عطر هایی بدون رایحه خوب| هر آنچه باید از بازار ادکلن بدانید
ادکلن‌های زیر یک میلیون تومان تنها ۱۰ تا ۱۵ درصد از رایحه واقعی برندها را دارند و مابقی شامل محلول‌های الکلی و اسانس عمومی است
هفت صبح| بازار عطر و ادکلن ایران که تا چند سال پیش با گردش مالی ۱۴ هزار میلیاردتومانی یکی از ستون‌های بازار آرایشی کشور بود، حالا با جهش نرخ ارز و حذف برندهای اصلی به سمت محصولات زیرپله‌ای و تقلبی سوق یافته است. ادکلن‌های زیر یک‌میلیون‌تومانی که تنها ۱۰ تا ۱۵ درصد از رایحه واقعی را دارند، جایگزین کالای لوکس سابق شده‌اند و اگرچه رضایت نسبی مصرف‌کنندگان را جلب کرده‌اند، اما کیفیت، ماندگاری و اعتماد به‌شدت افت کرده است و مصرف‌کننده تنها به دنبال حس خوب مصرف ادکلن است نه بوی مطبوع آن!
در سال‌های اخیر، افزایش شدید نرخ ارز باعث شد ادکلن‌های اصل از سبد خرید بسیاری از خانوارها حذف شوند. زمانی با دلار ۲۰ هزارتومانی می‌شد یک شیشه ادکلن برند خرید، اما حالا با دلار ۱۱۰ هزارتومانی، همان محصول به کالایی لوکس و دور از دسترس تبدیل شده است. بااین‌حال، بازار عطر و ادکلن در ایران دوباره جان گرفته این بار با محصولاتی که زیر یک میلیون تومان قیمت دارند و در ظاهر، جای ادکلن‌های اصلی را پر کرده‌اند.
این ادکلن‌ها عمدتاً از مسیرهای غیررسمی و کشورهای همسایه مانند پاکستان، امارات و ترکیه وارد می‌شوند یا در کارگاه‌های زیرزمینی تولید می‌گردند. آن‌ها شاید تنها ۱۰ درصد از رایحه اصلی را داشته باشند و مابقی ترکیبشان شامل محلول‌های الکلی، اسانس‌های عمومی و مواد پرکننده است.
در واقع، آنچه مصرف‌کننده دریافت می‌کند، بیشتر یک تداعی رایحه است تا تجربه واقعی یک عطر برند. با این حال، بسیاری از مردم از این محصولات رضایت نسبی دارند. دلیل این رضایت را می‌توان در قیمت پایین، تنوع رایحه، بسته‌بندی‌های شیک و دسترسی آسان جست‌وجو کرد. برای بسیاری، این ادکلن‌ها نه یک انتخاب لوکس، بلکه راهی برای حفظ آراستگی روزمره و حضور اجتماعی با هزینه‌ای قابل‌تحمل هستند.
مقایسه ایران با کشورهای حوزه خلیج فارس
در مقایسه با کشورهای حوزه خلیج فارس مانند امارات و عربستان سعودی، بازار عطر ایران ساختاری کاملاً متفاوت دارد. در این کشورها، برندهای جهانی به‌صورت رسمی و قانونی وارد می‌شوند و مصرف‌کنندگان به دنبال رایحه‌های خاص و اصیل هستند. در مقابل، بازار ایران به‌شدت وابسته به واردات غیررسمی و تولیدات داخلی با کیفیت متوسط است. برندهای داخلی نیز تلاش کرده‌اند با استفاده از اسانس‌های وارداتی و بسته‌بندی‌های جذاب، سهمی از بازار را به خود اختصاص دهند.
هرچند هنوز ترجیح مصرف‌کننده ایرانی به سمت برندهای بین‌المللی است، اما تولیدات داخلی با قیمت‌های رقابتی جایگاه قابل‌توجهی پیدا کرده‌اند. در کنار مزایای اقتصادی، ادکلن‌های ارزان‌قیمت با چالش‌هایی نیز همراهند. ماندگاری پایین، تغییر رایحه پس از چند ساعت، حساسیت‌های پوستی و نبود استانداردهای بهداشتی از جمله مشکلاتی هستند که مصرف‌کنندگان با آن مواجه‌اند. همچنین، نبود نظارت دقیق بر تولید و واردات این محصولات، زمینه‌ساز عرضه اقلام تقلبی و غیراستاندارد شده است.
بازار ادکلن‌های ارزان‌قیمت در ایران، بازتابی از شرایط اقتصادی، محدودیت‌های وارداتی و تغییر ترجیحات مصرف‌کننده است. در شرایطی که برندهای اصلی از دسترس خارج شده‌اند، این محصولات توانسته‌اند جای خود را در سبد خرید روزمره باز کنند، هرچند با کیفیتی محدود و رایحه‌ای کم‌رمق. برای بسیاری از مردم، این ادکلن‌ها نه نماد تجمل، بلکه راهی برای حفظ آراستگی و اعتمادبه‌نفس در روزهای سخت اقتصادی‌اند.
رویکرد متفاوت به ادکلن از مصرف تا معنا
بازار عطر و ادکلن ایران، آن‌گونه که در ظاهر دیده می‌شود، صرفاً محل تبادل کالا نیست؛ بلکه بازتابی از تحولات عمیق‌تر در سبک زندگی، روان اجتماعی و الگوی مصرف شهروندان است. آنچه در گذشته نماد انتخاب‌گری و سلیقه بود، امروز به ابزاری برای حفظ عزت‌نفس در شرایط دشوار اقتصادی بدل شده است. ادکلن‌های زیر یک میلیون تومان، هرچند از نظر کیفیت و اصالت فاصله زیادی با نسخه‌های اصلی دارند، اما در عمل نقش روانی و اجتماعی مهمی ایفا می‌کنند از ایجاد حس حضور تا بازسازی اعتمادبه‌نفس است.
در حال حاضر آنچه بیش از کیفیت رایحه اهمیت دارد، کیفیت تجربه مصرف‌کننده است. بازگشت اعتماد به بازار عطریات ایران، نه فقط با اصلاح مسیر واردات یا حمایت از تولید داخلی است، بلکه با بازتعریف رابطه مصرف‌کننده با محصول ممکن خواهد شد. این بازار نیازمند نگاهی فراتر از تجارت است؛ نگاهی که عطر را نه فقط به‌عنوان کالا، بلکه به‌عنوان بخشی از هویت فردی و جمعی بازشناسد. تنها در صورت تقویت قدرت خرید مردم است که رایحه‌ها دوباره می‌توانند معنا بیابند.
شکوه برندهای جهانی زیر سایه
در سال‌های نه‌چندان دور، بازار عطر و ادکلن ایران یکی از ستون‌های پرفروش صنعت آرایشی کشور بود. گردش مالی این حوزه به حدود ۱۴ هزار میلیارد تومان می‌رسید رقمی چشمگیر که نشان‌دهنده حضور پررنگ برندهای معتبر جهانی، تبلیغات گسترده در فضای مجازی و استقبال مصرف‌کنندگان با قدرت خرید متوسط بود. فروشگاه‌های رسمی، کمپین‌های اینفلوئنسری و تنوع رایحه‌ها، تصویری از یک بازار پویا و پررونق را ترسیم می‌کردند.
اما این تصویر، امروز به‌شدت دگرگون شده است. با کاهش شدید توان خرید مردم و ممنوعیت واردات رسمی، بازار عطریات ایران به‌تدریج از مسیر اصلی خود منحرف شده و به سمت محصولات تقلبی، قاچاق و تولیدات زیرپله‌ای سوق یافته است. اگرچه ویترین‌ها همچنان پر از ادکلن‌های زیر یک میلیون تومانی‌اند، اما کیفیت، اصالت و ماندگاری این محصولات به‌شدت افت کرده است. طبق گزارش انجمن واردکنندگان فرآورده‌های بهداشتی و آرایشی، حدود ۲۰ درصد از بازار ۷۰ هزار میلیارد تومانی محصولات آرایشی کشور به عطریات اختصاص داشت.
این سهم، در سال‌های قبل از افت اقتصادی، معادل ۱۴ هزار میلیارد تومان گردش مالی بوده که شامل واردات رسمی، فروش برندهای معتبر و تبلیغات پرهزینه در شبکه‌های اجتماعی. اما با جهش نرخ ارز و رسیدن دلار به محدوده ۱۱۰ هزار تومان، واردات رسمی تقریباً متوقف شد و برندهای اصلی از بازار حذف شدند. در حال حاضر، بسیاری از ادکلن‌های موجود در بازار تنها ۱۰ تا ۱۵ درصد از رایحه اصلی را دارا هستند. مابقی ترکیب آن‌ها شامل محلول‌های الکلی، اسانس‌های عمومی و مواد پرکننده است که صرفاً حجم بطری را تکمیل می‌کنند.
با وجود این افت کیفیت، مصرف‌کنندگان به دلیل محدودیت‌های مالی، به این محصولات روی آورده‌اند و بازار همچنان از نظر حجم فروش فعال است اما نه از نظر ارزش واقعی و تجربه مصرف. در مقایسه با بازار جهانی، ایران مسیر متفاوتی را طی کرده است. به طوری که در سال ۲۰۲۲، ارزش بازار لوازم آرایشی ایران از ۷ میلیارد دلار عبور کرد و رشد سالانه حدود ۳.۷۲ درصد داشت. اما سهم عطریات، به‌دلیل ممنوعیت واردات و قاچاق گسترده، به سمت محصولات بی‌کیفیت و غیررسمی سوق پیدا کرده به همین دلیل سهم ناچیزی از گردش مالی لوازم آرایشی را به خود اختصاص داده است.
این روند نه‌تنها به مصرف‌کننده آسیب زده، بلکه فضای بازار به سمت بی‌اعتمادی سوق پیدا کرده و تولیدکنندگان داخلی نیز به چشم کالای فیک و قاچاق دیده می‌شود. در نهایت، بازار عطر و ادکلن ایران با یک تناقض جدی مواجه است؛ رونق عددی در فروش، اما با محصولات بی‌کیفیت و تقلبی. مصرف‌کنندگان همچنان خرید می‌کنند، اما نه برای لذت بردن از رایحه‌های اصیل، بلکه برای پر کردن جای خالی یک حس. برای اصلاح این بازار نیازمند بازنگری در سیاست‌های وارداتی، حمایت از تولیدکنندگان داخلی با استانداردهای جهانی است. درواقع ایجاد بستر قانونی برای رقابت سالم و شفاف می‌تواند منجر شود تا رایحه اعتماد دوباره در فضای عطریات ایران جاری شود.
