تیر آخر ترامپ به رسانه‌های آن سوی آب
صدای آمریکا و رادیو فردا از کجا آمدند و چرا آمریکا دیگر آن‌ها را نمی‌خواهد؟
هفت صبح| زمزمه‌های مربوط به قطع بودجه صدای آمریکا حالا بلندتر شده و کارکنان این رسانه، خبر از تعطیلی آن می‌دهند. آنطور که خود خبرنگاران VOA می‌گویند، تمام خبرنگاران تمام‌وقت به مرخصی اجباری فرستاده شده‌اند و حق ورود به محل کار را ندارند. رادیو فردا هم که روزگاری پروژه‌ای مشترک با صدای آمریکا بود، به احتمال زیاد به زودی به سرنوشت این رسانه آمریکایی دچار می‌شود.
ترامپ یک روز قبل از اینکه خبرنگاران صدای آمریکا به مرخصی اجباری فرستاده شوند، فرمانی اجرایی را امضا کرد که هدف آن محدودیت فعالیت هفت آژانس فدرال، از جمله «سازمان رسانه‌های جهانی ایالات متحده» (USAGM) است. اما این سازمان چه ارتباطی با صدای آمریکا و رادیو فردا دارد؟ صدای آمریکای فارسی و رادیو فردا کار خود را از کجا و چگونه شروع کردند و چرا حالا در آستانه تعطیلی کامل قرار گرفته‌اند؟
صدای آمریکا و رادیو فردا هر دو از زیرمجموعه‌های سازمانی هستند که ترامپ برای محدودیت فعالیت آن‌ها، فرمان اجرایی امضا کرده است. سازمان رسانه‌های جهانی ایالات متحده، مجموعه‌ای از رسانه‌هاست که وابسته به دولت آمریکا هستند و از بودجه آن تغذیه می‌کنند. از ابتدا، هدف از ساخت این سازمان و زیرمجموعه‌هایش این بود که اخبار مربوط به کشورهای استراتژیک از جمله ایران، از آمریکا و با دیدگاه آمریکایی به مردم آن کشورها مخابره شود. اما حالا مدتی است که برخی از سیاست‌مداران آمریکایی از عملکرد آن‌ها راضی نیستند و معتقدند بودجه 270 میلیون دلاری آن، در حال هدر رفتن است.
حدود 5 سال پیش، برایان هوک که آن زمان نماینده ویژه آمریکا در امور ایران بود، در یادداشتی به شدت از صدای آمریکای فارسی انتقاد کرد و گفت این رسانه در پیشبرد اهداف تبلیغاتی خود علیه ایران موفق نبوده است. مثلا یکی از انتقادات هوک به بخش فارسی این شبکه، «پخش مستند حیات وحش به جای پوشش اعتراضات آبان ماه سال 98» بوده است.
به گفته او بخش فارسی صدای آمریکا در آن سال بیش از 17 میلیون دلار از پول مالیات‌دهندگان آمریکا دریافت کرده است. به عبارتی این شبکه دیگر کارایی سابق را برای دولت آمریکا ندارد. یک ماه پیش هم ایلان ماسک در ایکس گفت کسی دیگر به این رسانه‌ها گوش نمی‌دهد و خواستار تعطیلی رادیو آزادی و صدای آمریکا شد.
تیزر تکراری به جای پخش برنامه‌ها
حالا دولت آمریکا برای صرفه‌جویی تصمیم گرفته بودجه این سازمان را قطع کند. قطع کمک مالی به این سازمان به معنای تعطیلی بخش فارسی صدای آمریکا و رادیو فردا است. روز شنبه خبرنگاران صدای آمریکا به مرخصی اجباری همراه با حقوق فرستاده شدند اما به آن‌ها گفته شده همچنان کارمند رسمی سازمان محسوب می‌شوند.
این در حالی است که به گفته مدیر صدای آمریکا تمام هزار و 300 عضو این رسانه به مرخصی فرستاده شده‌اند و برخی خبرنگاران آن می‌گویند: «صدای آمریکا از این لحظه عملا تعطیل شده است.» بعضی از شنوندگان هم گزارش داده‌اند که برخی از ایستگاه‌های رادیویی VOA پخش اخبار را متوقف کرده‌اند و برای پر کردن زمان برنامه، موسیقی پخش می‌کنند. سایت بخش فارسی این رسانه همچنان فعال است اما تلویزیون بخش فارسی آن از کار افتاده و به جای پخش برنامه‌ها، یک تیزر تکراری پخش می‌کند که می‌گوید: «صدای آمریکا سیاست‌های ایالات متحده را پیش می‌برد.»
فرداد فرحزاد، مجری ایران اینترنشنال روز گذشته در پستی درباره مرخصی اجباری کارکنان رسانه‌های زیرمجموعه USAGM نوشت. او در ابتدای پستش به تعطیلی صدای آمریکا و رادیو فردا اشاره کرده اما مشخص نیست کارکنان رادیو فردا هم به سرنوشت صدای آمریکا دچار شده‌اند یا نه.
وی‌اواِی از کجا شروع شد؟
تاسیس شبکه خبری صدای آمریکا به دوران جنگ جهانی دوم برمی‌گردد اما بخش فارسی آن تاریخی تازه‌تر دارد. بخش فارسی رادیویی صدای آمریکا از سال 1358 با بخش روزانه نیم ساعت برنامه رادیویی، شروع به کار کرد. فعالیتش به مرور بیشتر شد و در سال 1375 پخش تلویزیونی آن با یک ساعت پخش زنده به راه افتاد.
اولین مدیر بخش تلویزیونی صدای آمریکای فارسی، احمدرضا بهارلو بود. او سال 52 ایران را ترک کرده بود و یک سال هم در این بین به ایران بازگشته بود اما به خاطر آنچه که خودش «بازگشت مردم به عقب» نامیده بود، دوباره به آمریکا رفت. اولین برنامه تلویزیونی او برنامه «میزگردی با شما» بود که جنجال‌های زیادی به پا کرد. نمونه آن مصاحبه با عبدالمالک ریگی، رهبر گروه تروریستی جیش‌العدل بود.
در سال ۲۰۰۷ این برنامه با مجری‌گری بیژن فرهودی روی آنتن رفت و ابتدا با منوچهر گنجی، وزیر آموزش و پرورش دوران پهلوی مصاحبه کرد. اواسط برنامه در اقدامی غیرمنتظره تماسی تلفنی با ریگی برقرار شد و فرهودی او را به عنوان «رهبر جنبش مقاومت مردم ایران» خطاب کرد. برنامه میزگردی با شما بعد از ۱۳ سال تعطیل شد و برنامه «روی خط» جایگزین آن شد.
برنامه شباهنگ و آنتن هم جزو برنامه‌های مشهور این شبکه بودند. لونا شاد سال‌های طولانی مجری برنامه شباهنگ بود اما در سال ۸۷ به دلیل مدیریت نادرست و اعمال تبعیض میان کارمندان از صدای آمریکا جدا شد. برنامه هفتگی آنتن هم یک برنامه سیاسی طنز بود که آرش سبحانی، خواننده و نوازنده گروه موسیقی کیوسک و سامان اربابی مجریان آن بودند.
کامبیز حسینی هم شهرت خود را از برنامه پارازیت در این شبکه به دست آورد. این برنامه از سال 1388 تا 1391 در صدای آمریکا پخش می‌شد و از برنامه‌های پربیننده این شبکه بود. از دیگر چهره‌های مشهور این شبکه می‌توان به آرش سیگارچی، مهدی فلاحتی، حمیده آرمیده، سیامک دهقانپور و علی جوانمردی اشاره کرد. مهدی فلاحتی یکی از چهره‌های ثابت صدای آمریکاست و پیش از آن هم در رادیو آزادی کار کرده است. او از سال 1386 به صدای آمریکا ملحق شد و تا به حال 5 برنامه از جمله روی خط، خط قرمز و صفحه آخر را در صدای آمریکا اجرا کرده است.
رادیو فردا تا اطلاع ثانوی ادامه دارد
راه اندازی رادیو فردا برمی‌گردد به سال 1380. اما قبل از آن از سال 1376، رادیو آزادی/رادیو اروپای آزاد، بخش فارسی‌زبان خود را راه‌اندازی کرده بود. ایرج گرگین یکی از بنیان‌گذاران بخش فارسی رادیو آزادی بود و بعد از چهار سال فعالیت اعلام کرد برای بخش فارسی این رادیو، یک بخش جداگانه به نام رادیو فردا در نظر گرفته شده و قرار است 24 ساعت شبانه روز به زبان فارسی برنامه و موسیقی پخش کند.
آنطور که رادیو فردا در وبسایت خود نوشته، این رسانه به عنوان یک پروژه مشترک با صدای آمریکا راه‌اندازی شده بود اما از سال 2008 مدیریتش به طور کامل تحت نظارت رادیو آزادی قرار گرفته است. گفته می‌شود این رسانه سالانه 9 میلیون دلار بودجه در دولت آمریکا دریافت می‌کند که البته حالا از سوی دولت ترامپ قطع شده است.
رادیو فردا هم مانند صدای آمریکا چهره‌های مشهوری را در خود جای داده بود که اکثر آنان پیش از مهاجرت در رسانه‌های داخل ایران کار می‌کردند. رضا حقیقت‌نژاد یکی از آن‌ها بود که در سال 1401 به دلیل ابتلا به سرطان روده بزرگ از دنیا رفت. او از سال 98 تا قبل از مرگ در رادیو فردا کار می‌کرد.
از دیگر کارمندان مشهور رادیو فردا می‌توان به فرشید منافی و بابک غفوری‌آذر هم اشاره کرد . منافی که با کار در رادیو جوان ایران مشهور شده بود در رادیو فردا، برنامه طنر رادیو پس‌فردا را ساخت. غفوری آذر که همچنان در این رادیو به عنوان خبرنگار کار می‌کند در اینستاگرام خود اعلام کرده فعالیت‌های رادیو فردا در وبسایت و شبکه‌های اجتماعی ادامه دارد.
