ایران خودرو در ۶۳ سال؛ از هیلمن تا ریرا
یک رسانه آلمانی تاریخچه شرکت ایران خودرو را بررسی کرده است.
به گزارش هفت صبح، نسخه آلمانی وب‌سایت Motor1 پس از خصوصی‌سازی ایران‌خودرو، به مرور تاریخچه این شرکت پرداخته است که در ادامه ترجمه فارسی آن ارائه می‌شود.
شرکت دولتی ایران‌خودرو، بزرگ‌ترین تولیدکننده خودرو و کامیون در ایران، ماه گذشته به بخش خصوصی واگذار شد. این تغییر ممکن است آغازگر دوره‌ای جدید برای صنعت خودروسازی ایران باشد که برای چندین دهه به خودروهای قدیمی غربی، به ویژه پژو، وابسته بوده است. پژو که سال‌ها در صنعت خودروسازی ایران سرمایه‌گذاری کرده بود، در سال ۲۰۱۸ تحت فشارهای آمریکا مجبور به خروج از کشور شد و در حالی که ۳۴ درصد از بازار خودروی ایران را در اختیار داشت، دیگر نتوانست در این بازار فعالیت کند. با وجود خروج رسمی پژو، میراث این شرکت از طریق ایران‌خودرو همچنان پابرجا مانده است.
شروع با براداران خیامی
شرکتی که امروزه با نام ایران‌خودرو شناخته می‌شود، در سال ۱۹۶۲ به عنوان یک شرکت خصوصی با نام ایران ناسیونال توسط برادران خیامی تأسیس گردید. اولین خودروی سواری این شرکت، پیکان نام داشت که نسخه ایرانی هیلمن هانتر از گروه روتس بریتانیا بود. در دهه ۶۰، کرایسلر گروه روتس را خرید و این شرکت به کرایسلر اروپا تبدیل شد. اما این گسترش موفق نبود و کرایسلر مجبور شد به بازار آمریکا تمرکز کند، جایی که در آستانه ورشکستگی قرار داشت. در نتیجه، پژو-سیتروئن در سال ۱۹۷۸ کرایسلر اروپا را خرید و حقوق تولید هیلمن هانتر را به دست آورد. این امر منجر به انتقال خطوط تولید این سدان به ایران و افزایش بومی‌سازی پیکان شد و بدین ترتیب همکاری طولانی‌مدت پژو و ایران‌خودرو آغاز گردید.
پس از انقلاب
پس از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹، دولت جدید صنعت خودروسازی را ملی کرد و ایران ناسیونال را مصادره و نام آن را به ایران‌خودرو تغییر داد. با اینکه این شرکت همچنان پرفروش‌ترین خودروساز کشور بود، اما جنگ ایران و عراق آن را به آستانه ورشکستگی رساند. پس از پایان جنگ، ایران‌خودرو با کمک پژو احیا شد. پژو که حقوق تولید هیلمن هانتر را داشت، حق امتیاز قابل توجهی برای تولید پیکان از ایران‌خودرو دریافت می‌کرد. همچنین به دلیل پایان تولید پیشرانه اصلی پیکان، این خودرو برای مدتی به موتور پژو ۵۰۴ مجهز شد. ایران‌خودرو که در اواخر دهه ۸۰ میلادی (دهه ۶۰ شمسی) قصد نوسازی محصولات خود را داشت و به دنبال جایگزینی برای پیکان بود، به سراغ پژو رفت که تازه ۴۰۵ را در اروپا عرضه کرده بود.
پس از انعقاد قرارداد بین دو شرکت، تولید پژو ۴۰۵ در سال ۱۹۹۱ در ایران آغاز شد. نسخه اول ۴۰۵ مونتاژی ایران‌خودرو با پیشرانه‌های ۱.۶ لیتری یا ۲ لیتری کاربراتوری تجهیز شده و تا سال ۲۰۰۲ مطابق با نسخه فرانسوی تولید می‌شد. اما تولید ۴۰۵ در سال ۱۹۹۶ در اروپا متوقف شد، در حالی که ایران‌خودرو قصد داشت این سدان فرانسوی را مدرن‌تر کند. این گونه بود که پژو سفیر متولد شد که بعدها به پژو پارس تغییر نام یافت. هرچند پژو پارس طراحی کلی ۴۰۵ را حفظ کرده بود، اما جلو و عقب آن کاملاً بازطراحی شده و به پیشرانه مدرن‌تر ۱.۸ لیتری انژکتوری مجهز گردید.
پژو تصمیم داشت تا مدل ۴۰۶ را در ایران تولید کند، اما ایران‌خودرو مسیر ساده‌تر وارزان‌تری را انتخاب کرد. طی سال‌های بعد تغییرات متعددی در پژو پارس انجام شد که شامل طراحی جدید داشبورد و فرمان برای نصب ایربگ، آینه‌های جانبی جدید با راهنما و دی‌لایت در آخرین نمونه‌ها بود. پژو پارس در بازار ایران به موفقیت چشمگیری دست یافت و حتی به کشورهای مصر، سنگال و عراق برای مونتاژ صادر شد. این خودرو همچنین به‌طور مشترک با شرکت آذرمش در آذربایجان تحت نام پژو خزر ۴۰۶ تولید گردید. پژو پارس تا سال ۲۰۲۴ در ایران تولید می‌شد ولی به دلیل الزامات ایمنی جدید سازمان ملی استاندارد از خط تولید خارج شد. در سال ۲۰۱۸ زمانی که پژو مجبور به قطع همکاری با ایران‌خودرو شد، پژو پارس با فروش سالانه ۱۰۰ هزار دستگاه سومین خودروی پرفروش برند فرانسوی در سطح جهانی محسوب می‌شد. با پایان تولید پارس، فروش ایران‌خودرو ۴۲ درصد کاهش یافت و این شرکت در ژانویه ۲۰۲۵ خصوصی شد.
نوادگان پژو ۴۰۵
پلت‌فرم پیکان که تا سال ۲۰۰۵ در ایران به تولید می‌رسید، منجر به خلق یکی از عجیب‌ترین خودروهای پژو در ایران شد. این خودرو که ابتدا پژو آردی نامیده می‌شد و بعدها به روآ تغییر نام داد، ترکیبی از قوای محرکه پیکان و بدنه پژو ۴۰۵ بود. این نسخه خاص از ۴۰۵ با پیشرانه طولی و دیفرانسیل عقب، تا سال ۲۰۱۲ تولید می‌شد و در ادامه منجر به تولید وانت آریسان شد که تا سال ۲۰۲۲ ادامه داشت.
سمند بر پایه پژو ۴۰۵
در اواخر دهه ۹۰ میلادی، ایران‌خودرو تصمیم به تولید اولین خودروی ملی با برند ایرانی گرفت تا در کنار پیکان و پژو ۴۰۵ و پارس قرار گیرد. برای این منظور، پروژه‌ای که در بریتانیا به پایان رسیده بود، شناسایی شد. یک شرکت تایوانی سفارش ساخت خودرویی میان‌سایز بر اساس پلت‌فرم پژو ۴۰۵ را به یک شرکت بریتانیایی داده بود، اما پیش از تولید، این شرکت ورشکست شد. سپس ایران‌خودرو حقوق تولید این خودرو را خرید و طراحی آن را در مرکز تحقیقاتی خود اصلاح کرد و تولید آن را با نام سمند آغاز کرد که نام نژاد اسب‌های تندروی ایرانی است. سمند از زمان آغاز تولید در سال ۲۰۰۲ چندین بار مورد بازنگری قرار گرفت و مدل‌هایی مانند سریر، سورن و دنا بر اساس آن طراحی شدند. جدیدترین مدل از نسل سمند، دنا پلاس نام دارد که حدود ۸۰ درصد آن در ایران توسعه یافته، اما همچنان بر پایه پلت‌فرم پژو ۴۰۵ ساخته شده و از پیشرانه ۱.۷ لیتری ۱۶ سوپاپ استفاده می‌کند که بر اساس موتور ۱.۶ لیتری TU5 پژو طراحی شده است.
پژو ۲۰۶ و نسل‌های بعدی آن
پژو ۲۰۶ که در سال ۱۹۹۸ در فرانسه معرفی شد، هنوز هم در ایران تولید می‌شود. این هاچ‌بک فرانسوی در سال ۲۰۰۱ به خط تولید ایران‌خودرو پیوست و نسخه‌های مختلفی از جمله ۲۰۶ SD (صندوقدار)، ۲۰۷ (نسخه فیس‌لیفت ۲۰۶ که بین سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۴ در برزیل تولید می‌شد)، 207 SD و رانا از آن ساخته شدند. ایران‌خودرو در سال ۲۰۱۹ مجوز تولید پژو ۳۰۱ را نیز دریافت کرد، اما این خودرو بعدها به تارا تغییر نام داد و لوگوی شیر پژو با اسب ایران‌خودرو جایگزین شد.
آینده ایران‌خودرو
با جمعیت ۹۰ میلیون نفری، تولید سالانه ۱.۱ میلیون دستگاه خودرو و تحریم‌هایی که مانع ورود برندهای غربی به ایران می‌شود، طبیعی است که ایران‌خودرو برای ادامه حیات خود به سراغ شرکت‌های چینی رفته باشد. در حال حاضر این شرکت کراس‌اوورهای چینی هایما را تولید می‌کند و به نظر می‌رسید که پژوهای قدیمی برای همیشه کنار گذاشته شده‌اند. اما سال گذشته این شرکت تولید کراس‌اوور ریرا را آغاز کرد که بر اساس پلت‌فرم پژو ۲۰۰۸ ساخته شده است. این نشان می‌دهد که ردپای پژو به این زودی‌ها از صنعت خودروسازی ایران محو نخواهد شد.
