خسارت ۱.۵ میلیارد دلاری تغییر اقلیم برای ایران

هفت صبح| لیلا مرگن؛ ایران سالانه دست کم بین 1.5 میلیارد دلار از محل تغییرات اقلیمی آسیب می‌بیند و آثار این پدیده را با کاهش توان ذخیره‌سازی آب، افزایش سیل و طوفان‌های گرد و غبار با گوشت و پوست خود لمس می‌کند، در حالی که سیاستگزاران کشور در مواجه به توافق‌نامه پاریس به‌عنوان پیمانی که مهمترین هدفش کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای است، مشابه کشورهای مرفه بی‌درد عمل می‌کنند! ایران به‌عنوان یکی از قربانیان اصلی تغییر اقلیم است، همراه آمریکا و یک کشور دیگر به کنوانسیون پاریس نپیوسته‌اند.

تبعات تغییرات اقلیم مرز نمی‌شناسد. در حالی که ایران به‌عنوان کشوری واقع بر کمربند خشک دنیا بیشترین تاثیر را از روند گرمایش زمین می‌پذیرد، سیاستگزاران در مواجه با کنوانسیون پاریس مشابه با آمریکا عمل کرده‌اند. ترامپ رئیس جمهور آمریکا سرمدار انکار تغییر اقلیم، همین چند روز پیش در مقر دائمی سازمان ملل بار دیگر موضوع تغییر اقلیم را ایده‎ای غیر واقعی خواند. در ایران هم گروهی همسو با نظریات ترامپ حرکت کرده و پیوستن به پیمان پاریس را برای کشور غیرضروری تشخیص دادند.

اگرچه در دولت دوازدهم زمینه‌های پیوستن به پیمان پاریس برای کمک به دنیا و تلاش در راستای کاهش گرمایش زمین فراهم شده بود اما دولت سیزدهم تلاش کرد تا مانع پیوستن کشور به این کنوانسیون شود. سال 1401، محمد دهقان معاون حقوقی رئیس جمهور وقت از بازبینی لایحه الحاق ایران در معاهده آب و هوایی پاریس خبر داد و یکسال پیش از آن، سمیه رفیعی عضو کمیسیون کشاورزی و رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی به خبرنگار مهر گفته بود که دولت به عنوان امضا کننده این توافق نامه باید توضیح دهد که اگر ما بخواهیم تعهداتمان را در قبال کاهش گازهای گلخانه‌ای انجام دهیم، دنیا می‌تواند به ما تجهیزات بدهد یا نه؟ همه این موارد باعث شد که ایران هم مثل آمریکا و یک کشور دیگر به کنوانسیون پاریس نپیوندد و حالا با تبعات سنگین گرمایش زمین، دست و پنجه نرم کند.

آن‌طورکه محمد ابراهیم رئیسی کارشناس انرژی و محیط زیست به «هفت صبح» می‌گوید: برآوردها نشان می‌دهد که ایران در خوشبینانه‌ترین حالت بین یک تا یک و نیم میلیارد دلار در سال خسارات ناشی از تغییر اقلیم را تحمل می‌کند.

او می‌گوید: می‌دانیم که به ازای هر تن کربن در جهان بین حدودا 30 تا 40 دلار آثار اقتصادی منفی داریم. ایران 700 و خورده‌ای میلیون تن کربن تولید می‌کند و به این ترتیب در حالت خیلی خوشبینانه، سالانه زیان بیش از یک میلیاردی را متحمل می‌شود.

کاهش توان ذخیره‌سازی آب به دلیل تغییر اقلیم

به گفته رئیسی ایران قطعا تحت تاثیر تغییر اقلیم بوده است. این پدیده باعث شده شدت‌های جوی در کشور بیشتر شود و الگوی بارندگی آن تغییر کند. شاید مقدار بارش تغییری نداشته باشد اما در برخی مناطق تغییر الگوی بارندگی، سیل ایجاد کرده و این یکی از مشکلاتی است که تغییرات اقلیم در ایران بوجود آورده است. از سوی دیگر در مناطقی که بارندگی کم شده، میزان تبخیر به دلیل افزایش دما، روندی صعودی به خود گرفته است. در نتیجه همه این موارد، میزان رواناب کاهش یافته و سدهای اطراف تهران خالی شده‌اند.

او توضیح می‌دهد: در بالادست سدهای اطراف تهران مثل سد لتیان یا کرج، زمین کشاورزی نداریم که برداشت غیرمجاز آب انجام شود اما به‌طور مشخص شاهد کاهش ورودی به سدها هستیم که این مسئله مستقیما با تغییرات اقلیمی قابلیت توضیح پیدا می‌کند. کاهش رواناب باعث شده است که قدرت ما برای ذخیره‌سازی آب هم کاهش یابد.

اثر مثبت تغییر اقلیم بر خوزستان

این کارشناس انرژی و محیط زیست به کاهش میزان بارش برف در کشور اشاره کرده و توضیح می‌دهد: کاهش برف میزان ذخیره‌سازی آب در ایران را کاهش داده و سبب خواهد شد آب کمتری در دسترس باشد. ضمن آنکه افزایش گرما میزان استفاده از انرژی و تجهیزات خنک کننده را به شکل قابل توجهی افزایش داده و بر مصرف انرژی کشور هم تاثیرگذار است.

او ایران را یکی از قربانیان مهم کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای دانسته و تغییرات اقلیم را عاملی معرفی می‌کند که سبب شده است از رشد اقتصادی عقب بمانیم. البته رئیسی بر این باور است که تغییر اقلیم در همه جای ایران اثرات منفی ندارد و در خوزستان با افزایش میزان رواناب‌ها، شاهد بهبود وضعیت تولید انرژی خواهیم بود.

تدوین برنامه تغییر اقلیم برای کشور

در حالی که اثرات تغییر اقلیم را با گوش و پوست خود لمس می‌کنیم، عدم همراهی با برنامه جهانی کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای نگرانی‌هایی را در میان فعالان محیط زیست ایجاد کرده است اما آیا در داخل ایران، هیچ برنامه‌ای برای تقابل با اثرات تغییر اقلیم نداریم و سیاستگزاران داخلی نیز به کلی اثرات تغییر اقلیم را تکذیب می‌کنند؟

سید الهام عزیزی معاون مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست در گفت‌وگو با «هفت صبح» ایران را تحت تاثیر تبعات تغییر اقلیم دانسته و از تدوین برنامه‌ای برای سازگاری با این پدیده خبر می‌دهد.

به گفته عزیزی، تغییر اقلیم در ایران زمینه کاهش بارش و جابجایی فصول را فراهم کرده و سبب می‌شود که پدیده‌هایی مثل خشکسالی و گرد و غبار، ‌این روزها بیشتر میهمان ایران باشد اما برای برخورد با تغییر اقلیم و رویارویی کشور با آن، بر اساس بند پ ماده 22 قانون برنامه هفتم پیشرفت کشور، سازمان محیط زیست موظف بوده است که برنامه ملی تغییر اقلیم را با همکاری دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها تدوین کند. این کار از سال گذشته انجام شده و جلساتی با دستگاه‌های مختلف برگزار شده است. نظرات دستگاه‌ها در محورهای مدیریت کربن و سازگاری با تغییر اقلیم دریافت شده و یکسری برنامه‌ها و راهبردها برای آن تدوین شده است. این برنامه‌ها در آخرین جلسه کمیسیون زیربنایی در 23 شهریور ماه مورد بررسی قرار گرفته و اکنون کشور یک برنامه ملی تغییر اقلیم دارد که باید در کارگروه ملی، وظایف هر دستگاهی مشخص و به اجرا برسد.

آن‌طور که عزیزی می‌گوید: محاسبه دقیق خسارت‌های ریالی تغییر اقلیم جزء برنامه‌های سازگاری با تغییر اقلیم است. در حال حاضر آمارهای جسته و گریخته‌ای از میزان خسارات ناشی از تغییر اقلیم ارائه می‌شود اما باید این ارقام دقیق شود تا رویکرد کشور در بحث سازگاری با اثر تغییرات اقلیم مشخص شود.

اگرچه مردم ایران بیابان‌زایی و تخریب خاک به دلیل کاهش پوشش گیاهی، افزایش طوفان‌های گرد و غبار و رشد پدیده‌های شدید اقلیمی مانند موج‌های گرما و سیلاب‌ها را به وضوح تجربه می‌کند اما به نظر می‌رسد در دید برخی از سیاستمداران از جمله نمایندگان مجلس، تنها هدف از پیوستن ایران به پیمان پاریس استفاده از تسهیلات بین‌المللی برای مقابله با تحریم‌هاست، در حالی که تبعات محیط زیستی تغییر اقلیم، هر روز بیشتر از یروز زندگی را به کام مردم تلخ‌ می‌کند. پس حتی اگر نتوانیم از کمک‌های بین‌المللی استفاده کنیم، باید هرچه در توان داریم به کار گیریم تا با کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، جلوی روند افزایش گرمایش جهانی را بگیریم زیرا در غیر این صورت تحت تاثیر تبعات تغییر اقلیم، ایران به سرزمینی خالی از سکنه تبدیل خواهد شد.