مالیات‌ها هنوز به کام ثروتمندان | علاقه دولت به درآمدها
آمارها می‌گویند که مالیات بر ثروت از همه ردیف‌های مالیاتی کمتر محقق شده است
هفت صبح| گزارش درآمد مالیاتی دولت در بهمن ماه نشان می‌دهد که تا پایان برج 11 نزدیک به 97 درصد از درآمد مالیاتی مستقیم که برای کل سال 1403 پیشبینی شده بود محقق شده است یعنی رقمی حدود یک هزار و 127هزار میلیارد تومان که نزدیک به 20 درصد که می‌توان آن را حدود 20 درصد از کل درآمدهای پیشبینی شده دولت در نظر گرفت.
این نشان می‌دهد که امسال هم مانند چند سال اخیر درآمدهای مالیاتی از 100درصد عبور خواهد کرد یعنی دولت بیشتر از آنچه در ابتدای سال پیشبینی کرده بود و از محل مالیات‌ها درآمد خواهد داشت. چرا که در همین مدت نرخ تحقق مالیاتی در دسته مالیات‌های مستقیم حدود ۱۰۹ درصد بوده است.
به عبارتی مالیات‌های وصول شده در ۱۱ ماهه ابتدایی امسال ۹ درصد بیشتر از پیشبینی سقف بودجه در این مدت بوده است و این به نوعی یک رکورد محسوب می‌شود. ضمن اینکه باید توجه داشته باشیم که این گزارش تمام درآمدهای مالیاتی دولت را در بر نمی‌گیرد و مثلا رقم‌های مربوط به مالیات بر واردات که اتفاقا ارقام بزرگی هم هستند در این گزارش دیده نمی‌شوند.
جالب اینکه مالیات تنها بخش از درآمدهای دولت است که 100 درصد محقق شده و حتی از آن هم عبور کرده است این یعنی دولت فقط در بخش مالیات گیری توانسته به وظایف درآمد زایی‌اش آنطور که پیشبینی شده بود عمل کند.
البته همانطور که گفتیم این اولین بار نیست که درآمدهای مالیاتی دولت بیشتر از آنچه پیشبینی می‌شده محقق شده است. در واقع از سال 99 یعنی درست وقتی که دولت عزمش را برای مالیات ستانی حداکثری جزم کرد هر سال میزان مالیات محقق شده بیشتر از آنچه در بودجه پیشبینی می‌شده بوده است. در سال 1400 میزان تحقق مالیات بیشتر از 107 درصد، در سال 1401 حدود 103 درصد و در سال 1402 حدود 108 درصد بوده است.
به موازات این افزایش درآمد مالیاتی، نسبت درآمدهای مالیاتی دولت به هزینه‌های جاری آن بیشتر شده مثلا در حالی که نسبت مالیات به کل هزینه‌های جاری دولت در سال 1390 تنها حدود 41 درصد بوده، این نسبت در سال 1403 نزدیک به 72 درصد برآورد می‌شود.
دلیل موفقیت دولت
غیر از تلاش حداکثری دولت برای سخت‌گیری‌های مالیاتی و بستن بعضی از راه‌های فرار مالیاتی، تحقق مالیات بیشتر از 100 درصد دلایل دیگری هم دارد. یکی از این دلایل «کم برآوردی» است یعنی احتمالا بودجه نویس‌ها به عادت تمام سال‌های گذشته ظرفیت مالیات ستانی دولت را پایین‌تر از آنچه واقعا هست پیشبینی می‌کنند و برای این محل درآمدی کمتر از آنچه واقعا ظرفیتش وجود دارد، درآمد پیشبینی می‌کنند.
دلیل دوم تورم است. از آنجا که درآمدهای مالیاتی به شکل نسبی دریافت می‌شوند به موازات افزایش درآمدها یا افزایش ارزش معاملات و... طبیعتا مالیات بیشتری دریافت می‌شود. البته بودجه نویس‌ها قاعدتا باید تورم را در بودجه نویسی لحاظ کنند اما آنها از آنجا که نمی‌خواهند سیگنال تورم بالا به جامعه بدهند معمولا تورم را از آنچه واقعا می‌توان پیشبینی کرد، کمتر پیشبینی می‌کنند، پس طبیعتا وقتی تورم از پیشبینی آنها بیشتر شود، درآمدهای مالیاتی که تابعی از قیمت کالاها و خدمات و دستمزدها و... هستند بیشتر از پیشبینی آنها رشد خواهد کرد. دلیل دیگری که برای تحقق مالیات بیشتر از پیش‌بینی‌ها می‌توان در نظر گرفت، وصول مالیات‌های عقب افتاده‌ای است که بودجه‌نویس‌ها امیدی به وصول شدنشان نداشته‌اند و آنها را لحاظ نکرده‌اند.
علاقه دولت به درآمدها
جزئیات گزارش مالیاتی دولت را که نگاه می‌کنیم می‌بینیم که اگرچه به طور کلی دولت در مالیات ستانی تا اندازه زیادی موفق عمل کرده و طبیعتا بسیاری از مردم از این نظر صابون دولت به تنشان خورده اما نه دولت در همه زمینه‌های مالیات گیری به یک اندازه موفق بوده و نه همه مردم به میزان عادلانه‌ای مالیات داده‌اند.
گزارش دولت می‌گوید که بیشترین محلی که توانسته از آن مالیات بگیرد، مالیات بر درآمدها بوده است که نزدیک به 114 درصد محقق شده است یعنی 14 درصد بیشتر از آنچه دولت برای دریافت مالیات از این بخش برنامه‌ریزی کرده بود. طبق این آمارها برآورد بودجه از مالیات بر درآمدها ۱۷۵ همت بوده که دولت توانسته حدود ۲۰۰ همت از این محل دریافت کند.
مالیات اشخاص حقوقی یعنی شرکت‌ها و کسب و کارها در مرتبه دوم قرار دارند با نزدیک به 111 درصد، جالب اینکه سایر مالیات‌های مستقیم در رتبه سوم قرار دارد. در انتهای جدول با اختلاف زیاد مالیات بر ثروت قرار دارد با تنها 72 درصد تحقق یعنی مالیاتی که از ثروت اشخاص گرفته شده 30 درصد کمتر از آنچه پیشبینی می‌شده و از نظر درصدی حدود 45 درصد کمتر از مالیات بر درآمدها بوده است.
حالا بیایید این دو بخش را از نظر مبلغ با هم مقایسه کنیم. آنطور که دولت پیشبینی کرده بود قاعدتا باید تا آخر بهمن ماه حدود 37هزار میلیارد تومان از محل مالیات بر ثروت درآمد به دست می‌آورد اما فقط حدود 26 هزارمیلیارد تومان از این مقدار محقق شده است.
در حالی که دولت پیشبینی کرده بود که تا آخر بهمن ماه حدود 434 هزارمیلیارد تومان از محل مالیات بر درآمد به دست بیاورد اما توانسته 480هزارمیلیارد تومان از این محل کسب کند یعنی از همان اول هم آنچه دولت برای گرفتن از محل مالیات بر ثروت در نظر گرفته بود کمتر از ده درصد مالیات بر درآمدها بود و در نهایت حتی همان را هم نتوانست محقق کند.
بیایید مرور کنیم که این مالیات بر ثروت چیست که تا این اندازه دولت در وصول آن با مشکل مواجه است. مالیات بر ثروت به عنوان مالیات بر دارایی هم شناخته می‌شود، دارایی‌هایی از جمله سپرده‌های بانکی، سهام، دارایی ثابت همچون ملک، خودروهای شخصی، صندوق‌های پولی و... اگر خبرها را دنبال کرده باشید می‌دانید که چقدر کار دولت در گرفتن مالیات از این بخش همیشه سخت بوده است و هر بار خواسته اقدام جدی در این مورد انجام بدهد با انواع و اقسام موانع روبه‌رو بوده.
بخشی ازاین موانع به مشکلات زیرساختی مربوط است که در این زمینه وجود دارد و ممکن است افراد ضعیف‌تر را به جای افراد قوی‌تر هدف بگیرد و عادلانه پیش نرود. بخش دیگری از موانع هم به وضعیت اقتصادی کشور بر می‌گردد. در شرایط تورمی که خیلی از مردم برای دوام آوردن در برابر تورم به خرید و پس‌انداز دارایی برای حفظ ارزش سرمایه‌هایشان پناه می‌برند، سخت‌گیری در مالیات ستانی از دارایی‌ها می‌تواند به یک بحران و نارضایتی بزرگ تبدیل شود.
نارضایتی که چندان هم غیرمنطقی به نظر نمی‌رسد و بسیاری از مردم به درستی می‌گویند که دولت یک بار با خلق تورم دستش را در جیب آنها کرده و نمی‌تواند حالا با افزایش قیمت دارایی‌ها که ناشی از تورم بوده یک بار دیگر از آنها کسب درآمد کند اما در نهایت همه این موانع به نفع کسانی تمام می‌شود که قدرت مالی زیادی دارند و در بازارهای سرمایه‌ای مختلف فعال هستند و دقیقا مالیات ستانی باید آنها را هدف بگیرد.
