از خور به خاکستر | پتروشیمی‌ها عاشق خورهای ماهشهر

هفت صبح، لیلا مرگن|  فعالان محیط زیست خوزستان خبر می‌دهند که سرمایه‌گذاران کمر به قتل خورهای ثبت ملی شده ماهشهر بسته‌اند. طی مدت کوتاهی دو سرمایه‌گذار به دنبال احداث پتروپالایشگاه و نیروگاه خورشیدی در خورهای نزدیک تالاب شادگان بوده‌اند. به اعتقاد کارشناسان هر عملی که منجر به خشک شدن و تغییر در خورهای منطقه شود، حیات آبزیان و متعاقبش تنوع زیستی دریا را به خطر می‌اندازد. البته مسئولان محیط زیست می‌گویند هیچ مجوزی برای ایجاد این طرح‌ها به مجریان نداده‌اند.

اطلاعات رسیده به روزنامه هفت صبح حاکی از آن است که یک مجموعه نفتی قصد دارد با خشک کردن بستر خورهای ثبت ملی شده ماهشهر، پتروپالایشگاه جدیدی در منطقه احداث کند تا به زعم خود چرخ صنعت را به حرکت درآورده و اشتغالزایی کند. آنها می‌گویند این اقدام برخلاف ضوابط زیست محیطی و مقررات رایج کشور است. مجتبی گهستونی فعال محیط زیست خوزستان در گفت‌وگو با «هفت صبح» با اشاره به تلاش برای احداث دو پروژه در کنار تالاب بین‌المللی شادگان و خورهای ماهشهر، این پروژه‌ها را پتروپالایش ملل و پروژه‌هایی تحت عنوان انرژی پاک اعلام می‌کند.

به گفته او، پترو پالایش ملل طرحی به شدت آلاینده بود که قرار بود در کنار خوریات و میراث طبیعی ثبت شده منطقه احداث شود و این طرح مورد حمایت مدیران محلی و نمایندگان مجلس قرار داشت. پروژه‌هایی تحت عنوان انرژی پاک هم به دنبال دریافت مجوز برای استقرار در منطقه هستند.

به اعتقاد گهستونی، این پروژه‌ها به اشکال مختلف در منطقه ظاهر می‌شوند و غرض آنها تصرف اراضی محیط زیستی در کنار تالاب‌هاست. در صورتی که دولت در طرح‌های آمایش سرزمین، مناطقی را برای ایجاد پروژه‌های مختلف در نظر گرفته و این طرح‌ها باید در همان اراضی پیش‌بینی شده، احداث شوند. البته او امیدوار است که مسئولان استان اجازه ندهند که به حریم محیط زیستی تالاب شادگان یا خورهای منطقه تجاوز شود.

 خشک کردن خورها، خلاف ضوابط زیست محیطی

محمدباقر نبوی عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اهواز و معاون اسبق محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست، منطقه خوریات پورموسی را تحت مدیریت معرفی می‌کند و از اثر منفی هر تغییری روی فون و فلور آنجا به «هفت صبح» می‌گوید.

او ادامه می‌دهد: 98 درصد موجوداتی که در دریاها و اقیانوس‌ها شناسایی شده‌اند، در لایه بستر اکوسیستم‌های آبی زندگی می‌کنند و با خشک کردن بستر خورها، این لایه حیات از بین می‌رود. این اولین اثر منفی است که خشک کردن خورها روی محیط زیست دریا باقی می‌گذارد. 

این عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اهواز که با خشک کردن خورها و دریاها مخالف است، احداث سازه در چنین محیط‌هایی را به صورت مشروط می‌پذیرد. اگر سازه قدرت استقرار ‌‌روی پایک داشته باشد، به نحوی که بالای بستر مستقر شود و آب در زیر آن جریان داشته باشد، مورد تایید نبوی است. او تاکید می‌کند: در غیر این صورت و به قیمت خشک کردن بستر، قطعا محیط زیست منطقه تخریب می‌شود. ضمن آنکه پروژه‌های نفتی باید طرح توجیحی و زیست محیطی ارائه بدهند که اثرات تخریبی نداشته باشند. قانونا باید برای آنها ارزیابی زیست محیطی انجام شود تا مخاطره‌ای نداشته باشند.به گفته نبوی خشک کردن دریاها و خورها خلاف قوانین زیست محیطی است.

   اهمیت زیستی خورهای جنوب

در حالی سرمایه‌گذاران به دنبال توسعه در خورهای ماهشهر هستند که به گفته صابر وطن‌دوست نایب رئیس انجمن ماهی‌شناسی، این مناطق اهمیت زیستی زیادی دارند.

وطن دوست به «هفت‌صبح» می‌گوید: خورها در ماهشهر و دیگر مناطق به دریاها وصل هستند. این مناطق زیستگاه‌هایی برای مهاجرت و تولید مثل خیلی از گونه‌ها محسوب شده و ماهی‌ها دوره نوزادگاهی خود را در خورها می‌گذرانند. زیرا از تلاطم امواج در امان بوده و این مناطق از نظر تغذیه‌ای و زیستگاهی برای زندگی‌شان مناسب است. این مهمترین کارکرد خورهاست. بنابراین اگر توسعه نامتوازن در محل خورها انجام شود، می‌تواند روی جمعیت ماهی‌ها اثر بگذارد.

به گفته او، چند سال پیش در ماهشهر یکی دو بار کوسه نهنگی وارد یکی از خوریات شده بود. اینگونه بزرگترین ماهی دنیاست که یک جمعیت ایزوله آن در خلیج فارس وجود دارد. کوسه نهنگی به داخل هور مهاجرت می‌کند و همین موضوع اهمیت زیستگاهی این مناطق را نشان می‌دهد. خورها می‌توانند از نظر زیستگاهی در حفظ جمعیت خیلی از گونه‌های ارزشمند کمک کنند. وطن‌دوست با اشاره به استقرار بسیاری از صنایع پتروشیمی در حاشیه خور غزاله و خورموسی، ایجاد هر تاسیسات جدیدی در منطقه را با رعایت الزامات ضروری می‌داند و بر این باور است نباید به حریم خوریات تجاوز شود. البته به این نکته هم اشاره می‌کند که ظاهرا پتروشیمی‌های ماهشهر ملزم به تصفیه پساب و فاضلاب خود هستند.

   تغییر محل احداث پتروپالایشگاه

دغدغه فعالان محیط زیست و کنش آنها گویا به گوش مسئولان خوزستان می‌رسد زیرا علیرضا ری شهری رئیس اداره حفاظت محیط زیست دریایی اداره کل محیط زیست خوزستان در گفت‌وگو با «هفت صبح» از تغییر مکان استقرار پتروپالایشگاه خبر می‌دهد.

او می‌گوید: درباره پتروپالایشگاه با گزینه‌ای که اول سرمایه‌گذار در محدوده خوریات داشت، مخالفت شد و حالا این پروژه تغییر مکان داده و در محلی مستقر می‌شود که با خوریات فاصله دارد. این نقطه با تالاب شادگان بیش از هزار متر فاصله دارد. رئیس اداره حفاظت محیط زیست دریایی خوزستان یادآوری می‌کند که هنوز هم مجوزی به پتروپالایشگاه داده نشده و درخواست آنها در حال بررسی است.

او همچنین درباره تلاش‌ها برای ایجاد مزارع انرژی پاک، اجرای چنین پروژه‌هایی را از نظر محیط زیستی بیشتر مورد تایید می‌داند زیرا مضراتش کمتر از دیگر سیستم‌های استحصال برق است اما تاکید می‌کند که در محدوده خوریات هیچ استعلامی برای استقرار نیروگاه‌های انرژی خورشیدی دریافت نکرده‌اند.

خوزستان این روزها با انواع معضلات ریز و درشت دست و پنجه نرم می‌کند. از آب رفتن سهم کارون به دلیل اجرای پروژه‌های انتقال آب تا خشک شدن هورالعظیم به خاطر سدسازی‌های ترکیه و آلودگی هوای ناشی از فلرسوزی صنایع نفتی، روی هم انباشت شده و ادامه زندگی را برای مردم جنوب غرب ایران سخت‌تر کرده است. همه این مشکلات ناشی از توسعه نامتوازن و عدم رعایت ملاحظات زیست محیطی در پروژه‌های توسعه‌ای است. عجیب اینکه تمام پروژه‌های اجرا شده در خوزستان هم مجوز محیط زیستی دارند! اگر در اجرای تمامی این پروژه‌ها الزامات رعایت شده، پس چرا حال و روز خوزستان خوب نیست؟ آیا ارزیابی‌های انجام شده توسط سازمان محیط زیست منطبق بر واقعیت بوده است؟