طالبان و وضعیت نامشخص حقابه ایران

هفت صبح| با نزدیک شدن فصل گرما، مانند همه سال‌های گذشته، ایران منتظر دریافت حقابه خود از سوی افغانستان است.

سال قبل دولت طالبان با وجود درخواست‌های ایران گفت که سدهای افغانستان خالی از آب است و آبی وجود ندارد که به سمت ایران سرازیر شود. آن‌ها درخواست مقامات ایرانی را برای بازدید از سد کجکی رد کردند و تنها با توضیحاتی که غیرقابل قبول به‌نظر می‌رسید، حقابه ایران را نپرداختند. در حالی‌که برخی از کارشناسان محیط‌زیست با استفاده از تصاویر هوایی، متوجه شده بودند که ماجرای کمبود آب در واقع نوعی بهانه برای ادامه بدعهدی کابل درخصوص پرداخت حقابه است و آبی که قرار بود به سمت هامون رها شود، با اقدامات طالبان راهش را منحرف می‌کرد.

امسال اوضاع، با سال گذشته متفاوت است. برخلاف تابستان سال 1402، اخیرا مقامات طالبان از پر بودن سد کجکی گفته‌اند و اعلام کرده‌اند تقریبا همه سدهای افغانستان به‌دلیل بارش‌های زیاد پر است. رسانه‌های محلی افغانستان نوشتند که باران‌های اخیر در حوزه آبریز هیرمند و جاری شدن سیلاب‌ها به خصوص در ولایت ارزگان بزرگترین بند آب این کشور را پر آب کرده است.

گفته می‌شود پس از چهار سال، امسال نخستین باری است که کجکی پر از آب شده است. حجم تخمینی آب ذخیره‌شده در این بند، حدود یک میلیارد و ۲۶۰میلیون مترمکعب است. این اطلاعات و آمار توقع به حق ایران را برای دریافت حقابه افزایش داده است.

البته مسئله کمی از آنچه در ظاهر به‌نظر می‌رسد، پیچیده‌تر است. با وجود قراردادهای آبی میان ایران و افغانستان، کابل حتی در دولت جمهوری، حقابه ایران را پرداخت نکرده و استان سیستان‌وبلوچستان که به هامون وابسته است، با مشکل خشکسالی دست‌وپنجه نرم می‌کند. اگر سری به این استان زده باشید، در یک دهه گذشته، تعدادی از روستاها به دلیل نبود آب، خالی از سکنه شده‌اند. دریافت حقابه از سوی طالبان، احتمالا دشوارتر از این حرف‌ها است.

طالبان، عملا به قراردادهای بین‌المللی اهمیتی نمی‌دهند. آن‌ها حتی قراردادهای مرزی با ایران و پاکستان را جدی تلقی نمی‌کنند و قواعد بین‌المللی در مورد آب‌ها و مرزها را نادیده می‌گیرند. در چنین شرایطی، برای تهران، مطرح کردن موضوع حقابه هرچند ضروری است اما به نتیجه رساندن آن کمی دشوار به‌نظر می‌رسد.

روابط تهران و کابل در سال‌های پس از قدرت پیدا کردن طالبان نسبتا خوب ارزیابی می‌شود. اما آمدورفت‌های دیپلماتیک تاثیری بر موضوع بسیار مهمی چون حقابه نداشته است.

دو مسئله بسیار مهم میان افغانستان که یکی مسئله کم‌آبی در سیستان و بلوچستان و دیگری مرز بین دو کشور است، حل‌نشده، باقی‌مانده است و مقامات طالبان چندان روی خوشی برای حل بحران از خود نشان نمی‌دهند.

آن‌چه در ایران دیده می‌شود تلاش برای یادآوری این امر است که تهران نباید اجازه بدهد افغانستان از موضوع حقابه سرسری رد شده و مسئله را پشت گوش بیندازد.

ممکن است امسال هم، سفر مقامات ایرانی برای بازدید از سدهای افغانستان ضروری باشد و حتی تحت فشار قرار دادن افغانستان برای انجام تعهداتش در فهرست وظایف وزارت‌خارجه قرار بگیرد.