شکار غیر مجاز مرال در فصل گاوبانگی
فصل گاوبانگی زمان حساس جفت‌گیری و حیات نسل مرال‌ها محسوب می‌شود
هفت صبح، لیلا مرگن| آخرین آمارها نشان می‌دهد که فقط دو هزار تا 2200 فرد مرال یا همان گوزن قرمز ایرانی در سه استان گیلان، مازندران و گلستان و بخشی از منطقه پرور استان سمنان زندگی می‌کنند و این‌گونه در هیچ جای دیگر جهان وجود ندارد. البته حضور تعدادی مرال در آذربایجان هم گزارش شده اما گویا جمعیتی موجود در این کشور چندان قابل توجه نیست. پس ایران مهمترین میزبان مرال است و باید همه توانش را در حفاظت از این گونه صرف کند اما متاسفانه هر از گاهی شاهد شکار غیر مجاز این گونه در کشور هستیم.
فصل پاییز یا همان فصل گاوبانگی مهمترین فصل زندگی مرال‌هاست. فصل جفت‌گیری گوزن‌های مرال از نیمه شهریورماه آغاز می‌شود و بسته به شرایط آب‌وهوایی و ویژگی‌های رویشگاه، بین 30 تا 45 روز طول می‌کشد. در این فصل گوزن‌های نر حرمسرا تشکیل می‌دهند و با تشکیل گروه، زمینه را برای تداوم نسل خود فراهم می‌کنند.
گوزن‌های نر در این فصل تعیین قلمرو می‌کنند و با ایجاد صدایی شبیه صدای گاو اهلی گوزن‌های ماده را در محدوده قلمرو خود جمع می‌کنند. گاهی نبردهای خونین بین گوزن‌های نر در می‌گیرد تا قلمرو خالی از رقیب شود و همین آوا یا صداهای ایجاد شده علاوه بر اینکه برای محققان زمینه سرشماری آنها را فراهم می‌کند، نوعی آدرس دهی به شکارچیان است و پیدا کردن گوزن‌ها را برای آنها راحت‌تر می‌کند.
شکار یک گوزن نر در مازندران
خبرهای رسیده حاکی از آن است که یکی از گوزن‌های نر قلمرو طلب در فصل گاوبانگی روز جمعه طعمه شکارچیان شده است. حامد تیزرویان فعال محیط زیست مازندران در گفت‌وگو با «هفت صبح» بیان می‌کند: این مرال در پشت یکی از روستاهای محدوده حیات‌وحش کیاسر شکار شده است و یک نر نسبتا بالغ و بزرگ بوده است. او می‌گوید: پژوهش‌های انجام شده نشان می‌دهد که طی 30 تا 40 سال اخیر بیش از 80 درصد جمعیت مرال کاهش یافته و امروز تعداد محدودی از این علفخوار بزرگ را در شمال کشور داریم.
گردشگری بی‌ضابطه بلای جان مرال‌ها
احمد دباغیان کارشناس پستانداران که از شکار یک مرال در مازندران مطلع شده، در گفت‌وگو با «هفت صبح» گردشگری بی‌ضابطه را عاملی برای افزایش شکار دانسته و حفاظت مشارکتی را شمشیری دو لبه توصیف می‌کند. او ادامه می‌دهد: ما باید روی حفاظت کار کنیم و وقتی جمعیت مرال به یک سقف استانداردی رسید، بعد اجازه حضور گردشگر صادر شود.
ما هنوز در این رابطه آسیب‌پذیر هستیم و به سطح استاندارد جمعیت مرال نرسیده‌ایم. در صورتی که با افزایش تدابیر حفاظتی توانستیم به آن سطح برسیم، میتوان چند منطقه حفاظت شده را به بازدید گردشگر اختصاص بدهیم اما در حال حاضر گردشگری بی‌ضابطه به ما آسیب می‌زند و سالیان بیشتری طول می‌کشد که این گونه را احیا کنیم.
دباغیان توسعه مشارکت در حفاظت فصل گاوبانگی را حاصل دستورالعمل‌هایی می‌داند که در سال‌های اخیر نوشته شده است اما بر این باور است که همین مشارکت در حفاظت، باعث شده فصل گاوبانگی مشتاقانی پیدا کرده و گردشگران برای دیدن مستی گوزن‌ها، در فصلی حساس، راهی جنگل‌ها شوند. به اعتقاد این کارشناس پستانداران، مشارکت شمشیری دولبه است که هم باعث توسعه گردشگری و آسیب به جمعیت مرال‌ها می‌شود و هم می‌تواند منجر به حفاظت بیشتر از محیط زندگی گوزن‌های قرمز شود.
از آنجا که تعداد محیط‌بان‌های سازمان حفاظت محیط زیست کافی نیست، کمک گرفتن از گروه‌های مردمی سطح حفاظت را بالا می‌برد اما تورهای گردشگری میتوانند آسیب‌زا باشند زیرا گردشگر توقع دارد که خدمات بگیرد و حتما حیوان را ببیند و صدایش را بشنود. حضور گردشگر در منطقه آرامش مرال را از بین می‌برد و در فصل بسیار مهم گاوبانگی، اگر سر و صدا باشد، گوزن قرمز هیرکانی دچار مشکل می‌شود.
شلوغی منطقه هم باعث می‌شود که شکارچی از فرصت استفاده کرده و اقدام به شکار کند. دباغیان تاکید می‌کند: گردشگر باید در مناطقی خارج از مناطق چهارگانه حضور یابد زیرا هم اکنون این مناطق در معرض آسیب‌های زیادی هستند و مسائل متعددی گریبان‌گیر سازمان حفاظت محیط زیست است.
چرا مرال مهم است؟
گوزن قرمز هیرکانی نقش بسیار مهمی در اکوسیستم جنگلی شمال کشور دارد. این گونه از دانه‌های گیاهان تغذیه می‌کند. از دانه بلوط و در برخی موارد میوه‌های جنگلی می‌خورد. این دانه‌ها بر اساس چرخشی که در دستگاه گوارش حیوان دارند، پس از دفع در فضولات مرال باقی مانده و به تکثیر گیاهان جنگل‌های هیرکانی کمک می‌کند. نکته مهمتر اینکه مرال بعد از گراز طعمه اصلی پلنگ است و کم شدن طعمه پلنگ، تعارض بین این حیوان و انسان را فراهم آورده و باعث می‌شود که پلنگ به دام و حتی انسان حمله کند.
حذف مرال علاوه بر اینکه زادآوری جنگل را مختل می‌کند، روی جمعیت پلنگ هم اثر می‌گذارد و زمینه انقراض این گونه را فراهم می‌کند. با توجه به اهمیت مرال برای تداوم حیات اکوسیستم جنگلی شمال و جمعیت پلنگ، سازمان محیط زیست با ایجاد دو مرکز تکثیر و پرورش مرال در ارسباران آذربایجان شرقی و پناهگاه حیات‌وحش ساری تلاش می‌کند تا به صورت وحشی مرال‌هایی که نیاز به حمایت دارند را تحت پوشش قرار دهد.
تلاش برای یافتن شکارچی متخلف
با وجود تمام اقدامات حفاظتی، توزیع ده‌ها میلیون فشنگ در بین مردم برای شکار، کار را برای حفاظت‌گران طبیعت سخت کرده است. آن‌طور که اداره کل محیط زیست مازندران اعلام کرده، یگان حفاظت محیط زیست این استان با هماهنگی مراجع قضایی و انتظامی به دنبال شناسایی شکارچی متخلف کیاسر است و این مجموعه قصد دارد تا شناسایی و برخورد قانونی با متخلفان، این پرونده را پیگیری و تلاش‌هایش را به‌صورت مستمر ادامه دهد.
شکار غیرمجاز در فصل حساس گاوبانگی لطمه جدی به پویایی جمعیت مرال به‌عنوان یک گونه شاخص جنگل‌های هیرکانی وارد می‌کند و مدت زمان اجرای پروژه‌های حفاظتی را طولانی‌تر می‌کند. اگرچه لمس زندگی حیات‌وحش از نزدیک بسیار جذاب است اما حضور گسترده در زیستگاه‌ها روند زندگی حیات وحش را مختل کرده و صدور مجوز برای حضور تورهای گردشگری حتما باید با مطالعه دقیق و توجه جدی به ظرفیت تفرج انجام شود.
