خاموشی، کابوس دنباله‌دار صنعتگران| اوضاع برای کدام مشاغل سخت‌تر بوده است؟
شهرک‌های صنعتی می‌گویند قرار بود دو روز در هفته برق نداشته باشند ولی حالا شیفت شب هم باید جمع کنند
هفت صبح| خسارات قطعی برق دیگر از یک شهر و یک گروه شغلی فراتر رفته و به همه شهرک‌های صنعتی و همه دسته‌های شغلی هزینه‌هایی تحمیل کرده. اگر تا قبل از این برق شهرک‌های صنعتی هر چند ساعت یک بار قطع و دستگاه‌ها خاموش می‌شدند حالا از سه روز پیش به صورت غیر رسمی خبر تعطیلی دو هفته‌ای شهرک‌های صنعتی به گوش رسیده است. ابتدا این زمزمه از مشهد بلند شد و حالا مشخص شده که این پیشنهاد روی میز شورای انرژی استان اصفهان هم قرار گرفته است. همچنین اگر تا قبل از این می‌شد شیفت شب را جایگزین ساعت کاری روز کرد، حالا دستور جدیدی به شهرک‌های صنعتی تهران صادر شده که شب‌ها هم باید کار را متوقف کنند.
اولین بار یک فعال اقتصادی مشهدی بود که به خبرنگاران اطلاع داد از مدیران همه کارخانجات صنعتی این شهر خواسته شده که از 7 صبح تا 7 شب، به مدت 2 هفته، به علت کمبود برق، کارخانه ها را تعطیل کنند. منابع رسمی اول خبر را تکذیب کردند ولی بعد توضیح دادند که مرکز دیسپاچینگ برق مشهد با برخی از کارخانه‌ها تماس گرفته و این مطلب را عنوان کرده است. اخیرا همچنین روشن شد که در اصفهان هم پیشنهاد تعطیلی برق صنایع به مدت دو هفته مطرح شده اما شورای انرژی استان با آن مخالفت کرده است. ناترازی برق برای شهرک‌های صنعتی پیامدهای دیگری هم داشته است.
تا قبل از این برخی از صنعتگران گفته بودند که شیفت‌های خود را به شب انتقال داده‌‍‌اند تا قطعی برق را دور بزنند. برای مثال مدیرعامل کرمان موتور دیروز گفت که کارگران قطعه‌سازی این شرکت شیفت کاری خود را به ساعت شب انتقال داده بودند اما اینطور که یک فعال اقتصادی دیگر نوشته شیفت شب هم قرار است جمع شود. این تولیدکننده تهویه مطبوع روز شنبه در توئیتی نوشت که برق شیفت شب کارخانههای صنعتی استان تهران قرار از ساعت 18:30 تا 22 شب قطع شود.
اوضاع در شهرک‌های صنعتی استان‌های دیگر چطور بوده؟ یکی دیگر از تولیدکننده‌ها در شهرک شکوهیه قم نوشته که شیفت روز دو روز در هفته تعطیل است و بقیه روزها هم برق از ساعت 18:30 تا 22 قطع شده. یعنی آنها هم شیفت شب ندارند. برخی از کارخانه‌داران می‌گویند که تا قبل از مرداد آنها هفته‌ای یک روز تعطیلی برق داشتند اما از مرداد ماه این تعطیلی‌ها بیشتر شده است. کارگری در شهرک صنعتی کاسپین، در استان قزوین گزارش داده که تا قبل از این فقط روزهای سه‌شنبه برق نداشتند اما از مرداد به دو و نیم روز در هفته افزایش پیدا کرده.
در تابستان امسال شهرک صنعتی کوثر اشتهارد هم فقط دوشنبه و پنجشنبه تعطیلی برق داشتند اما حالا ساعاتی از سه‌شنبه و چهارشنبه هم به این تعطیلی‌ها اضافه شده است. این قطعی برق روز پیش در گلستان صدای اعتراض کارگران یک کارخانه سیمان سازی را هم بلند کرده بود. آنها به این اعتراض داشتند که «محدودیت‌های برق در فصل گرم و محدودیت‌های گاز در فصل سرد سال مانع از تحقق درآمد میشود.»
خسارت قطعی برق در هر کارخانه، فقط محدود به خودش نمی‌شود بلکه به کل یک زنجیره تولید آسیب وارد می‌کند. برای مثال در صنف قطعه‌سازان خودرو قطعی برق باعث شده که تولیدکننده‌ها از تعهدات خود عقب بیفتند. درست در روزهایی که بزرگترین طرح فروش خودروی ایران خودرو کلید خورده و بزرگترین مانور وزارت صمت تولید خودروی برقی بوده، شهرک‌های صنعتی چندین ساعت در روز بیکارند. این موضوع روز قبل صدای مدیرعامل کرمان موتور را هم درآورد و گفت به علت قطعی مکرر برق شاهد کاهش و یا توقف تولید در شرکت‌های قطعه‌سازی بوده‌اند. آنها در تولید و تحویل قطعات به خودروسازان به مشکل خورده‌اند که مونتاژ خودروها را به تاخیر انداخته است.
اوضاع برای صنعت فولاد از تیر ماه بیخ پیدا کرد. اعضای انجمن فولاد سی‌ام تیر ماه در نامه‌ای اعلام کرد که 10 روز برق نداشته‌اند. با قطعی برق میزان تولید کاهش یافته، عرضه کم میشود و کاهش عرضه قیمت‌ها را افزایش می‌دهد. از طرف دیگر اتصالات برق هزینه تعمیر و نگهداری تجهیزات آسیب دیده را بالا می‌برد که باز به قیمت نهایی محصولات اضافه میشود. این هزینه‌ها به طور مستقیم بر قیمت فولاد تاثیر میگذارد و باعث افزایش نرخ آهن آلات میشود. علاوه بر این، هزینههای مرتبط با نگهداری و ایمنی هم می‌تواند به افزایش قیمت‌ها منجر شود. آن وقت به دنبال افزایش قیمت فولاد، ساختمان سازی، ساخت لوازم خودرویی و صنایع دیگر هم با نوسان قیمت روبه‌رو می‌شوند.
موج گرانی قطع برق
مشکل تولیدکننده‌ها فقط خاموشی نیست. با قطعی برق، پمپ آب از کار می‌افتد و آنتن موبایل هم دیگر کار نمی‌کند. همچنین تعطیلی برق هزینههای بیشتری روی دست آنها میگذارد. برای مثال دستمزد کارگران برای شب بیشتر از شیفت روز است و مدیریت هزینه را برای صنایع دشوارتر می‌کند. از سوی دیگر در برخی از تولیدی‌های کاشان روزهای تعطیلی جابه‌جا و از کارگران خواسته شده که به جای یکشنبه‌ها، که روز تعطیلی برق است، جمعه به محل کار بیایند. برای همین کارگران هم برای کار کردن در روز تعطیل درخواست اضافه حقوقی داشته‌اند که طبق قانون باید پرداخت شود. ترکیب همه این دلایل باعث شده که بسیاری از فعالان اقتصادی گمانه زنی کنند که باید به زودی شاهد یک موج گرانی اجناس به دلیل قطعی برق باشیم.
وزارت نیرو خسارت بدهد
دیروز هم نمایندگان اتاق بازرگانی یک دور هم بحث قطعی برق را پیش کشیدند. رئیس اتاق بازرگانی ایران به تبعات قطعی برق اشاره کرد و گفت این ماجرا خسارات زیادی به آنها تحمیل کرده که وظیفه وزارت نیرو است که آن را جبران کند. اعضای اتاق می‌گویند هر گاه دولت با ناترازی در برق و گاز روبه‌رو بوده، آن را با قطعی جریان شرکت‌ها جبران کرده.
حسن زاده، رئیس اتاق ایران گفته است: «در اینجا اگر تصمیم به قطعی است، دولت باید برای جبران خسارات بخش تولید راهکارهای مناسب را ارائه کند. نمی‌شود که هر زمان که وزارت نیرو خواست، در مقطعی برق واحدها را قطع کند بدون آنکه جبران خسارات واحدها را در نظر داشته باشد. متاسفانه تاکنون چنین اتفاقی نیفتاده و ضررهای هنگفتی را واحدها متحمل شده‌اند. قطعی دو روز در هفته برق برای اکثر شرکت‌های بخش خصوصی و به‌ویژه بخش صنعت در تیرماه، باعث شده تا فعالیت بخش خصوصی مختل شود و با تعطیلی بنگاه، تولید با کاهش روبه‌رو شود و به دنبال آن زنجیره تولید محصولات دچار اختلال شود.»
امسال نامساعدتر از پارسال
روز شنبه اتاق بازرگانی گزارشی منتشر کرد که در آن نشان می‌داد وضعیت کسب و کار نسبت به تابستان سال قبل نامساعدتر شده است و بنگاه‌های اقتصادی با ظرفیتی کمتر از 50 درصد کار می‌کنند. اطلاعات دیگری هم می‌توان از این گزارش دریافت کرد. مثلا اگر یک طیف در نظر بگیریم که 10 بدترین و 1 بهترین نمره آن باشد، اوضاع کسب و کار در ایران به سمت عدد 7 در حرکت بوده. پاییز گذشته نمره شاخص محیط کسب و کار عدد 5.98 را نشان می‌داد. زمستان به عدد 6.04 رسیدیم و این شاخص در بهار امسال بدون تغییر نسبت به فصل قبل باقی مانده است. بهترین سال کاری ما سال 1399 رقم خورده بوده و تا سال 1400 هم ادامه داشته است اما از تابستان 1401 این رتبه به سمت هرچه بدتر شدن شرایط حرکت کرده.
اوضاع برای کدام مشاغل سخت‌تر بوده است؟
کدام یک از کسب‌‌‌وکارها وضعیت بدتری داشته‌اند؟ وضعیت کشاورزی از همه مشاغل بدتر و صنعت بدتر از خدمات بوده. دقیق‌ترش را بخواهید به این نتیجه رسیده که فعالیت‌های «املاک و مستغلات»، «اطلاعات و ارتباطات» و «سلامت انسان و مددکاری اجتماعی»، بدترین وضعیت محیط کسب‌وکار را در مقایسه با سایر رشته فعالیت‌های اقتصادی در کشور تجربه کرده‌اند و «آموزش»، «حمل‌ونقل و انبارداری» و «مالی و بیمه» دارای بهترین وضعیت محیط کسب‌وکار بوده‌اند.
چه چیزی شرایط را برای تولیدی‌ها سخت کرده؟ فعالان این حوزه گفته‌اند به ترتیب سه مؤلفه «غیرقابل پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات»، «دشواری تأمین مالی از بانک‌ها» و «بی‌ثباتی سیاست‌ها، قوانین و مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر بر کسب‌وکار» را نامناسب‌ترین مؤلفه‌های محیط کسب‌وکارشان بوده است.
اراک و خوزستان دارای بهترین شرایط کاری
از نظر شرایط کسب و کار استان‌ها وضعیت مشابهی نسبت به هم نداشته‌اند. برای مثال بر اساس یافته‌های این طرح در بهار 1403 استان‌های مرکزی، خوزستان و همدان به ترتیب دارای مساعدترین وضعیت محیط کسب‌وکار نسبت به سایر استان‌ها ارزیابی شده‌اند و در مقابل به ترتیب استان‌های هرمزگان، کردستان و فارس نامساعدترین وضعیت محیط کسب‌وکار را نسبت به سایر استان‌ها تجربه کرده‌اند.
