آشتی دولت با کولبران | معافیت سود فروش؛ دعوت به دفتر و اظهارنامه
کولبران در سال اول معاف از مالیات عملکرد خواهند بود اگر اظهارنامه قانونی خود را به‌موقع ارائه دهند با اجرای صورتحساب الکترونیکی، کولبران وارد زنجیره اقتصاد رسمی و دیجیتال کشور می‌شوند
هفت صبح، شیرین فیروزبخت| براساس نامه جدید سازمان امور مالیاتی واردات کالا از مسیرهای مرزی مانند کولبری و ملوانی، در مرحله ترخیص فقط مشمول پرداخت ۵۰ درصد مالیات و عوارض ارزش افزوده خواهد بود. در سال اول اجرای این قانون، افراد از سایر مالیات‌ها معاف شده‌اند.
دولت با این تصمیم سیگنال روشنی به مرزنشینان فرستاده است. آنها می‌توانند بدون فشار مالیاتی اولیه، موج جدید فعالیت اقتصادی خود را آغاز کنند. این نوع تسهیلات، در فضای بی‌اعتمادی بین کولبران و نهادهای رسمی، فرصتی برای بازسازی روابط محسوب می‌شود.
طرح معافیت مالیاتی برای کولبران، آغازی است برای تغییر رویکرد نسبت به اقتصاد مرزی. اگر با شفافیت، آموزش و نظارت همراه شود، مرزهای کشور به کانون‌های توسعه، تجارت رسمی و اشتغال پایدار تبدیل می‌شوند.کولبری دیگر نباید با خستگی و خطر معنا شود. می‌توان آن را به فعالیتی قانونی و انسانی بدل کرد. دولت با این گام، فرصتی ایجاد کرده است. حالا نوبت آن است که ساختار اجرایی، این فرصت را به نتیجه‌ای ملموس برای مردم مرزنشین تبدیل کند.
معافیت سود فروش؛ دعوت به دفتر و اظهارنامه
طبق این بخشنامه اگر کولبر یا ملوان اظهارنامه مالیاتی خود را به‌موقع ارائه دهد و دفاتر قانونی داشته باشد، سود حاصل از فروش کالای وارداتی در سال اول مشمول مالیات عملکرد نخواهد شد.این بند، افراد را تشویق می‌کند تا مسیر رسمی و ثبت‌شده را انتخاب کنند. بسیاری از کولبران به دلیل ناآشنایی یا ترس از جریمه، سال‌ها از ورود به فرآیندهای رسمی مالیاتی پرهیز کرده‌اند. اما حالا با کاهش فشار و ارائه تضمین‌هایی از سوی دولت، مسیر برای آنها شفاف‌تر شده است.
شفافیت در برابر حمایت
در این طرح، یک مدل همکاری متقابل تعریف شده است. مرزنشینانی که به ثبت معاملات و ارائه دفاتر قانونی روی بیاورند، از حمایت مالیاتی برخوردار می‌شوند.این همکاری به نفع دو طرف است. از یک‌سو کولبر که در سال‌های اخیر با دشواری معیشتی و خطرات فیزیکی روبه‌رو بوده، به مسیر رسمی وارد می‌شود. از سوی دیگر دولت به اطلاعات دقیق‌تری از گردش کالا در مرزها دست پیدا می‌کند. در چنین شرایطی کنترل قاچاق هم ساده‌تر خواهد شد.
صورتحساب الکترونیکی؛ ورود کولبری به اقتصاد دیجیتال
یکی از نکات کلیدی در بخشنامه اخیر، الزام به صدور صورتحساب الکترونیکی برای معاملات مرزی است. این اقدام، کولبران و فعالان اقتصادی مرزنشین را به اقتصاد دیجیتال پیوند می‌دهد.با ثبت الکترونیکی اطلاعات خرید و فروش، ردیابی مبادلات کالا ساده‌تر می‌شود و راه برای دریافت تسهیلات، بیمه و حتی اعتبار بانکی فراهم خواهد شد. اگر زیرساخت‌های لازم به‌درستی اجرا شود، این اقدام کولبری را از وضع سنتی و پرخطر به فعالیتی مدرن و پایدار تبدیل می‌کند.
پایان ترس از بدهی‌های ناگهانی
در بسیاری از موارد تجار ملوانی و ته لنجی، با پدیده‌ای به نام مابه‌التفاوت مالیات ارزش افزوده روبه‌رو می‌شدند. این مبلغ معمولاً پس از ترخیص کالا، به دلایلی مانند تغییر نرخ ارز یا تعرفه، به صورت ناگهانی مطالبه می‌شد و تعادل مالی واردکننده خرد را به هم می‌زد.سازمان امور مالیاتی اعلام کرده که در سال نخست اجرای قانون، این مابه‌التفاوت را دریافت نمی‌کند. این خبر می‌تواند امنیت روانی بیشتری برای فعالان مرزی به‌وجود آورد و آنان را به فعالیت شفاف‌تر تشویق کند.
تجارت رسمی به جای قاچاق
هدف اصلی این معافیت‌ها، رسمی‌سازی تجارت مرزی عنوان شده است. برای سال‌ها، مرزهای کشور محل عبور غیررسمی کالا بوده و بخش زیادی از اقتصاد مرزنشینان به شکل سنتی و گاه قاچاق اداره شده است.حالا با ساده‌تر شدن فرآیند ترخیص و کاهش فشار مالیاتی، بخشی از آن تجارت می‌تواند وارد ساختار رسمی اقتصاد کشور شود. اگر اجرای این طرح جدی و مستمر باشد، جایگزینی ساختار غیررسمی با ساختار قانونی امکان‌پذیر خواهد شد.
نمونه‌های بین‌المللی
در کشورهای همسایه مانند ترکیه، پاکستان و افغانستان، مدل‌هایی برای تجارت مرزی طراحی شده که از نظر ساختاری شباهت‌هایی به طرح جدید ایران دارد. ایجاد بازارچه‌های مرزی، اعطای امتیاز واردات محدود به مرزنشینان و معافیت‌های مالیاتی، بخشی از این تجربیات است.بررسی این الگوها نشان می‌دهد که اگر سازوکارهای نظارتی به‌خوبی اجرا شوند، می‌توان هم قاچاق را کاهش داد و هم اشتغال پایدار ایجاد کرد. در ترکیه، بازارچه‌های مرزی توانسته‌اند به ابزاری برای افزایش امنیت اجتماعی نیز تبدیل شوند.
آیا زیرساخت آماده است؟
موفقیت این طرح در گروی زیرساخت‌هایی است که باید از سوی دولت تأمین شود. اتصال بازارچه‌های مرزی به سامانه صدور صورتحساب، آموزش به کولبران برای ثبت اظهارنامه و تجهیز گمرکات به سامانه‌های هوشمند، بخشی از این زیرساخت‌ها هستند.اگر اجرای این بندها با تأخیر یا ناهماهنگی انجام شود، امکان دارد کل طرح از مسیر اصلی خارج شود. اجرای آزمایشی در چند نقطه مرزی و بررسی بازخوردها، می‌تواند از بروز مشکلات گسترده جلوگیری کند.
چشم‌اندازی روشن برای مرزها
اگر این طرح با دقت و نظارت اجرا شود، کولبری می‌تواند از یک فعالیت پرخطر و فرساینده، به یک شغل محترم و پایدار تبدیل شود. افراد می‌توانند با ثبت رسمی فعالیت اقتصادی خود، از حقوق قانونی برخوردار و وارد چرخه‌ای امن‌تر شوند.در چنین وضعیتی، فرزندان کولبران می‌توانند آینده‌ای روشن‌تر تصور کنند. پدرانشان دیگر برای نان شب، جان بر کوه و کولاک نمی‌نهند. آنها تاجری کوچک، قانونی و مطمئن خواهند بود.
پیام اجتماعی تصمیم جدید
تصمیم اخیر سازمان امور مالیاتی، تنها یک دستورالعمل اداری نیست. این اقدام، حاوی یک پیام اجتماعی مهم است. دولت به رسمیت می‌شناسد که بخش مهمی از معیشت مناطق مرزی از طریق تجارت مرزی می‌گذرد.این شناخت، اگر با سیاست‌گذاری دقیق و احترام متقابل همراه شود، می‌تواند به شکل‌گیری اعتماد بین مردم مرزنشین و ساختار دولت کمک کند. اعتمادی که در بلندمدت، امنیت، اشتغال و توسعه را به همراه خواهد آورد.
نگرانی از دلالان شهری
یکی از نگرانی‌های مطرح شده درباره این طرح، احتمال ورود واسطه‌ها و سوءاستفاده‌کنندگان به سیستم کارت‌های مرزنشینی است. در گذشته، دیده شده که برخی دلالان شهری با استفاده از کارت کولبری مرزنشینان واقعی، سودهای کلانی به جیب زده‌اند و سودی به صاحبان واقعی کارت نرسیده است. برای جلوگیری از تکرار این وضعیت، نظارت دقیق بر نحوه صدور و استفاده از کارت‌های مرزی، ضروری است. همچنین استفاده از سامانه‌های ثبت‌نام الکترونیکی و اعمال سقف واردات برای هر کارت، می‌تواند جلوی سوءاستفاده را بگیرد.
