غوغای محکمه‌ها

روزنامه هفت صبح، آرش خوشخو | در اولین ماه‌های پیروزی انقلاب و در بالا گرفتن مسئله مجازات عاملین رژیم پهلوی، گروه‌ها و چهره‌هایی بودند که خواهان  بالاترین حد خشونت در مقابل مسئولین حکومت قبل بودند. بسیاری از چهره‌های رژیم قبل به شکل خودکار مجازاتی جز اعدام در انتظارشان نبود اما در همان زمان بحث‌هایی مطرح شد که برخی از اعدام شده‌ها فدای جو هیجان‌زده و سرعت عمل بیش از حد شده‌اند.

به شکلی طبیعی دو گروه چریکی مسلح یعنی مجاهدین و چریک‌های فدایی از موج اعدام‌ها حمایت می‌کردند و حتی بر تشدید این احکام تاکید داشتند. یک دهه مقابله خشونت‌بار و البته بی‌دستاورد این گروه‌ها با ساواک و کشته شدن صدها نفر از نیروهای آنها در جنگ‌های چریکی یا زیر شکنجه و یا در آتش جوخه‌های اعدام، آنها را به مقابله خشونت‌بار با عاملین رژیم سابق مصرتر ساخته بود.

در ماه‌های ابتدایی انقلاب صادق خلخالی چهره محبوب این سازمان‌ها هم هست. در این میان حجت‌الاسلام خلخالی در دو نوبت از حادثه 15خرداد و شهادت طلاب و  تظاهرات‌کنندگان در قم و ورامین به عنوان یکی از دلایل مجازات‌های سنگین عوامل پهلوی یاد کرده بود.

در مذاکرات منتشر شده شورای انقلاب دو سه جلسه در اسفند و فروردین‌57 و 58 است که بحث شیوه دادگاه‌های انقلاب در شورای انقلاب داغ بوده و اطلاعات جالبی از آن به دست مخاطب می‌رسد. به شکل جالبی آیت‌الله طالقانی هم چنانچه در مذاکرات شورای انقلاب درج شده مخالفت خاصی با اعدام‌های ماه‌های اول نداشتند

و حتی در یکی دو مورد به خواسته مردم برای مجازات‌های سریع‌تر و شدیدتر تاکید می‌کنند و به شکل عجیبی وزیر دادگستری دولت موقت یعنی اسدالله مبشری یکی از کسانی است که با این اعدام‌ها و کیفیت محاکمات موافق است و آن را خواسته مردم می‌داند و حامی‌ اصلی آیت‌الله خلخالی است. تنها صداهای مخالف به فرایند محاکمات و اعدام‌ها از سوی آیت‌الله بهشتی و آیت‌الله مطهری  و البته آیت‌الله موسوی اردبیلی و البته دکتر سحابی شنیده می‌شود. 

 به عنوان مثال بازرگان در جلسه شورای انقلاب در 15 اسفند این متن را نقل می‌کند‌: دکتر سحابی نامه‌ای نوشته بودند و استعفا دادند و علت آن را اعتراض به عملیات دادگاه انقلاب... ذکر کردند‌، با وجود گفتن اینکه دادگاه علنی است.

بعد شیراز و چند نفری که به مناسبت لواط کشته شدند، هم از نظر شرعی و چه .... یعنی همه حرف‌هایی که خودمان در رژیم قبل می‌زدیم و اعتراض داشتیم به دولت‌های قبل که چرا هیات منصفه نیست و چرا علنی نیست و چرا تجدیدنظر درخواست می‌شود اما با آن مخالفت می‌گردد.  

آیت‌الله مطهری پاسخ می‌دهد:‌ نظرتان نسبت به دادگاه‌ها درست است؛ اگرچه مردم راضی هستند. این بحث دادگاه‌ها در جلسه 17 اسفند هم پیگیری می‌شود و آیت‌الله بهشتی می‌گوید: دو نکته در مورد روحانی قاضی محکمه: آقای خلخالی به دلیل روحیه خاص تا زمانی که مسئول باشد، کار سامان نمی‌گیرد. با وجود احمد جنتی نیازی به ایشان نیست. 

مطهری: نمی‌شود جنتی را به جای خلخالی گذاشت و او (خلخالی) قبول کند. 

موسوی اردبیلی: دو نفر از شورا با دولت بروند و زندان را از نزدیک ببینند. مخفی بودن دادگاه را من محکوم می‌کنم و اخطار شود از این ساعت دیگر اقدام نکنند.

مطهری: تنها خلخالی نیست. جوّی شکل گرفته که او هم آمادگی دارد. در روزنامه‌ها متن حکم، جوری تنظیم می‌شود که عوامانه است و تعجب می‌کنم. آن‌ها قاضی هستند، زواره‌ای و‌ هادوی. آن وقت متن حکم چیزی باشد که ...

یکشنبه ۲۷ اسفند ۵۷، اسدالله مبشری وزیر دادگستری: من تماس داشتم، برای دادگاه‌ها خلخالی مرد خوبی است. این کارها لازم بود. عده کمی‌ ایراد می‌گیرند که وارد نیست. هم حق وکیل داشته باشند. به کانون وکلا گفتم نترسد، وکیل برای آن‌ها بفرستد. ما ضد حق نیستیم ...

دیشب گروه مجاهدین تلفن کردند که اگر در جهت ارفاق به عناصر رژیم گذشته کار بکنید ۳۰۰ یا ۴۰۰ نفر مسلح هستیم و به زندان حمله می‌کنیم. عده زیادی سرعت عمل در رسیدگی را می‌خواهند. محکمه مرکب از یک مجتهد، یک قاضی و یک نفر نماینده مردم باشد (سمبل مردم باشد). سرعت عمل باشد و کار آن‌ها را در ظرف یک هفته رسیدگی نماید. ضرورت ندارد تمام جرایم این‌ها رسیدگی شود.  

مطهری: در دادگاه انقلاب اسلامی‌ چرا نظر مردم آنقدر بررسی می‌شود؟ باید خودمان رعایت حقیقت و واقعیت را بکنیم. اگر یک فرد مجرم مجازات نشود، بهتر است که غیرمجرم مجازات شود. در مورد یازده نفر اخیر گفته می‌شود که بعضی مستحق اعدام نبودند.

ادعاهای کلی محاربه با خدا درست نیست، دست روی جرم کلی نگذاشتند. اگر کسی استحقاق اعدام دارد و دنیا هم نپسندد، باید اعدام شود. با اعتراض اینکه گناهکار از تله در می‌رود، نباید بی‌گناه کشته شود. بعضی افراد علی‌الظاهر به ناحق کشته شده‌اند، بعضی به حق، ولی به‌طرز ناحق کشته شدند. الان که دست شورا است، مستقیم مسئول است. هیات منصفه که گفتند.

‌بهشتی: در قضیه اخیر هویدا، سه جریان آمدند، نقل کردند که محرز بود اگر صحت داشته باشد، نقض دادگاه است و مایه آبروریزی. 

مبشری: عده‌ای را گذاشتم سؤال طرح کنند، کسی گوش نداد. سرعت لازم با باطل شدن حق نیست. مگر یادمان رفته چه کارهایی کرده‌اند؟ آدم را زنده‌زنده می‌سوزاندند. این مربوط به انقلاب نیست ... خلخالی به انقلاب کمک کرده.

مطهری: با این طرز محاکمه، از شمرها امام حسین درست کرده‌اند.