رمزگشایی اسنپاکسپرس از بازار سوپرمارکتی ایران
روزنامه هفت صبح، گروه بازار| بازار لبنیات در ایران بیش از ۵۰۰ بازیگر دارد. ۲۰درصد خریدهای سوپرمارکتی در تهران و ۱۸درصد آنها در شهرستان‌ها متعلق به شیر است. از هر هزار کالایی که پارسال در سوپرمارکت‌های کشور به‌فروش رسید، ۶۸ مورد شیر بوده. بین تولیدکنندگان ماست، کاله با سهم ۳۵درصدی، به‌عنوان بازیگر اصلی به‌حساب می‌آید و برندهایی مثل پگاه، هراز، میهن و دامداران را در تعقیب خود می‌بیند. در شمال، مرکز، شرق و غرب تهران ماست ماهشام موفق شده نام خود را در کنار کاله جزو برندهای محبوب قرار دهد و در مناطق جنوبی شهر بازار بین کاله و دامداران تقسیم می‌شود. اینجا تحلیل اطلاعات را می‌خوانیم که از سوی اسنپ اکسپرس منتشر شده‌است.
تعداد بازیگران بازار نوشیدنی تقریبا سه‌برابر است. هزار و ۴۰۰ برند در ایران به تولید نوشابه، آبمیوه و نوشیدنی‌های انرژی‌زا مشغول هستند. از هر هزار کالایی که در سوپرمارکت‌های سراسر کشور به‌فروش می‌رسد، ۴۲ مورد نوشابه است. بین تولیدکنندگان آبمیوه، سن‌ایچ برتری محسوس دارد و ساناستار و رانی رتبه‌های دوم و سوم را مال خود کردهاند. اگر صبر و حوصله داشته باشید، قرار است در این گزارش نگاهی به بازار فروش محصولات سوپرمارکتی بیاندازیم و اطلاعات جذا‌ب‌تری را با هم مرور کنیم.
زحمت تهیه گزارش را اسنپاکسپرس کشیده است که می توانید متن کامل آن را اینجا بخوانید. آنها در سال گذشته کسب‌و‌کار خود را به‌عنوان بزرگترین سرویس‌دهنده سوپرمارکت آنلاین گسترش دادند و موفق شدند سریع‌ترین سفارش را تنها ظرف مدت شش دقیقه و ۱۶ثانیه تحویل مشتری دهند. تنوع کالاهایی که اسنپاکسپرس ایجاد کرده به بیش از ۱۶۱ هزار می‌رسد و خودشان می‌گویند پارسال موفق به فروش بیش از ۸۰ میلیون کالا شدهاند. حدود شش میلیون از این کالاها چیپس و پفک بوده.
بازار کالاهای سوپرمارکتی ایران در یک نگاه
اندازه بازار کالاهای سوپرمارکتی ایران در سال گذشته بیش از ۶۲۰ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود. آمارهای رسمی کشور نشان می‌دهند، اندازه بازار کالاهای سوپرمارکتی ایران در سال ۱۳۶۵ معادل ۱۷۶ هزار میلیارد تومان بوده. ۱۰سال بعد این عدد به ۲۰۶ هزار میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است. در سال ۱۳۹۷ اندازه و ارزش این بازار به ۲۶۴ هزار میلیارد تومان می‌رسد و از آن به‌بعد آمارها به‌صورت سالانه در دسترس قرار دارد. سال ۹۸ اندازه بازار به ۳۳۱ هزار میلیارد تومان رسیده.
سال ۱۳۹۹ اندازه بازار ۴۶۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده و بالاخره در سال ۱۴۰۰ به ۶۲۶ هزار میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است. اگر متوسط قیمت دلار را در سال گذشته ۲۷ هزار تومان در نظر بگیریم، این عدد معادل ۲۳ میلیون دلار می‌شود. تنها هشت‌دهم درصد از این عدد سهم سفارش‌های آنلاین و سوپرمارکت‌هایی است که از طریق اینترنت سفارش فروش کالاهای اجناس را ثبت می‌کنند. در مقام مقایسه می‌توان به سهم شش‌درصدی سوپرمارکت‌های آنلاین در کشور همسایه یعنی ترکیه اشاره کرد.
همچنین سرانه خرید سوپرمارکتی هر ایرانی را در سال گذشته باید ۲۷۰ دلار (۷۲۹ هزار تومان) در نظر گرفت. در ترکیه هر نفر سالانه هزار و ۴۲۴ دلار خرید سوپرکارکتی انجام می‌دهد و این عدد در کشوری مثل فرانسه به چهار هزار و ۹۶۹ دلار در سال می‌رسد. این نکته را هم درنظر بگیرید که جمعیت فرانسه ۶۵ میلیون نفر است و ایران حدود ۸۵ میلیون جمعیت دارد. جمعیت ترکیه تقریبا با جمعیت ایران برابر است.
محبوب‌ترین کالا در سوپرمارکت‌ها
گروه لبنیات و بستنی با سهم ۱۹درصدی از کل بازار، بیشترین فروش را بین کالاهای سوپرمارکتی به‌خود اختصاص داده‌اند. نوشیدنی با سهم ۱۷درصدی، دومین کالای محبوب در سوپرمارکت‌ها به‌شمار می‌آید و تنقلات، جایگاه سوم را در اختیار دارد. آرایشی و بهداشتی، خواروبار و نان، دخانیات، کنسرو و غذای آماده، محصولات مربوط به خانه و آشپزخانه، پروتئین و تخم‌مرغ، چاشنی و افزودنی، شیرینی و دسر، آجیل و خشکبار، میوه و سبزیجات تازه در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند.
آمارهای اسنپاکسپرس نشان می‌دهد هر خریدار به‌طور متوسط در هر مرتبه مراجعه به سوپرمارکت، سبدی به ارزش ۵۴ هزار تومان خریداری می‌کند و هر سبد به‌طور متوسط شامل ۴٫۲ کالا می‌شود. از هر ۱۰۰ قلم کالای فروخته شده، ۹ قلم بستنی و فالوده است. بستنی و فالوده چه در شکل آنلاین و چه در شکل سنتی بیشترین کالای خریداری شده در سوپرمارکت‌ها هستند. اگر کیک و کلوچه، شیر، بیسکوئیت و ویفر، چیپس و پفک، سیگار، آدامس، پاستیل و شکلات، نوشابه، نان، آب‌معدنی، آبمیوه، تخم‌مرغ، پنیر، ماست و کره را هم اضافه کنیم، فهرست ۱۵محصول پرخرید سوپرمارکتی از نظر تعداد تکمیل می‌شود.
با این حال سیگار پرفروش‌ترین محصول از نظر مبلغ خرید است. از هر ۱۰۰ هزار تومان خرید، شش هزار تومان آن به سیگار اختصاص دارد. آنهایی که مشتری سوپرمارکت‌های آنلاین هستند، بیشتر شیر را در سبد خرید خود جا می‌دهند. به‌این صورت که از هر ۱۰۰ هزار تومان، حتما پنج هزار تومان آن برای شیر هزینه شده است. شیر در خریدهای حضوری هم سهم بالایی از نظر مبلغ به‌خود اختصاص می‌دهد. پنیر رتبه سوم را دارد اما اگر فقط رد خریدهای آنلاین را بگیریم باید این جایگاه را دو‌دستی تحویل چیپس و پفک و پاپکورن بدهیم.
آدامس، پاستیل و شکلات در کنار ماست جایگاه‌های بعدی از نظر مبلغ خرید را مال خود کردهاند. روغن در رتبه پانزدهم قرار دارد. توجه داشته باشید که پارسال هنوز مرحله دوم طرح هدفمندی یارانه‌ها اجرا نشده بود اما از اردیبهشت امسال هر بطری ۹۰۰ گرمی روغن مایع شامل افزایش قیمت شد و از ۱۳، ۱۴ هزار تومان به حدود ۶۹ هزار تومان رسید. قطعا در آمارهای جدید جایگاه روغن از نظر مبلغ خریدها، تغییر خواهد کرد.
مقایسه تاثیرات فصلی بر فروش محصولات سوپرمارکتی
اسنپ اکسپرس در بخشی از گزارش خود به تاثیر تغییرات فصل بر حجم فروش محصولات سوپرمارکتی اشاره کرده که در نوع خود قابل‌توجه است. مثلا فروش سیگار در بهار بیشتر است اما هرچقدر هوا رو به‌گرمی می‌رود از میزان فروش آن کاسته می‌شود. ظاهرا گرمای هوا طوری دل خریداران را می‌زند که تا آخر سال دیگر دلشان نمی‌آید سیگار بکشند. فروش سیگار تا فروردین سال بعد، رونق پیدا نمی‌کند. همچنین مدام شنیده‌ایم فروش تخم‌مرغ به‌شکل سنتی با افزایش دما و گرمای هوا کاهش پیدا می‌کند. گزارش اسنپاکسپرس نشان می‌دهد بیشترین میزان فروش تخم‌مرغ را در ماه‌های مهر و آبان شاهد هستیم.
دقیقا وقتی که ملت تازه از شر تابستان خلاص شدهاند و احتمالا صبح‌ها دلشان هوس نیمرو و املت می‌کند. فروش بستنی و فالوده هم دقیقا با برگه‌های تقویم منطبق است؛ بیشترین حجم فروش بستنی و فالوده در خرداد و تیر رقم می‌خورد اما در آبان، آذر، دی و بهمن تقریبا هیچ‌کس سمت بستنی‌های موجود در یخچال سوپرمارکت‌ها نمی‌رود. فروش نوشابه و آبمیوه چنین وضعیتی را تجربه می‌کند. در فصل سرد، فروش آدامس و پاستیل و شکلات و چیپس و پفک رونق می‌گیرد. روند فروش ماست و پنیر در تمام طول سال تقریبا یکسان است.
مقایسه سبد خرید کالاهای سوپرمارکتی در تهران
اسنپاکسپرس در بخشی از گزارش خود تهران را به سه نقطه تقسیم کرده. مردم شمال تهران (مناطق یک، دو و سه شهرداری) در مراجعه به سوپرمارکت، به‌ترتیب سیگار، شیر، پنیر، آدامس، پاستیل، شکلات و ماست را در سبد خرید خود قرار می‌دهند. در خریدهای آنلاین ترکیب این سبد عوض می‌شود و به شیر، پنیر، سبزی، صیفی‌جات، ماست، آدامس و پاستیل تغییر پیدا می‌کند. در این مناطق پایتخت هر سبد خرید به‌طور متوسط از ۴٫۸ آیتم تشکیل شده و ارزش هر سبد به‌طور میانگین ۷۴ هزار تومان است.
گروه دوم از مناطق مرکزی شهر و شرق و غرب تهران تشکیل شده است. در خریدهای حضوری سبد ساکنان این مناطق بیشتر از سیگار، شیر، ماست، بستنی، فالوده و پنیر تشکیل می‌شود در حالی‌که موقع سفارش آنلاین آنها بیشتر شیر، پنیر، چیپس، پفک و بستنی برمی‌دارند. در خریدهای حضور هر سبد به‌طور متوسط از ۴٫۱ قلم کالا تشکیل شده و ارزش هر سبد به‌طور متوسط ۵۶ هزار تومان برآورد می‌شود.
گروه سوم را ساکنان جنوب تهران تشکیل می‌دهند، یعنی افرادی که در مناطق ۱۴، ۱۵، ۱۶، ۱۷، ۱۸، ۱۹ و ۲۰ سکونت دارند. در نقاط هر سبد خرید سوپرمارکتی به‌طور متوسط از ۳٫۳ کالا تشکیل شده و ارزش تقریبی هر سبد به ۳۰ هزار تومان می‌رسد. تقریبا ۶۰درصد کمتر از متوسط ارزش سبد خریدهای سوپرمارکتی در شمال شهر. مردم جنوب‌شهر در مراجعه حضوری به سوپرمارکت‌ها بیشتر شیر، بستنی، چیپس و پفک، سیگار و آدامس و پاستیل برمی‌دارند و در خریدهای آنلاین به‌ترتیب سراغ چیپس و پفک، بستنی، شیر، چای و پنیر می‌روند.
برندهای محبوب در سوپرمارکت‌های ایران
سهم بازار ۲۰ مجموعه برتر حدود ۴۰درصد از کل بازار کالاهای سوپرمارکتی است اما امکان دارد هر مجموعه دارای چند برند باشد. مثلا برندهای اکتیو، اوه، اویلا و سافتلن همگی به گروه صنعتی گلرنگ تعلق دارند. اگر خود برندها را لحاظ کنیم، نتیجه می‌گیریم در گروه لبنیات و بستنی رقابتی تنگاتنگ و نزدیک میان کاله، میهن، پگاه، دامداران، رامک، دومینو، پاک، هراز و ماهشام برقرار است. بین تولیدکنندگان نوشابه، آبمیوه و سایر نوشیدنی‌ها جنگ بین کوکاکولا، پپسی، سن‌ایچ، هایپ، عالیس، ساناستار، ایستک، نسکافه، رانی، نستله است.
چی‌توز و مزمز بازار چیپس و پفک را بین خودشان تقسیم کردهاند.
سه بازیگر اصلی بازار کیک و کلوچه و بیسکوئیت، شیرین‌عسل، مینو و نظری هستند. در فروش سیگار، وینستون با کنت دوئل می‌کند و رقابت در حوزه فروش چای و برنج بین گلستان و طبیعت در جریان است. درست عین مهرام و دلپذیر که برای فروش بیشتر سس از سروکول هم بالا می‌روند یا شیبا و فرمند که تولیدکننده محصولاتی مثل پاستیل و شکلات هستند. برندهای برتر در فروش شوینده و بهداشتی، اکتیو، مای‌‌بیبی، پرسیل، مولفیکس، پریل و سافتلن بوده‌اند. از دیگر دوقطبی‌های حاضر در سوپرمارکت‌ها باید به نان سحر و سه‌نان اشاره کنیم. همین‌طور لادن و اویلا و نامی‌نو و الیت که غذاهای آماده می‌فروشند. در بخش فروش تخم‌مرغ تلاونگ از نظر تعداد فروش رقیب ندارد.
جزئیات بیشتر درباره برندهای محبوب سوپرمارکت‌ها
اگر گزارش اسنپاکسپرس را دقیق‌تر جست‌وجو کنیم، ممکن است با جزئیات جذاب بیشتری درباره محبوبیت برندها مواجه شویم. مثلا میهن بیشترین حضور تعدادی را در بازار سوپرمارکتی دارد و از آن‌طرف با سهم فروش ۹۱درصدی روبه‌رو است. این فاکتور نشان می‌دهد تقریبا هرچیزی تولید می‌کنند به‌فروش می‌رسد و میزان برگشتی آنها پایین است. شیرین‌عسل، کاله، چی‌توز، مزمز، مینو، دومینو، پگاه، کوکاکولا و وینستون نیز چنین موقعیت غبطه‌برانگیزی میان تولیدکنندگان محصولات سوپرمارکتی دارند.
به‌طور کلی از نظر سهم فروش، پرنده شانس روی دوش برند نوشابه کوکاکولا نشسته و آنها چه در تهران، چه در کلانشهرها و چه در شهرستان‌ها انتخاب اول هستند. کاله در فروش پنیر، هایپ در فروش نوشیدنی انرژی‌زا، وینستون در فروش سیگار، اکتیو در فروش محصولات مراقبت از صورت و بدن و چی‌توز در فروش چیپس و پفک همین وضعیت را دارند اما فروش شیر واقعا رقابتی است؛ در تهران ماهشام رتبه اول را دارد ولی در کلانشهرها و شهرستان‌ها غایب است و جایگاه اول را تقدیم پگاه و کاله می‌کند.
در بخش فروش تخم‌مرغ، سهم برند مروارید در تهران بیشتر است و در کلانشهرها با نام پارسی رنگ برخورد می‌کنیم اما در شهرستان‌ها تلاونگ پرفروش است. در فروش بیسکوئیت و ویفر، مینو حرف خود را در تهران به کرسی می‌نشاند اما رقابت فروش را در کلانشهرها و شهرستان‌ها به رقیب خود یعنی شیرین‌عسل می‌بازد. مشابه این اتفاق را بین برندهای تولیدکننده شست‌وشوی سطوح شاهد هستیم. دامستوس تهران را به قلمرو خود تبدیل کرده اما در کلانشهرها و شهرستان‌ها سهم اکتیو پررنگ‌تر است.
خمیردندان اورال‌بی در تهران بیشتر مشتری دارد ولی در کلانشهرها و شهرستان‌ها، بخت و اقبال با برند سیگنال همراه است. پنبه‌ریز به‌عنوان تولیدکننده محصولات مخصوص مراقبت و بهداشت زنان، در تهران و کلانشهرها اول است اما در شهرستان‌ها قافیه را به برند تافته می‌بازد. رقابت بین برندهای فعال حوزه مراقبت و آرایش مو رسما نفسگیر است. در تهران برند داو اول است. در کلانشهرها کاسپین روی سکوی نخست ایستاده و پرژک برند محبوب مردم در شهرستان‌ها به‌حساب می‌آید.
