دل خوش سیری چند؟ | وضعیت شادی، سفر و تفریح مردم در چهار پرده
برخلاف تصور عمومی با افزایش هزینههای سفر، ایرانیان کمتر از هر زمان دیگری سفر می‌روند
هفت صبح، علی پیرولی| تورم تب جامعه است. تورم با جامعه و ساختارهای آن همان کاری را می‌کند که تب با بدن می‌کند. وقتی بدن انسان بیمار تب می‌کند می‌توان آن را با دارو و با برخی اقدامات فوری درجه تب را پایین آورد زیرا بدن توان آن را ندارد درجه‌ای بالاتر از 38 درجه را برای مدت طولانی تحمل کند. تورم هم همان است. هیچ جامعه‌ای نمی‌تواند تورم را برای مدت زمان طولانی تحمل کند.
تورم که می‌آید آنها که ثروتمندترند ثروتمندتر و آنها که فقیرترند فقیرتر می‌شوند. بنابراین عده‌ای ضرر می‌کنند و عده‌ای سود؛ عده‌ای بیشتر سود می‌کنند، عده‌ای کمتر، عده‌ای بیشتر ضرر می‌کنند عده‌ای کمتر. اما چون اکثر جامعه جزو اقشار ثروتمند نیستند، پس بیشتر مردم در حال ضرر خواهند بود و این ضرردهی روزانه جامعه را عصبی می‌کند، جامعه عصبانی است، جامعه اخلاق نخواهد داشت و پایه‌های اخلاقی جامعه به‌تدریج فرسوده می‌شود.
از همین روست که جان مینراد کینز اقتصاددان شهیر می‌گوید برای نابودی جامعه نیاز نیست به آن حمله کنید، کافی است تورم را در آن جامعه برای یک دهه بالا نگه دارید تا آن جامعه عصبانی شود و اخلاق را از دست بدهد. چنین جامعه‌ای تفریح ندارد، مردم نمی‌توانند سفر بروند، شادی کنند چون وسع‌شان نمی‌رسد. وضعیت شادی، سفر و تفریح را در چهار پرده تماشا کنیم.
پرده اول
اقتصاد کژکارکرد ایران، تمامی مناسبات را به هم ریخته است. دخل و خرج مردم به طرز عجیبی به‌هم ریخته و هر ترفندی از طرف کم‌درآمدها، مثل قصه مظاهر و حتی ساکنان طبقات متوسط درآمدی، آنها را نهایتا به باخت سوق می‌دهد.خیلی عقب نمی‌رویم و نگاهی به اتفاقات زمستان سال گذشته می‌اندازیم، وقتی قیمت دلار از حدود 70هزار تومان شروع شد و در روزهای پایانی سال، به بالای 100هزار تومان رسید.
طلا در همان زمان، افسار گسیخت و از گرمی حدود 5 میلیون به بالای 8 میلیون تومان رسید. حراج سکه و طرح‌های ریز و درشت بانک مرکزی هم باعث شد که هیجان مردم برای تبدیل ریال خود به طلا، هر روز بالاتر برود و عطش عجیبی برای خرید طلا بین مردم ایجاد شود. نهایت اما دلار کامبک زد و به 80 و چند هزار تومان برگشت و هر گرم طلا هم دوباره به زیر 7 میلیون تومان برگشت. برنده خوب دولت بود که حجم زیادی از طلا و سکه را در روزهای پرتنش پایان سال به مردم فروخت و بازنده هم همه خریداران.
پرده دوم
نتایج آمارگیری از گردشگران ملی مرکز ملی آمار ایران در سال 1400 نشان می‌دهد که از جامعه 26 میلیون و 302هزارنفری خانوار کشور، حدود 70درصد از آنها در سال 1400 سفر نرفته و تنها هفت میلیون و 788هزار خانوار معادل 30درصد خانوارهای کشور در این سال به سفر رفته‌اند.
از سوی دیگر نگاهی به تعداد سفرهای بومی اعضای خانوار برحسب سفر با اقامت شبانه یا بدون اقامت شبانه نیز نشان می‌دهد در سال 1400 حدود 42درصد سفرها با اقامت شبانه و 58درصد بدون اقامت شبانه بوده که البته درصد خانوارهای سفر رفته در طول سال 1400 از بهار 1398 کمتر است.
علاوه بر این بررسی نسبت هزینههای تفریح و سرگرمی به هزینه کل در سبد مصرفی خانوارهای شهری نشان می‌دهد طی سال های گذشته هزینههای تفریح و سرگرمی با کاهش قابل توجهی روبه‌رو بوده، طوری‌که سهم هزینههای مربوط به تفریح و سفر از ۰.۷۱درصد سال ۱۳۹۰ به ۰.۳۸درصد در سال ۱۴۰۰ رسیده یعنی وضعیت اقتصادی مردم، اساسا اجازه هزینه‌کرد برای تفریح و سفر را از آنها گرفته است.
پرده سوم
براساس تازه‌ترین نتایج گزارش جهانی شادی که از سوی مؤسسه معتبر گالوپ منتشر شده ایران در سال گذشته میلادی با امتیاز ۵.۰۹ در رتبه ۹۹ جایگاه جهانی شادی در بین ۱۴۷ کشور مورد مطالعه قرار گرفته است. داده‌های این موسسه نظرسنجی نشان می‌دهد که شاخص شادی در ایران از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۲۴ روندی نسبتاً نوسانی اما عمدتاً نزولی داشته که در برخی سال‌ها با بهبود‌های مقطعی همراه بوده است. در سال ۲۰۰۶ شاخص شادی در ایران نسبتاً بالا و برابر با ۶ بوده است.
طبق شاخص‌هایی که گالوپ برای بررسی کشورها در زمینه شادی از آنها استفاده می‌کند، کشور‌هایی با برخورداری از دموکراسی پایدار، رفاه اجتماعی گسترده، خدمات رایگان آموزشی و درمانی، آزادی‌های فردی و سطح بالای اعتماد به نهاد‌های حکومتی می‌توانند بالاترین سطح شادی را تجربه می‌کنند.
پرده چهارم
اگرچه ارتباط صرف موضوع شادی و نشاط در جامعه به مسائل اقتصادی، تقلیل‌گرایانه است اما داده‌هایی که از سوی گالوپ منتشر شده نشان می‌دهد که در دوره‌های بحرانی کشور از لحاظ اقتصادی، شاخص شادی نیز دستخوش افت شدیده‌ای شده است. طبق گزارش این موسسه، روند نزولی این شاخص از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲ (دوران وضع تحریم‌های جهانی علیه ایران) آغاز و در سال ۲۰۱۲ به ۴.۶ رسید.
در سال ۲۰۱۳، ایران شاهد بهبودی موقتی با افزایش شاخص به ۵.۱ بود که شاید نتیجه انتخاب «حسن روحانی» به‌عنوان رئیس‌جمهور و وعده‌هایی مثل تعامل با جهان، رفع تحریم‌ها و بهبود وضعیت معیشتی بود. این روند البته پایدار نبود و در سال ۲۰۱۸ با ۴.۲ رسید که اصلی‌ترین دلیل آن، خروج آمریکا از توافق هسته‌ای (برجام) در اردیبهشت‌ماه همان سال و بازگشت تحریم‌های سنگین اقتصادی بود.
پرده آخر
با توجه به مشکلات اقتصادی و اولویت‌بندی‌های موجود در سبد خانوار جامعه ایرانی، هزینه فراغت جزو گزینه‌هایی است که با تشدید چالش‌های اقتصادی، زودتر از دیگر موارد کاهش پیدا می‌کند. شواهد آماری البته نشان می‌دهد که وضعیت هزینه‌ها در دهک‌های مختلف متفاوت است و خانوار روستایی و دهک‌های ضعیف‌تر تحت تأثیر بیشتر فشار اقتصادی طی سال‌های اخیر، سهم کمتری از هزینه سبد خانوار را به تفریحات و سفر اختصاص داده‌اند چنانچه بهترین توصیف برای وضعیت موجود را می‌توان در 39.8 برابر بودن هزینههای تفریحات دهک دهم نسبت به دهک اول در سال 1400 یافت.
