ ساخته‌شده در سال ۱۳۷۳ و دو فروند بل ۴۱۲ ساخته‌شده در سال ۱۳۶۹ در اختیار دارد که برخی کارشناسان مدعی هستند از این بین، پنج فروند به‌طور همزمان عملیاتی و دو فروند معمولا در شرکت پنها (پشتیبانی و نوسازی هلی‌کوپترهای ایران) تحت تعمیر اساسی قرار دارند. بالگردی که دچار سانحه شد یکی از این بالگردهای بل ۲۱۲ بود.
فرمانده آنجا کیست؟
در حال حاضر فرمانده این آشیانه، امیر سرتیپ دوم خلبان ستاد سید محمد میرسمیعی است. او خلبان هواپیمای اف ۷ است .او حدود چهار سال پیش به این سمت منصوب شد.
ارتباط آشیانه و هواپیمایی معراج چیست؟
قبل از او به مدت ۱۵ سال تورج دهقانی زنگنه فرمانده این آشیانه بود. او که در بسیاری از اوقات خود خلبانی هواپیمای حامل رهبر انقلاب یا رئیس‌جمهور را به عهده می‌گرفت در سال ۱۳۸۹ یکی از موسسین شرکتی هواپیمایی به نام معراج شد. سرتیپ سید محمد میرسمیعی در حال حاضر مدیرعامل شرکت هواپیمایی معراج هم هست .
چه کسانی خلبان بالگرد رئیس‌جمهور بودند؟
خلبانی کردن در آشیانه جمهوری اسلامی کار ساده‌ای نیست. طبیعتا چک‌های امنیتی بسیار سفت و سختی وجود دارد و باید اعتماد کامل وجود داشته باشد.
آن طور که اعلام شده سرهنگ خلبان سید طاهر مصطفوی، خلبان اصلی پرواز، با تخصص خلبانی بالگرد ۲۱۴ با ۲ هزار ساعت پرواز بود. او ۲۰ شهریور ۱۳۴۸ در شهرستان گنبد کاووس در استان گلستان متولد شده بود و در هنگام سانحه ۵۶ سال سن داشت. سن بازنشستگی برای خلبان‌ها ۶۵ سال است. امیر سرتیپ دوم خلبان محسن دریانوش کمک خلبان پرواز رئیس‌جمهور است که ۲۲ مهر ۵۹ در شهرستان نجف آباد اصفهان متولد شد و در سال ۱۳۷۸ وارد خدمت نیروی هوایی ارتش شده بود. دریانوش در کارنامه خدمتی خود دارای ۱۴۵۰ ساعت پرواز بود.
سرهنگ دوم فنی بهروز قدیمی هم با تخصص الکترومکانیک، ۱۰ آذر ماه سال ۵۸ شهرستان ابهر در استان زنجان متولد شد و ۲۵ شهریور ۷۴ وارد نیروی هوایی ارتش شد. او در پایگاه‌های شکاری همدان، چابهار، مهرآباد و آشیانه جمهوری اسلامی ایران خدمت کرده بود. سرهنگ دوم فنی بهروز قدیمی دارای ۷۲۰ ساعت پرواز بود.
آیا آشیانه جمهوری اسلامی پیش از این هم سانحه‌ای داشته است؟
آشیانه جمهوری اسلامی تا پیش از این یک سانحه مرگبار داشت و آن هم مربوط به سقوط هواپیمای لاکهید جت استار ۲ نیروی هوایی ارتش در چهار مایلی پایگاه هشتم شکاری تاکتیکی اصفهان در ساعت ۲۰:۴۳ پانزدهم دی ۱۳۷۳ بود. در جریان این سانحه سرتیپ منصور ستاری خواص، فرمانده وقت نیروی هوایی ارتش، به همراه ۱۱ نفر دیگر از سرنشینان این هواپیما جان‌شان را از دست دادند.
دلیل آن رخداد حواس‌پرتی کادر پرواز و نیز مراقبت پرواز فرودگاه اصفهان بر اثر دغدغه‌های معیشتی بیان شد. ماجرا این بود که پنجره خلبان هواپیما در میانه راه اصفهان و تهران باز می‌شود. به دلیل سرعت وزش باد امکان بستن و قفل کردن آن برای خلبان وجود نداشت. لذا او تصمیم می‌گیرد تا به مبدأ بازگردد و پس از فرود این پنجره را ببندد و قفل کند. اما آن طور که در گزارش‌های پس از سانحه آمده هم او و هم کمک خلبان به دلیل کار دوم خسته بودند. این خستگی باعث شد که یادشان برود ارتفاع سنج هواپیما را که برای فرودگاه تهران تنظیم شده بود برای فرودگاه اصفهان تغییر بدهند. کنترلر برج مراقبت هم به شدت خسته بود و متوجه کاهش ارتفاع شدید هواپیما نشده بود و به این ترتیب خلبان بدون اینکه متوجه شود چقدر به سطح زمین نزدیک است؛ با زمین برخورد کرده و متلاشی شده بود.
آیا پیش از انقلاب هم آشیانه داشتیم؟
پیش از انقلاب کارکرد نهادی به نام آشیانه سلطنتی کارکرد آشیانه جمهوری اسلامی را داشت. این نهاد، سه هواپیما داشت. شاهین، شهباز و میترا. برعکس ناوگان هواپیمایی آشیانه جمهوری اسلامی که همگی از نوع ایرباس فرانسوی – آلمانی و در یک کلام اروپایی هستند آن هواپیماها همگی از نوع بوئینگ و آمریکایی بود. بهترین هواپیما یک بوئینگ ۷۰۷ بود که به طور سفارشی و البته بسیار لوکس ساخته شده بود و در سال ۱۳۵۵ ساخته شده بود. این هواپیما شاهین نام داشت و همان هواپیمایی بود که با خلبانی بهزاد معزی شاه را از ایران خارج کرد و به مراکش برد. برخی از افرادی هم که در فیلم مشهور خروج شاه از ایران با او دست می‌دهند و دست‌بوسی می‌کنند افسران آشیانه سلطنتی هستند. معزی البته هواپیمای شاهین را به ایران بازگرداند و از اواخر دهه ۷۰ تا نیمه دهه ۹۰ به مدت تقریبا ۱۷ سال هواپیمای تشریفاتی دولت بود تا اینکه در نهایت به نیروی هوایی ارتش منتقل شد و ظاهرا در آنجا به عنوان تانکر سوخت‌رسان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
دو هواپیمای دیگر بوئینگ ۷۲۷ بودند و در سال‌های ۱۹۶۴ و ۱۹۶۷ به سفارش لوفتهانزای آلمان و آل نیپون ژاپن ساخته شدند و در بهار ۱۳۵۳ و بهار ۱۳۵۵ (تقریبا با عمر ۱۰ ساله) توسط نیروی هوایی ارتش خریداری شده و به ترتیب میترا و شهباز نام گرفتند و توسط خاندان سلطنتی مورد استفاده قرار گرفتند. نام میترا بعد از انقلاب به قدس و نام شهباز به فلسطین تغییر پیدا کرد. هر دو هواپیما در حال حاضر در نمایشگاه هوایی قرار دارند هر چند برخی از قطعات آن اوراق شده است.
آشیانه سلطنتی پیش از انقلاب چهار فروند بالگرد هم، شامل یک فروند آگوستا بل ۲۰۵، یک فروند بل ۲۱۲ و دو فروند آگوستا سیکورسکی اِی اِس۶۱آ-۴ ملقب به سلطان دریا (Sea King) در کنار هواپیماهای تشریفاتی در اختیار داشت.
آیا آشیانه سلطنتی پیش از انقلاب هم سانحه‌ای داشت؟
جالب است بدانید که آشیانه سلطنتی هم پیش از انقلاب یک سانحه مشابه با آنچه برای آقای رئیسی و هیات همراه اتفاق افتاد داشته است. البته برای یک هواپیما و نه برای یک هلی‌کوپتر. ۱۹ مهر ۱۳۴۱، روزنامه اطلاعات نوشت:
«یک فروند هواپیمای دو موتوره سلطنتی که ساعت هشت و نیم صبح دیروز برای تشریف‌فرمایی (بازگرداندن) شاهنشاه از نوشهر به تهران، فرودگاه مهرآباد را ترک کرده بود مفقود شده و تاکنون هیچ گونه اثری از هواپیما و سرنشینان آن به دست نیامده است. هواپیما پس از پرواز از تهران وضع کاملا عادی داشت و ساعت هشت و ۵۰ دقیقه در حوالی فرودگاه نوشهر دیده شده و وقتی خلبان خواست دور بزند گرفتار توده‌های متراکم ابر شد. …..»
یک جست‌وجوی فشرده برای پیدا شدن این هواپیما صورت گرفت و در نهایت یک روز بعد مشخص شد که هواپیما در ناحیه کرچون در کوه‌های کندوان به کوه اصابت کرده و هر چهار سرنشین آن که از افسران نیروی هوایی ارتش بودند کشته شدند.
این نکته را هم در پایان بگوییم که سقوط هلی‌کوپتر حامل بنی صدر در مرداد ۵۹ و سقوط هواپیمای حامل وزیر راه در اردیبهشت ۱۳۸۰ مربوط به آشیانه جمهوری اسلامی نبوده است. هلی‌کوپتر بنی صدر مربوط به هوانیروز ارتش و هواپیمای وزیر راه مربوط به شرکت هواپیمایی فراز قشم بوده است.
