درحسرت برندهای معتبر| ممنوعیت واردات لوازم خانگی؛ انحصار در بازار داخلی
تصمیم‌گیری درباره واردات قانونی می‌تواند تاثیر بسزایی در بهبود وضعیت بازار داشته باشد
هفت صبح، فربد رجبی| مدت‌هاست که راه‌های قانونی واردات کالای لوازم خانگی خارجی به ایران مسدود شده و همین موضوع باعث ایجاد نوعی انحصار در این صنعت شده است. انتشار نامه‌ای در مورد لغو ممنوعیت واردات کالاهای دارای مشابه ایرانی که از سوی معاون هماهنگی و امور حقوقی دستگاه‌های اجرایی خطاب به وزارت صمت صادر شده، حاکی از آن است که ممنوعیت ثبت سفارش برای واردات کالاهای مصرفی با مشابه تولید داخلی برداشته شده است.
همین اتفاق باعث شد که عده‌ای تصور کنند قفل ممنوعیت واردات لوازم خانگی خارجی هم برداشته می‌شود و مردم می‌توانند لوازم خانگی خارجی مورد نظر خود را بدون نگرانی از بابت قاچاق بودن آنها و با پشتیبانی و گارانتی معتبر خریداری کنند.اما خیلی زود مشخص شد که چنین موضوعی در دستور کار نیست و حداقل فعلا تصمیمی برای آزادسازی واردات لوازم خانگی وجود ندارد.
مانع بزرگی به‌نام تعرفه
اما در محتوای همین نامه قید شده بود که ورود کالای خارجی که مشابه ایرانی دارد، با در نظر گرفتن تعرفه امکانپذیر خواهد بود.حالا بسیاری از مردم که در فکر خرید کالای لوازم خانگی خارجی بوده و مشتاق ورود قانونی آن به کشور هستند، در انتظار تعیین تکلیف میزان این تعرفه هستند. اگر تعرفه در نظر گرفته شده برای لوازم خانگی خارجی، چیزی مشابه تعرفه ورود خودروهای خارجی به کشور باشد، باید گفت که عملا ورود کالای لوازم خانگی خارجی به کشور برای متعادل کردن فضای رقابتی بازار کار بیهوده‌ای است.
صنعتی انحصار‌طلب
طی دهه ۹۰ دو بار واردات لوازم خانگی به کشور ممنوع شده است، یک بار در سال ۱۳۹۱ و یک بار نیز در سال ۱۳۹۷ که این ممنوعیت تا کنون ادامه پیدا کرده است. در خصوص منع واردات در سال 1397 ماجرا از این قرار بود که شرکت‌های خارجی تولیدکننده لوازم خانگی مانند سامسونگ، ال‌جی و دیگر شرکت‌ها، به دلیل افزایش تحریم‌ها علیه ایران، بازار کشورمان را ترک کردند. همین اتفاق بهانه‌ای برای برخی تولیدکنندگان داخلی شد تا درخواست ممنوعیت واردات لوازم خانگی به کشور را مطرح کنند. اتفاقا این درخواست مورد موافقت قرار گرفت و در این هفت سال قفل ممنوعیت واردات باز نشده است.
البته در یک دهه اخیر صنعت لوازم خانگی ایران به دلیل همین ممنوعیت توانست جایگاه بهتری پیدا کرده و تیراژ تولید خود را بالاتر ببرد اما بسیاری از مردم این انتقاد را داشتند که با ایجاد انحصار در بازار، دست آنها از خرید لوازم خانگی خارجی کوتاه شده است. هر‌چند همین لوازم خارجی در ابعاد بسیار وسیع از طریق قاچاق به کشور وارد شده و این اتفاق هنوز هم ادامه دارد.
در طول این سال‌ها و خصوصا در دوره ریاست جمهوری قبل، بارها وزارت صمت تلاش کرد (حداقل به صورت کلامی) تا این انحصار را شکسته و موانع واردات لوازم خانگی به کشور را رفع کند اما به نظر می‌رسد سمبه تولیدکنندگان هنوز هم پر زور است و قرار نیست فضای بازار لوازم خانگی ایران رقابتی شود. همین عدم رقابت و نبود شرکای تجاری قدرتمند در بازار نیز باعث شده که تولیدکنندگان داخلی نتوانند به شکل و مطابق استانداردهای جهانی، محصولات خود را به بازار عرضه کنند. به همین دلیل است که برخی از خریداران کالای لوازم خانگی ایرانی از کیفیت این کالا راضی نبوده و حتی خدمات پس از فروش این کالا را نیز غیر مناسب توصیف می‌کنند.
در حالی که حجم ورود لوازم خانگی قاچاق و حتی فیک در بازار ایران بیداد می‌کند، بسیاری از کارشناسان چاره این درد را آزادسازی واردات اعلام می‌کنند اما به هر دلیلی در طول سال‌های اخیر عده‌ای اجازه ندادند که این قفل شکسته شده و با ورود کالای خارجی با کیفیت‌تر، تولیدکننده ایرانی هم از ترس از دست دادن سهم بازار خود به سمت کیفی‌سازی محصولات خود برود.
سلیقه خریدار در فضای مجازی
جالب اینکه با جست‌وجو در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در ایران، با این مورد برخورد خواهید کرد که بخش زیادی از سلیقه مردم انتخاب لوازم خانگی خارجی است.حضور کمرنگ برندهای لوازم خانگی ایرانی در لیست 100 برند برتر (اواخر سال قبل برگزار شد) ، بهانه‌ای شد تا در گزارشی با موضوع «پربازدیدترین برندهای صنعت لوازم خانگی ایران» به بررسی حضور و فعالیت برندهای ایرانی و خارجی لوازم خانگی موجود در بازار ایران در شبکه‌های اجتماعی بپردازیم. آمار رسمی نشان می‌دهد با ممنوعیت ورود لوازم خانگی خارجی به کشور و افزایش فزاینده قیمت ارز، برندهای لوازم خانگی ایرانی به خانه‌های مردم راه پیدا کردند اما به قلب‌های‌شان چطور؟
به نظر می‌رسد دید منفی نسبت به کالای ایرانی سابقه‌ای طولانی در فرهنگ ایرانی دارد و لوازم خانگی نیز از این نگاه در امان نبوده است. از هفت سال پیش، ورود لوازم خانگی خارجی به کشور با هدف حمایت از تولیدکنندگان داخلی ممنوع شد. ممنوعیت واردات باعث شد علاوه بر انتقادات قبلی مانند کیفیت پایین و ناتوانی در رقابت با محصولات جهانی، گروهی از مصرف‌کنندگان، برندهای ایرانی را در ممنوعیت واردات به ایران مقصر و دخیل بدانند.
بررسی این نکته که آیا ممنوعیت واردات لوازم خانگی چه تاثیری بر کیفیت کالاهای تولید داخل، وضعیت اقتصادی و بازار کار داشته از ابعاد و مقیاس این نوشتار خارج است اما پرداختن به برخی جزئیات برای روشن شدن شرایط این صنعت و بازار آن بسیار لازم و ضروری است.
طبق اعلام دبیرکل صنعت لوازم خانگی ایران در سال 1401، ۷۰ تا 75 درصد خرید لوازم خانگی مربوط به تولید داخل است و این یعنی، فروش لوازم خانگی داخلی بخش عمده بازار لوازم خانگی کشور را به خود اختصاص داده است. احتمالا این درصد با توجه به بالا رفتن قیمت ارز و در گذر زمان حتی بالاتر هم رفته است.
در فضای مجازی اما عکس این نسبت را شاهد هستیم. آمار می‌گوید ۴ برند مطرح لوازم خانگی خارجی که از قدیم در بازار ایران حضور داشته‌اند به تنهایی ۱۴۰ میلیون بازدید در سال گذشته داشته‌اند که بیش از دو برابر مجموع بازدید ۱۰ برند پربازدید ایرانی است.
اگر فرض را بر صحت این مدعا بگذاریم، شاید بتوان این تناقض بین دنیای مجازی و واقعیت را اینطور توضیح داد که به نظر می‌رسد ایرانی‌ها در آرزو و حسرت برندهای خارجی لوازم خانگی، اجناس لوازم خانگی ایرانی می‌خرند. تعبیر دیگر می‌تواند این باشد که به دلیل عدم وجود نمایندگی و فروشگاه‌های رسمی این برندها در کشور، شبکه‌های اجتماعی به فضایی برای خرید و فروش و تبلیغ این محصولات تبدیل شده و جای مجاری رسمی را گرفته است.
بازار بی‌رونق و کساد
در هر صورت چه لوازم خانگی ایرانی در بازار زیاد باشد و چه نوع و مشابه خارجی آن، موضوع مهم این است که در طول سال‌های اخیر به دلیل تورم زیاد، فاصله زیاد ارزش پول ملی با ارزهای خارجی، کاهش قدرت خرید مردم و برخی دیگر از عوامل، خرید لوازم خانگی در بازار بسیار محدود شده و فقط عده‌ای که مجبور باشند به سمت خرید این کالا می‌روند.
به همین دلیل است که اگر سری به راسته بازار‌های بزرگ تهران مانند امین‌حضور، خیابان جمهوری یا دیگر نقاط سایر شهرها بزنید، متوجه خواهید شد که خرید و فروش در این بازار به دلیل قیمت‌های بالا و از دسترس خارجی شدن مصرف‌کننده، به ندرت انجام می‌شود. شاید اگر مسیر واردات باز شده و همین موضوع به افزایش کیفیت کالاهای مسابه ایرانی منجر شود، مردم در همین شرایط سخت اقتصادی با علم به اینکه کالای با دوام خواهند خرید، اقدام به خرید کرده و کمی از فضای رکود اقتصادی فعلی کاسته شود.
