چرا بانک‌ها وام ازدواج نمی‌دهند و چرا پرداخت وام ودیعه مسکن طول می‌کشد؟
عبور عروس و داماد از هفت‌خوان نفسگیر بانک‌ها
هفت صبح| ذات وام قرض‌الحسنه، فوری بودن آن است. یعنی وقتی مشکلی برایت پیش می‌آید یا کار خیر در پیش داری یا برای پول‌پیش مسکن، بودجه کم داری بتوانی سریع اقدام کنی و وام بگیری. البته از اول هم قرار بود این وام‌ها فوری باشند ولی نشد. یعنی کار به جایی کشیده که رکورد صف وام ازدواج شکسته و افراد زیادی در صف هستند تا بتوانند وام 300میلیون و 350میلیون تومانی دریافت کنند.
وضعیت کسانی که برای پول‌پیش اجاره دنبال وام ودیعه مسکن هستند نیز خیلی تعریفی نیست. با اینکه دیگر چیزی به پایان تابستان نمانده و عملا فصل پیداکردن خانه و نوشتن قرارداد اجاره رو به اتمام است، هنوز خیلی از متقاضیان دستشان به پول این تسهیلات نرسیده و پریشان هستند. با این اوصاف و با اینکه بانک‌ها در پرداخت وام ازدواج و وام ودیعه مسکن عجله‌ای ندارند، روزبه‌روز صف متقاضیان این دو وام بلندتر می‌شود.
چرا بانک‌ها وام ازدواج نمی‌دهند؟
رئیس گروه اعتبارات قرض‌الحسنه اداره اعتبارات بانک مرکزی اعلام کرده، از ابتدای امسال تا ۱۶مردادماه، ۱۷۴هزار فقره وام ازدواج به مبلغ 57/5هزار میلیارد تومان وام به متقاضیان پرداخت شده است اما رقم دقیق کسانی که که در صف هستند، اعلام نشده. فقط سینا کلهر، معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان چندی پیش اعلام کرد، تعداد افراد در صف وام ازدواج به 270هزار نفر می‌رسد. یعنی حتی اگر این 174هزار نفر از آمار 270هزار نفری کم شود، هنوز حدود 100هزار نفر در صف هستند.
به گفته باشی‌زاده 174هزار نفری که قرار است وام بگیرند، در حال طی مراحل تعیین شعبه، مراجعه به شعبه و تشکیل پرونده، تکمیل مدارک و در نهایت در انتظار اخذ وام هستند که در ماه‌های آتی متناسب با تجهیز منابع بانک‌های عامل این وام به آنها پرداخت می‌شود. با این اوصاف، همان 174هزار نفری که اعلام شده وام گرفته‌اند، هنوز پولی به حسابشان واریز نشده و فقط این امید را به آنها داده‌اند که تا چند وقت دیگر یک پولی دستشان را می‌گیرد.
اما سوال مهم این است که چرا بانک‌ها به متقاضیان این وام قرض‌الحسنه، تسهیلات نمی‌دهند؟ دکتر نادعلی مدیرکل عملیات پولی و اعتباری بانک مرکزی در گفت‌وگو با شبکه خبر جواب این سوال را داده و کمبود اعتبار را مهم‌ترین دلیل طولانی‌شدن صف وام ازدواج اعلام کرده است. به گفته او درحالی که منابع قرض‌الحسنه بانک‌ها فقط ۳۰درصد رشد داشته اما مجلس میزان مبلغ این تسهیلات را 60 تا 70درصد افزایش داده است. همچنین برای پرداخت وام ازدواج 800هزار میلیارد تومان منابع مورد نیاز است؛ در حالی‌که توان پرداخت شبکه بانکی بیش از 300هزار میلیارد تومان نیست.
در ضمن دوره بازگشت این تسهیلات که قبلا هفت‌ساله بود، الان 10ساله شده به همین دلیل از هر وام پرداخت شده، سالیانه فقط ۱۰درصد آن به بانک باز می‌گردد. به عبارت دیگر، از این ۸۰۰همت منابع قرض‌الحسنه سالیانه ۸۰همت از آن به بانک برمی‌گردد. به همین دلیل، بانک مرکزی مکاتباتی با مجلس انجام داده تا زمینه برای تامین منابع و کوتاه شدن صف متقاضیان فراهم شود. او اعلام کرده، در حال‌حاضر، جمع کل مبلغ تسهیلات پرداختی کامل به متقاضیان و افراد ثبت‌نام‌شده که در نوبت دریافت تسهیلات ازدواج و فرزند در شبکه بانکی هستند، از مرز ۲۲۰هزار میلیارد تومان گذشته است؛
در حالی‌که این تکلیف از سوی مجلس برای سال جاری ۲۰۰هزار میلیارد تومان است. طبق قانون امسال هر متقاضی به طور متوسط ۳۵۰میلیون تومان وام ازدواج دریافت می‌کند. یکی دیگر از قدم‌هایی که بانک مرکزی برای کوتاه کردن این صف انجام داده است، اضافه کردن دو بانک دیگر به بانک‌های عامل پرداخت تسهیلات ازدواج است. بانک مرکزی دو بانک قرض‌الحسنه مهر و رسالت را به بانک‌های پرداخت‌کننده این تسهیلات اضافه کرده تا از این طریق ۲۵همت به بانک‌ها تزریق شود تا صف این وام بلندتر از چیزی که هست، نشود.
عبور عروس و داماد از هفت‌خوان نفسگیر بانک‌ها
ثبت‌نام وام ازدواج به صورت غیرحضوری انجام می‌شود، اما این موضوع به معنای راحت بودن فرآیند دریافت این وام نیست. تنها راه ثبت‌نام متقاضیان وام ازدواج مراجعه به سامانه تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج به نشانی ve.cbi.ir است. انجام ثبت‌نام رایگان است و پیامک‌های ارسالی برای تعیین شعبه و سایر مراحل نیز به صورت رایگان ارسال می‌شود اما سوالی که مطرح می‌شود، این است که ثبت‌نام اولیه چقدر زمان می‌برد؟
ثبت‌نام اولیه: بسیاری از متقاضیانی که در ساعات مختلف به سامانه مراجعه کرده‌اند، به دلیل تقاضای زیاد، موفق به ثبت‌نام نمی‌شوند. گاهی اوقات سامانه به دلیل ترافیک بالا دچار اختلال می‌شود و متقاضیان باید چند ساعت دیگر منتظر بمانند و دوباره از اول وارد سایت شوند یا حتی ممکن است، بارها و بارها تلاش کنند تا بتوانند وارد سیستم شوند و اطلاعات خود را ثبت کنند اما بعد از گذشتن از مرحله اول، دوباره مشکلات جدیدی پیش روی آنها قرار می‌گیرد، چون در مرحله انتخاب بانک، این امکان وجود دارد که بانک مورد نظرشان در بین بانک‌های دارای ظرفیت پرداخت وام ازدواج نباشد.
به همین دلیل متقاضیان باید یک بانک دیگر انتخاب کنند که همین موضوع و تایید بانک موردنظر باز هم زمان‌بر خواهد بود. مراحل ثبت‌نام به این شکل است که متقاضیان باید در سامانه مربوطه ثبت‌نام کنند و بعد از آن، بانک‌های عامل متناسب با تجهیز منابع قرض‌الحسنه شعبه پرداخت وام را به متقاضیان معرفی کنند. این فرآیند با ارسال پیامک به متقاضیان خبر داده می‌شود.
کد امنیتی: یکی دیگر از چالش‌هایی که متقاضیان در این مرحله با آن روبه‌رو هستند، کد امنیتی ارسالی به تلفن همراه است. این کدها زمان محدودی برای استفاده دارند و در صورتی که متقاضی، نتواند در زمان مشخص شده از آنها استفاده کند، منقضی می‌شوند. منقضی شدن زمان پیامک کد امنیتی هم به این معنی است که باید به سامانه مراجعه کنند و عملیات خسته‌کننده ثبت‌نام را دوباره انجام بدهند.
تعیین شعبه بانک: معرفی بانک پرداخت‌کننده وام هم زمان زیادی طول می‌کشد. پس از انجام ثبت‌نام اولیه، زوج‌ها باید منتظر بمانند تا بانک انتخابی آنها، شعبه‌ای را برای پرداخت وام تعیین کند. گاهی اوقات این انتظار طولانی است، چون بیشتر بانک‌های عامل به دلیل کمبود اعتبار و منابع مالی، قادر به پاسخگویی به تقاضای بالای وام‌های ازدواج نیستند اما اگر موفق شوند، متقاضیان بعد از دریافت پیامک تعیین شعبه، تا ۱۲روز کاری وقت دارند که برای پذیرش به شعبه مشخص‌شده مراجعه کنند.
معرفی و تایید ضامن: افراد بعد از مراجعه به شعبه معرفی‌شده و ارائه مدارک حدود 60روز وقت دارند تا ضامن‌های خود را معرفی کنند و تشکیل پرونده بدهند اما تکمیل مدارک در بانک و فرآیند تایید وام ازدواج هم ممکن است، طولانی شود. چون بعضی از بانک‌ها در بررسی مدارک خیلی دقیق و سختگیر هستند. به همین‌دلیل، پس از تعیین شعبه بانکی، یکی از مهم‌ترین و زمان‌برترین مراحل، همین تکمیل مدارک مورد نیاز است.
در این مرحله، متقاضی باید مدارک خود و ضامن را به بانک ارائه کند. بانک‌ها معمولا لیستی از مدارک لازم را ارائه می‌دهند که شامل اسناد هویتی، مدارک شغلی و مالی و مستندات مربوط به ضامن است. هرگونه نقص یا کمبود در این مدارک می‌تواند باعث طولانی‌شدن فرآیند تایید وام شود. البته از سختگیری بانک‌ها برای تایید ضامن هم نباید ساده عبور کنیم. بعضی از بانک‌ها شرایط سخت‌گیرانه‌ای برای ضمانت وام‌ها تعیین می‌کنند. مثلا تعداد ضامن‌ها، میزان درآمد آنها و حتی اعتبارسنجی دقیق از حساب بانکی آنها انجام می‌شود.
یعنی متقاضی وام باید چند وقتی هم منتظر تایید اعتبار ضامنی باشد که به بانک معرفی می‌کند. با اینکه براساس قانون بودجه سال 1403 تاکید شده بانک‌ها نباید برای ضامنین شرایط سخت‌گیرانه‌ای در نظر بگیرند، اما بسیاری از بانک‌ها از این قوانین پیروی نمی‌کنند. همه این سخت‌گیری‌ها در تعیین شرایط ضمانت، باعث افزایش زمان انتظار برای دریافت وام می‌شود.
البته بعد از تکمیل مدارک متقاضی و ضامن برای دریافت وام ازدواج، متقاضیان باید همچنان منتظر بمانند؛ چون بیشتر بانک‌ها، اعتباری برای پرداخت فوری وام ندارند و این موضوع باعث می‌شود که متقاضی حتی پس از تکمیل مدارک خود از چند روز تا چند ماه منتظر واریز وجه بماند. وامی که بسیاری از زوج‌های جوان به فوری بودن آن امید بسته‌اند و خیلی از آنها روی این وام برای برگزاری جشن عروسی و حتی خرید جهیزیه و پرداخت پول پیش مسکن حساب باز می‌کنند.
با مبالغ جدید زوج‌هایی که بالای 25سال سن دارند و موفق می‌شوند وام 300میلیون تومانی بگیرند، باید ماهی دو میلیون و 727هزار تومان قسط بپردازند. همچنین افرادی که زیر 23سال سن دارند و وام 350میلیون تومانی دریافت می‌کنند، باید ماهی حدود سه میلیون و 181هزار تومان به بانک قسط بدهند. با این اوصاف یک زوج که روی هم 700میلیون تومان وام می‌گیرند، باید حدود شش میلیون و 362هزار تومان در ماه قسط بدهند.
مستاجرانی که هنوز در صف وام ودیعه مسکن هستند
محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک‌مرکزی اوایل تیرماه گذشته اعلام کرد، در دولت سیزدهم ۴۹۴هزار فقره وام ودیعه مسکن به مستاجران پرداخت شده است. این در حالی است که طبق آمار غیررسمی بیش از یک میلیون نفر در صف دریافت این وام هستند. وامی که بسیاری از این مستاجران اگر تا پایان تابستان به دستشان نرسد، باید با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم کنند؛ چون با شروع پاییز و بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها نقل مکان و جابه‌جایی برای کسانی که بچه‌دار هستند، خیلی دشوار است.
ثبت‌نام این وام هم به صورت غیرحضوری و با مراجعه به سایتsaman.mrud.ir انجام می‌شود و مستاجرها باید منتظر تایید بانک موردنظر و تحویل مدارک بمانند. وام ودیعه مسکن سال ۱۴۰۳، برای مستاجران تهرانی ۲۰۰میلیون تومان و مستاجران بقیه کلان شهرها، 150میلیون تومان است. ساکنان شهرهای کوچک 100میلیون تومان وام می‌گیرند و روستایی‌هایی که خانه ندارند هم، می‌توانند 40میلیون تومان وام دریافت کنند. وام ودیعه مسکن فقط به افرادی تعلق می‌گیرد که خانه ندارند و هیچ ملک و زمینی، نه به نام خودشان است و نه به نام همسرشان. به همین دلیل ارائه اجاره‌نامه مهم‌ترین شرط برای دریافت این وام اعلام شده است.
این موضوع، آن‌قدر مهم است که اگر بعد از پرداخت وام مشخص شود سرپرست خانواده یا همسرش ملک یا زمینی داشته، بانک فرد وام‌گیرنده را جریمه و او را ملزم می‌کند که مبلغ وام را به هم بانک بازگرداند. البته بانک‌ها برای اینکه مو لای درز پرداخت این وام نرود، به کمک سامانه سمات بانک مرکزی، وضعیت تسهیلات فعلی متقاضی و همسر او را در حوزه مسکن چک می‌کنند. با این اوصاف کسانی که بدهی بانکی و چک برگشتی دارند، نباید به دریافت این وام امیدی داشته باشند. همچنین این وام به کسانی که قبلا وام مسکن گرفته‌اند و در حال پرداخت قسط هستند، تعلق نمی‌گیرد. کسانی که برای وام نهضت ملی مسکن هم ثبت نام کرده و مدارک آنها ثبت شده است هم نمی‌توانند برای این تسهیلات هم اقدام کنند.
چرا پرداخت این وام زمان زیادی طول می‌کشد؟
اجاره‌نامه مشکل‌دار: ارائه اجاره‌نامه و کد رهگیری برای دریافت وام خیلی مهم است. بعضی از متقاضیان اجاره‌نامه دستی ارائه می‌دهند که بین مالک و مستاجر نوشته شده اما از نظر بانک، اجاره‌نامه‌ای که دستی باشد و کد رهگیری نداشته باشد، هیچ ارزش قانونی ندارد، چون کد رهگیری باید به بانک ارائه شود. همین موضوع ممکن است متقاضی را دوباره به ثبت‌نام مجبور کند. طبق راهنمای دریافت وام ودیعه، اجاره‌نامه خانه باید در سامانه خودنویس ثبت و کدرهگیری برای دریافت وام صادر شود.
تایید مدارک سکونت متقاضی: یکی دیگر از دلایل طول کشیدن تایید و پرداخت این وام، مُهر تایید وام روی مدارک سکونتی فرد متقاضی است؛ چون اجاره‌نامه فرد متقاضی وام در هر شهری که باشد، باید حداقل بالای پنج سال سابقه سکونت و زندگی داشته باشد. این سکونت پنج ساله را هم باید با مدارک تولد، مدارک شغلی سکونت و مدارک مدرسه فرزندان خود ثابت کند. معمولا گرفتن استشهاد محلی و استعلام از مدرسه جزو کارهای زمان‌بر است و فرد متقاضی برای جور کردن این مدارک باید چند روز رفت و آمد داشته باشد.
مبلغ اجاره‌نامه: یکی دیگر از نکاتی که ممکن است دریافت این وام را به تاخیر بیندازد، مبلغ اجاره مسکن است که در اجاره‌نامه نباید از مبلغ وام ودیعه مسکن بیشتر باشد. نکته مهم دیگر این است که باید به زمان تنظیم قرارداد هم توجه کنید. قرارداد اجاره‌خانه حداکثر تا پایان زمان ثبت‌نام وام رهن‌خانه تنظیم شده باشد، اگر زمان انعقاد قرارداد بعد از این بازه زمانی باشد، وامی به متقاضی تعلق نمی‌گیرد.
