پشت پرده همهمه ۱۳ صفر | هماهنگی غبطه‌برانگیز اینستاگرام و طلافروش‌ها
ریشه‌یابی پدیده عجیبی که در بازار طلا اتفاق افتاد
هفت صبح| بازار طلا و جواهر معمولا در ماه‌های محرم و صفر در یک رکود نسبی به سر می‌برد چون نه تنها مراسم‌ها به تعویق می‌افتند بلکه عقیده‌ای قدیمی می‌گوید که این ماه‌ها مخصوصا ماه صفر اصطلاحا «سنگین» هستند و بهتر است کارهایی که رنگ و بوی شادی و خوشحالی دارند در آنها انجام نشود اما دو روز پیش، در میانه ماه صفر ناگهان عکس‌هایی در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد که نشان می‌داد جمعیت زیادی در بازار طلا فروش‌ها دیده شده‌اند و حتی در برابر بعضی از طلافروشی‌ها صف درست شده. اما این تنها اتفاق عجیب نبود گویا در همین روز میزان فروش جاسوئیچی هم یک تکان اساسی خورده. واقعا چرا؟
هیچ چیز عادی نبود
گزارش‌ها از بازار بزرگ طلا دست کم در تهران می‌گویند که از همان ساعت‌های اول که بازار باز شده جمعیت زیادی برای خرید حاضر بوده‌اند تا جایی که حتی خود فروشنده‌ها هم تعجب کرده‌اند. یکی از آنها که اتفاقا تعجبش را با عکسی در توئیتر نشان داده بود به هفت صبح می‌گوید: «واقعا ما فکر کردیم که اتفاقی افتاده و با خودمان گفتیم نکند خبری شده و ما نمی‌دانیم. در گروه‌های صنفی که داریم همه داشتیم تعجبمان را اعلام می‌کردیم. حتی بعضی‌ها تصمیم گرفتند کمی فروش را متوقف کنند تا بفهمیم چه خبر شده.»
کمی بعد او و همکارانش می‌فهمند که پای یک عقیده اینستاگرامی در میان است. عقیده‌ای که با استفاده از روایت‌های نه‌چندان معتبر و بعضی نقل‌ها می‌گوید خرید طلا در روز ۱۳ صفر شگون دارد و به طور مشخص باعث ثروتمند شدن می‌شود. جالب اینکه فقط خرید طلا نیست که در این روز از سوی بعضی بلاگرها تبلیغ شده بلکه بعضی از آنها گفته‌اند که اگر جاسوئیچی ماشین بخرید هم می‌تواند روی بخت گشایی تاثیر داشته باشد و اگر سمت خریدهای دیگر هم بروید همگی برای شما آمد خواهد داشت.
با ۶۳ سال سابقه چنین چیزی ندیدم
محمد کشتی‌آرای، فعال قدیمی بازار طلا که به گفته خودش ۶۳ سال است در این بازار کار می‌کند، در مورد تجربه روز یکشنبه می‌گوید: «برای خود من هم عجیب بود. من از یازده سالگی در این بازار کار کرده‌ام. شاید باور نکنید در سابقه ذهنی من اصلا چنین چیزی نبود. اتفاقا اغلب مردم در ماه محرم و صفر، خصوصا تا پایان سیزدهم صفر برای خرید دست نگه می‌داشتند و ملاحظاتی می‌کردند. اعتقادی وجود داشت که این ماه‌ها سنگین است اما یک باره روز یکشنبه با این موج عجیب و غریب خریداران روبه‌رو شدیم و حتی حبابی در بازار شکل گرفت و روند قیمت‌ها را افزایشی کرد .
او در جواب اینکه آیا خودتان پرس و جویی درباره افزایش تمایل خریداران به خرید طلا داشتید یا نه؟ گفت: «منبع همه همان فضای مجازی بود. من نه به لحاظ سنتی، نه مذهبی، نه عرفی، نه تاریخی تاکنون چنین چیزی نشنیده بودم و این اصلا سنت نیست. داشتم با خودم فکر می‌کردم که شبکه‌های مجازی چقدر توانایی دارند تا مسئله ای را جا بیندازند و چقدر خوب می‌شود از این ظرفیت برای کارهای مثبت بهره برد. وقتی به این سادگی می‌شود حرف بی‌مبنایی چون این را جا انداخت، این امکان هست که حرف‌های مفید را جا بیندازیم.»
او درباره شکل خریدها هم نکته می‌گوید که جالب به نظر می‌رسد و نشان می‌دهد خریدارها فقط خواسته‌اند آیین مربوط به این روز را اجرا کنند و قصد زیادی برای خرید طلا نداشته‌اند: «عمده خریدها هم برای طلاهای یک گرم و کمتر از یک گرم بود. معتقدم هر تشکیلاتی که با هر نیتی با انتشار این محتوا در فضای مجازی و شبکه اجتماعی که در روز ۱۳ صفر باید یک تکه طلا خریداری کرد، می‌تواند در حوزه‌های دیگر هم چنین اثری را بر باور مردم بگذارد . همین اقدام مردم و باور جدید باعث شد سکه ۷۵۰ هزار تومان و هر گرم طلا ۱۰۰ هزار تومان گران شود در حالیکه نرخ ارز و انس جهانی تغییری نکرده بود.»جالب اینکه بیشترین تغییر قیمت هم روی سکه یک گرمی بود که نزدیک به یک میلیون تومان گران شد.
خبری در منابع دینی نیست
وقتی به جست و جوی منابعی می‌پردازیم که خرید طلا در ماه صفر را توصیه دینی می‌دانند نتیجه عجیب است. یکی از روایت‌هایی که در چند روز گذشته بارها به آن استناد شده حدیثی به نقل از امام صادق است: «در روزهای یکم، دوم، ششم، هفتم، نهم، چهاردهم، هجدهم، نوزدهم، بیستم، بیست و دوم، بیست و سوم، بیست و هفتم، بیست و هشتم و بیست و نهم هر ماه قمری، آغاز هر کاری از جمله خریدن طلا مبارک است.»
اما در این روایت هم به فرض صحت، اصلا صحبتی از ماه صفر به میان نیامده بلکه به مبارک بودن کارها در روزهایی خاص از هر ماه قمری توصیه می‌کند. همینطور، در آن، هیچ تصریح یا اشاره‌ای به خوش‌یمن بودن روز سیزدهم صفر نشده است.
کار کار طلافروش‌ها بود؟
اتفاقاتی که یکشنبه افتاد باعث شد خیلی‌ها فکر کنند کار کار کسانی بوده که از این ماجرا نفع زیادی بردند یعنی فروشنده‌های طلا اما نه فروشنده‌های خرد و مغازه‌دارها. این سناریو را خیلی‌ها مطرح و تایید کردند از جمله محمد صلاحی، فعال بازار طلا که همین نظر را دارد: «دو تاریخ برای خرید طلا در فضای مجازی اعلام شده بود؛ یکی آخرین چهارشنبه ماه صفر و دیگری 13 صفر. به طور کلی خرید در 13 صفر چند سالی است باب شده بر این مبنا که اگر یک تکه طلا بخرید شاید تا سال بعد خانه بخرید! نمی‌دانم چه کسی این را باب کرده است اما امسال هم خیلی روی این موضوع تبلیغات کردند، یعنی هر کسی پشت این قضیه بوده، در فضای مجازی خیلی تبلیغات کرده است.
پارسال اصلاً موضوع سیزدهم صفر مطرح نبود و فقط همان هفته آخر صفر بود؛ اما حالا دو مورد شده است. یکی روز یکشنبه (سیزدهم صفر) بوده و یکی هم هفته آخر صفر. بعضی‌ها می‌گویند این یکی درست است و بعضی دیگر می‌گویند آن یکی. یعنی هر کسی بوده خیلی کارش درست بوده که دو تاریخ تعیین کرده است. کسی که طلا را با هر هدف و مصرفی وارد می‌کند، بالاخره باید آن را در بازار بفروشد؛ بازاری که خوابیده و در رکود است و مردم خریدار نیستند. تا روزیکشنبه قبل از اینکه بازار بازگشایی شود قیمت طلا پایین بود؛ اما از آن روز که طلا می‌خرند، سکه بیشتر از یک میلیون افزایش پیدا کرده و هر گرم طلا هم رشد قیمت زیادی داشته است. مشخص است که همه اینها هماهنگ‌شده است.»
او ادامه می دهد: «مردم طلا می‌خرند، وقتی شلوغی و صف است مردم دیگر به قیمت آن کاری ندارند. مثلاً اهمیت نمی‌دهند انگشتر ۴۰۰ سوت است یا ۵۰۰ سوت. فقط آن را می‌خرند. فقط می‌خواهند خرید انجام شود تا به مقصود برسند. حتی دو سه نفر از دوستان من که اصلاً به چنین خرافه‌هایی معتقد نیستند هم زنگ زدند که برای ما هم ۲۵۰ سوت طلا کنار بگذار، حتی پولش را هم واریز کردند که نیت‌شان برآورده شود!»
