وضعیت ایران در فین‌تک و نوآوری مالی: فرصت‌ها، چالش‌ها و مسیر پیش رو
اکوسیستم فین‌تک ایران، با وجود چالش‌های نهادی و تحریم‌ها، نشان از پویایی بومی و فرصت‌های قابل‌توسعه در اقتصاد دیجیتال دارد.
نوآوری مالی و فناوری‌های مالی (فین‌تک) در دنیای امروز از ارکان اصلی تحول اقتصادی به‌شمار می‌روند. ایران نیز به دلیل ساختار جمعیتی جوان، ضریب نفوذ بالای فناوری و رشد تجارت الکترونیک، ظرفیت بالایی در این حوزه دارد. با این حال، جایگاه ایران در شاخص‌های جهانی نوآوری نشان‌دهنده عملکرد ناپایدار است.
طبق گزارش شاخص جهانی نوآوری (GII)، ایران در سال ۲۰۲۳ رتبه ۶۲ را در میان ۱۳۲ کشور کسب کرده، که نسبت به سال قبل افت داشته است. ضعف اصلی ایران در زیرشاخص «نهادها» است، جایی که در سال ۱۴۰۱ رتبه ۱۳۱ را کسب کرده که بیانگر مشکلات جدی در محیط سیاسی، قانونی و کسب‌وکار است.
اکوسیستم فین‌تک ایران، هرچند نوپا، اما پویای بومی قابل توجهی دارد. بخش پرداخت (PayTech) بیشترین سهم را با گردش مالی قابل‌توجه به خود اختصاص داده و تمرکز اصلی فعالیت‌ها در تهران و بازار داخلی است. عواملی چون نفوذ بالای اینترنت، جمعیت جوان و نیازهای اقتصادی، باعث شکل‌گیری این رشد شده‌اند. اما تحریم‌های بین‌المللی، نبود قوانین مشخص به‌ویژه در حوزه رمزارزها، بی‌ثباتی اقتصادی و نبود چارچوب‌های نظارتی شفاف، موانعی جدی برای توسعه پایدار این اکوسیستم هستند.
با وجود این محدودیت‌ها، حوزه‌هایی مانند مدیریت ثروت (WealthTech)، فناوری بیمه (InsurTech) و وام‌دهی دیجیتال (LendTech) فرصت‌های قابل توجهی برای رشد دارند. آینده فین‌تک در ایران با عدم قطعیت بالایی همراه است؛ نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند که دیدگاه‌ها به طور مساوی بین رشد و رکود تقسیم شده‌اند. با این حال، وجود فین‌تک‌های فعال در چنین شرایط دشواری نشان‌دهنده تاب‌آوری بالای کارآفرینان ایرانی است. در صورت ایجاد ثبات اقتصادی، تدوین قوانین شفاف و کاهش فشارهای خارجی، ایران می‌تواند به جایگاه شایسته‌تری در اقتصاد دیجیتال منطقه دست یابد.
