رونمایی دوباره از یک فرقه شیعی/ بازخوانی تاریخچه یک فرقه شیعی کوچک

هفت صبح، دیدار روز شنبه رئیس فدراسیون «خوجه های اثنی عشری» با آیت الله ناصر مکارم شیرازی باعث شد تا خیلی ها برای اولین بار نام چنین تیرو و طایفه ای را بشنوند. برای بسیاری که برای اولین بار با واژه خوجه های اثنی عشری مواجه می شوند این سوال پیش می آید که ماهیت این گروه و فدراسیون آنها چیست؟

خوجه‌های اثنی‌عشری، طایفه‌ای ریشه‌دار با خاستگاهی هندی هستند که در گذر زمان از آیین‌های بومی به اسلام و سپس به تشیع اثنی‌عشری گرویدند. امروز آن‌ها را می‌توان در نقاط مختلف جهان دید: از هند و پاکستان گرفته تا شرق آفریقا، اروپا و آمریکای شمالی. جامعه‌ای کوچک اما منسجم که جمعیتشان حدود ۱۲۵ هزار نفر برآورد می‌شود و فرهنگی غنی و ترکیبی از سنت‌های هندی و تعالیم اسلامی را با خود حمل می‌کنند.

تاریخ پیدایش این جماعت، به حدود شش قرن پیش باز می‌گردد. در اواسط سدة 1400 میلادی، بر اساس آموزش‌های یک گروه از مبلغان اسماعیلی ایرانی اعزام‌شده به هند به سرپرستی پیرصدرالدین، برخی از هندوان و مسلمانان بدین باور اعتقاد یافتند که خداوند در جهان حلول کرده و هر چیزی دارای ذات الهی است. این باور به‌تدریج شکل آیینی خاصی به‌خود گرفت و توسط پیرصدرالدین «آیین صراط مستقیم» نامیده شد.

در واقع آنها اصالتاً مردمانی از ایالات گجرات و کچ هندوستان به‌شمار می‌روند که چند صد سال پیش، از آئین هندو به مذهب اسماعیلیه گرویدند و در حدود 140 سال پیش به مذهب شیعة اثنی‌عشری پیوستند. بعد از آن نیز آنها طی این مدت با عشق و علاقة خاصی به تحکیم ساختار دینی جامعة خود پرداخته و کوشیده‌اند اعضای جماعت خود را به اصول و تعالیم دین اسلام و مذهب اهل‌بیت‰ رهنمون سازند.

آنها طی چند دهة گذشته موفق شده‌اند بین سنت‌ها و آداب و رسوم برجای‌مانده از اجداد و پیشینیان خود از یک سو، و مقررات و تعالیم دین اسلام از سوی دیگر، تعادل مناسبی ایجاد کنند. از این روی، هرچند کوشیده‌اند از طریق ارتباطات درون‌گروهی و انزوای نسبی، هویت فرهنگی و ویژگی‌های قومی خود را به‌عنوان مردمانی هندی‌الاصل حفظ کنند، ولی همواره بر مذهب خود و عضوی از جامعة نسبتاً بزرگ شیعیان جهان تأکید دارند و بر شیعه بودن خود افتخار می‌کنند.

تشکیل فدراسیونی جهانی

برای سامان دادن به پراکندگی و تقویت هویت مشترک این جمعیت کوچک، فدراسیون جهانی جماعات شیعه خوجه اثنی‌عشری در دهه ۱۹۷۰ میلادی شکل گرفت. مرکز این فدراسیون در لندن است و به‌عنوان یک سازمان غیرانتفاعی و خیریه فعالیت می‌کند. وظیفه‌اش تنها اداره امور مذهبی نیست؛ بلکه شبکه‌ای جهانی برای همبستگی، آموزش، خدمات بهداشتی و پروژه‌های اجتماعی نیز ایجاد کرده است.

این فدراسیون هر سه سال یک‌بار نمایندگان جوامع خوجه را گرد هم می‌آورد تا درباره مسائل کلان تصمیم‌گیری کنند. از سیاست‌های دینی مثل مرجعیت و امور شرعی گرفته تا برنامه‌های اجتماعی مانند ساخت مدارس، مراکز درمانی و کمک به مناطق محروم در خارج از جامعه خوجه. تصمیم‌های این فدراسیون برای شاخه‌های منطقه‌ای الزام‌آور است و به همین دلیل، انسجام و هماهنگی بالایی در فعالیت‌هایش دیده می‌شود.

رئیس فعلی فدراسیون جهانی خوجه‌های اثنی‌عشری الحاج صفدر جعفر (Al Haj Safder Jaffer) است.

او در مومباسای کنیا زاده شده و دارای همسر و دو پسر است و در یک شرکت بین المللی مرتبط با صنعت بیمه فعال است. همچنین در عرصه تبلیغات اسلامی هم کار می کند و در مراسم مذهبی به عنوان مبلغ به زبان‌های انگلیسی، اردو و گوجاراتی سخنرانی می کند.

 الحاج صفدر جعفر سال‌ها در شهر مقدس قم زندگی کرده است و علاوه بر ریاست فدراسیون، نقش رابط فدراسیون با مراجع  شیعه در نجف و قم را دارد.

تقدیر از تلاش های خوجه‌ها

 روز شنبه وی دیداری با آیت الله مکارم شیرازی داشتند که انعکاس زیادی در رسانه ها و فضای مجازی داشت. در این دیدار آیت الله مکارم شیرازی با قدردانی از فعالیت‌های جامعه خوجه، گفتند: خوجه‌ها جمعیتی منسجم و موفق در سراسر جهان هستند که در زمینه‌های دینی، فرهنگی، اجتماعی و آموزشی نقش‌آفرینی می‌کنند و من از خداوند برایشان توفیق بیشتر را مسئلت دارم و از صمیم دل دعایشان می‌کنم.

ایشان با اشاره به تجربه تاریخی اندلس، گفتند: در اندلس دشمن با برنامه‌ریزی جوانان مسلمان را از اسلام جدا کرد و در نهایت، مسلمانان این سرزمین شکست خوردند. امروز نیز این تجربه باید برای همه مسلمانان درس عبرت باشد تا با بیداری و هوشیاری جوانان، از تکرار چنین سرنوشتی جلوگیری شود.