شمشیر بُرّان؛ رقیب ایندیپندنس آمریکایی
آشنایی با ناو جنگی و موشک‌انداز شهید سلیمانی
هفت صبح، امیرحسین شهریاری| ۱۴ شهریور ۱۴۰۱، روز مهمی برای دستاوردهای ملی و انقلابی ایران بود. روزی که نیروی دریایی سپاه پاسداران از بزرگ‌ترین و پیشرفته‌ترین شناور ساخته شده در ایران، رونمایی کرد.
ندسا که فعالیت خود را در بحبوحه جنگ و در سال ۱۳۶۴ آغاز کرد، ناوگان این نیروی تازه تأسیس را قایق‌های کوچک تشکیل می‌دادند که تسلیحات آنها را سلاح‌های ابتدایی همچون مسلسل‌های سنگین، راکت‌انداز و یا دوش‌پرتاب‌های پدافندی تشکیل می‌دادند و از این رو شناورهای سپاه تنها قادر به انجام عملیات‌های بسیار کوتاه‌مدت و دفاعی بودند.
نیروی دریایی سپاه، با خریداری شناورهای تندرو کوچک اژدرافکن مانند پیکاپ از کره‌شمالی یا ساخت نسخه داخلی آنها مانند ذوالفقار و طراحی شناورهای کوچک راکت‌انداز اما پرسرعت مانند آذرخش خود را تجهیز کرد و در کنار آنها شناورهای موشک‌اندازی چون تندر از چین خریداری شد.
کلاس ذوالفقار نیروی دریایی سپاه؛ این شناور یکی از استراتژیک‌ترین و مسلح‌ترین شناورهای کوچک و تندرو سپاه محسوب می‌شود که قابلیت شلیک موشک ضدکشتی هدایت شونده را دارد. سپاه البته پیش‌تر، سابقه ساخت شناورهای با جثه بزرگ را دارد. برای نمونه ناو شهید رودکی که یک شناور تدارکاتی ویژه عملیات آبی-خاکی است، یکی از دستاوردهای بزرگ نیروی دریایی سپاه است و توان تدارکاتی این نیرو و پشتیبانی از تفنگداران دریایی سپاه را به صورت قابل‌توجهی افزایش خواهد داد.
شناور شهید سلیمانی در کلاس جدیدی قرار دارد. اصولا کشتی‌های جنگی، به ۷ دسته ناوچه، ناو محافظ، ناوشکن، ناو، رزم‌ناو، نبردناو و هواپیمابر تقسیم می‌شوند اما در اوایل قرن بیست و یکم، نیروی دریایی ایالات متحده برای حفاظت از آب‌های داخلی در اقیانوس اطلس و آرام کلاس جدیدی از شناورهای جنگی به نام شناور گشتی ارائه داده است. این کلاس ناو جنگی ویژگی‌های جالبی دارد. ابعاد این کلاس در حد ناوچه است اما از نظر سلاح در کلاس ناومحافظ قرار گرفته و در زمینه سرعت کمترین اختلاف را با شناورهای فوق تندرو دارد و در این کلاس شناور جنگی نیروی دریایی ایالات متحده دو شناور فریدوم و ایندیپندنس را توسعه و به خدمت گرفت. شناور جدید شهید سلیمانی نیز از نظر پلتفرم در این کلاس قرار گرفته است، اگرچه ابعاد خیلی کوتاه‌تری دارد.
شناور شهید سلیمانی به دلایلی یک رقیب هم‌سطح برای شناور ایندیپندنس آمریکایی محسوب می‌شود. در شناور ایندیپندنس برای کاهش اصطکاک و توزیع وزن بهتر در طرفین کشتی، دارای یک بدنه اصلی و دو بدنه فرعی و کوچک‌تر است و جریان آب از بین این بدنه‌ها عبور کرده و باعث کاهش اصطکاک می‌شود. این شناور دارای سلاح‌های قدرتمندی است و قابلیت پذیرایی از بالگرد‌ها را نیز دارد.
به نظر می‌رسد شناور شهید سلیمانی برپایه و الگوگیری از شناور ایندیپندنس ساخته شده است، البته تفاوت‌های زیادی با همتای آمریکایی (مانند ابعاد) نیز دارد. شناور شهید سلیمانی یک کشتی دوبدنه یا کاتاماران است ولی بدنه اصلی ندارد و بدنه آن را دو سازه در دو طرف تشکیل می‌دهد که سبک جدیدی در شناورهای جنگی است.
هدف بعدی برای ساخت این شناور، افزایش توان تهاجمی و دفاعی کشتی‌های جنگی سپاه محسوب می‌شود. برای نمونه هیچ کدام از شناورهای قبلی ندسا حتی توان درگیری هوایی مؤثر را نداشتند و برای دفاع وابسته به دیگر واحد‌های سپاه مانند واحد‌های پدافندی ساحلی بودند. اما در شناور شهید سلیمانی سعی بر این بوده که خود شناور برای دفاع از خود دست به انجام عملیات دفاع هوایی و شلیک موشک بزند.
به کار‌گیری سلاح‌های بزرگتر و پیشرفته‌تر در شناورهای جنگی از دیگر اهداف ساخت شناور شهید سلیمانی است و در این زمینه باز سپاه توانایی ویژه‌ای در شناور شهید سلیمانی نسبت به دیگر شناورهای ایرانی، گنجانده است. شناور شهید سلیمانی ابعاد بزرگتری نسبت به دیگر شناورهای سپاه پاسداران دارد و با طول ۶۵ متر بسیار بزرگتر از کلاس تندر ندسا است و عرض آن حدود 18/5 متر است که باز عریض‌ترین شناور جنگی سپاه است و حتی از ناوچه جماران نیز عرض بیشتری دارد.
یک سکوی بالگرد روی قسمت انتهایی ناو قرار گرفته که قابلیت پذیرایی بالگرد را دارد که به نظر می‌رسد مساحت آن ۲۱۰ متر مربع باشد، ولی آشیانه‌‌ای برای نگهداری بالگرد وجود ندارد. همچنین گفته شده که شناور شهید سلیمانی وزنی در اندازه ۶۰۰ تن دارد که باز سنگین‌ترین شناور نیروی دریایی سپاه لقب می‌گیرد. در سازه شناور شهید سلیمانی بر‌خلاف شناورهای پیشین ساخت ایران به جای مواد آلیاژی مانند فولاد از آلومینیوم ساخته شده که تأثیر بسزایی در کاهش وزن و همچنین افزایش مقاومت در برابر اکسیژن آب داشته و این باعث شده وزن آن خیلی کمتر از ناوچه‌ای مثل جماران باشد.
سیستم راندمان شناور به وسیله ۴ دستگاه موتور دیزل تأمین می‌شود که البته اطلاعاتی در مورد ویژگی‌های پیشرانه و میزان قدرت قابل تولید وجود ندارد. سپاه در کل علاقه ویژه‌ای به شناور تندرو دارد و شناور شهید سلیمانی نیز از این قاعده مستثنا نیست، زیرا گفته شده سرعت این ناو 59کیلومتر برساعت (برخی منابع 83 کیلومتر بر ساعت)است. علاوه بر این دامنه برد شناور شهید سلیمانی به 8000 کیلومتر می‌رسد.
یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد شناور شهید سلیمانی، استفاده از شکل بدنه جدید برای کاهش امواج بازتاب رادار است که باعث کاهش سطح مقطعی شناور در رادار‌های دریایی خواهد شد. استفاده از خطوط شکسته و ایجاد زاویه تند در طراحی شناور می‌تواند امواج راداری را به تشخیص اشتباه وادار کند.
شناور شهید سلیمانی علاوه بر اینکه یک شناور مسلح است، قابلیت پشتیبانی آبی-خاکی را نیز دارد و همچنین قابلیت حمل قایق‌های کوچک گشت‌زنی و شناسایی را نیز دارد که از درب خروجی عقب شناور قابل دسترس است. این قایق‌های کوچک دارای سرعت ۱۸۰ کیلومتر بر ساعت است که به وسیله جرثقیل در انتهای بدنه تخلیه می‌شوند. همچنین علاوه بر بالگرد به عنوان یک وسیله هواگرد، شناور شهید سلیمانی قابلیت حمل پهپاد‌های عمود پرواز را نیز دارد.
سلاح‌های سبک این شناور بیشتر برای مقابله با قایق‌های تندرو یا دفاع هوایی کوتاه‌برد کاربرد دارند که شامل دو توپ کالیبر بالا است. در طرفین قسمت جلویی ناو، دو توپ سه لول گاتلینگ قرار دارد. نیروی زمینی سپاه (نزسا) توپ معروف Zu-23 روسی را با نام عاصفه در نسخه گاتلینگ تولید می‌کند و احتمالا این توپ با کالیبر ۲۰ میلی‌متری از نوع ام۱۹۷ (سلاح بالگرد کبرا) روی ناو نصب شده است.
میزان نواخت آتش این سلاح بین ۷۰۰ تا ۹۰۰ گلوله بر دقیقه قرار دارد و برد گلوله‌های آن نهایتا به ۲۰۰۰ متر برسد. علاوه بر جلوی ناو، دو توپ ۲۰ میلی‌متری در طرفین برجک ناو قرار دارد که هرکدام ریموت کنترل جداگانه دارند و گلوله‌های شلیک شده، به وسیله سیستم‌های هدایت اپتیکی خود، روانه هدف می‌شوند. یک توپ ۳۰ میلی‌متری در جلوی ناو نیز قرار گرفته که قدرت تخریب بیشتری دارد و سرعت شلیک آن حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ گلوله در هر دقیقه است و به نظر می‌آید برای مقابله با اهداف سطحی مانند قایق‌های کوچک به کار گرفته شود. این توپ هم روی یک برجک با سیستم هدایت و ریموت کنترل جداگانه قرار گرفته است.
گفته شده شناور شهید سلیمانی به اژدرافکن نیز مجهز است و قابلیت حمل و پرتاب اژدر را دارد. البته طبق بررسی‌ها لوله‌ای برای شلیک اژدر در سطح بدنه دیده نشده، گویا احتمالا لوله اژدرافکن شناور شهید سلیمانی به صورت مخفی در سطح بدنه تعبیه شده و توسط دریچه‌ای روی بدنه برای شلیک، به محیط بیرون دسترسی پیدا می‌کنند.
اما برگ برنده شناور شهید سلیمانی نسبت به دیگر شناورهای سپاه و حتی ناوهای جنگی نیروی دریایی ارتش، علاوه براینکه قابلیت حمل، پرتاب و استفاده از انواع موشک‌های ضدکشتی را دارد، می‌تواند از موشک‌های کروز دوربرد و موشک‌های پدافندی پیشرفته بهره ببرد. در حقیقت شناور شهید سلیمانی در زمینه تسلیحات موشکی جهش بزرگی برای نیروهای مسلح ایران بوده، زیرا نه‌تنها ناو شهید سلیمانی اولین شناور ساخت ایران است که قابلیت پرتاب موشک پدافندی برد متوسط به برد بالا را دارد، بلکه اولین شناور مجهز به پرتابگر موشکی عمودی است.
قبلاً نیروی دریایی ارتش در ناوچه جماران، سهند، دماوند و دنا از موشک‌های پدافندی چون ریم-۶۶ استاندارد و انواع بومی آن به کار برده بود که برد نهایی آنها به ۳۷ کیلومتر می‌رسید. براساس اطلاعات در دسترس، شناور شهید سلیمانی در بحث پدافندی به موشک‌های صیاد ۳ مجهز شده است. نمونه زمینی پرتاب سامانه صیاد دارای موشکی با جرم ۹۹۵ کیلوگرم و طول 6/1متری با قطر ۴۰ سانتی‌متر است که دامنه برد آن ۱۲۰ کیلومتر است اما گفته شده که در نمونه دریایی صیاد ۳ که روی شناور شهید سلیمانی نصب شده، دارای برد ۱۵۰ کیلومتر و توانایی درگیری با اهداف در ارتفاع ۲۷ کیلومتری است .
به گفته سرلشکر پاسدار باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح در مراسم رونمایی از شناور شهید سلیمانی، این شناور جنگی، علاوه بر موشک‌های پدافندی برد متوسط به بالا، قابلیت پرتاب موشک‌های پدافندی کوتاه‌برد را نیز دارد. موشک‌های پدافندی برد کوتاه پیشرفته برای سرنگونی موشک‌های کروز، پهپاد‌ها و بالگرد در ارتفاع پایین سلاح بسیار مؤثری خواهد بود.
دیگر سلاحی که به صورت عمودی پرتاب می‌شود، موشک کروز است. شناور شهید سلیمانی اولین ناو جنگی ایران است که به موشک کروز دوربرد مسلح می‌شود . حدس زده می‌شود که سپاه در شناور رزمی خود از موشک‌های کروزی چون هویزه و ابومهدی بهره ببرد. سخن آقای تنگسیری فرمانده نیروی دریایی سپاه که به استفاده از موشک‌های کروز با برد ۷۰۰ کیلومتر در شناور شهید سلیمانی اشاره کرده، بهره‌گیری از این موشک‌ها در این شناور را تایید می‌کند.
