تنها و تنها ۱۷ یوز! | آخرین فرصت برای نجات یوزپلنگ آسیایی
مسئولیت بزرگ در وضعیت بحرانی؛ ۴۲۰ هزار هکتار تحت حفاظت
هفت صبح| یوز ایرانی اکنون به شدت در خطر انقراض قرار دارد و این کاهش جمعیت در سال‌های اخیر حاصل هجوم هولناک دستگاه‌های متولی توسعه به زیستگاه‌های طبیعی، ضعف مدیریت در سازمان محیط زیست و کمبود بودجه و برنامه‌های موثر و کارآمد برای حفاظت از زیستگاه‌ها بوده است.بسیاری از مناطق زیست یوز که در دهه هشتاد دارای جمعیت موثری از یوز بود، اکنون در استان یزد و کرمان و خراسان جنوبی و حتی خراسان شمالی خالی از یوز شده و یوزهای باقی‌مانده تنها محدود به چند زیستگاه شده‌اند.
مسئولیت بزرگ در وضعیت بحرانی
«حمید ظهرابی» معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه بعضی گونه‌های جانوری در آستانه انقراض هستند گفت: به‌عنوان نمونه، یوز آسیایی اکنون در وضعیتی بحرانی به سر می‌برد. ایران آخرین بازماندگان یوز آسیایی را در جهان دارد و مسئولیت بزرگی در حفظ آن بر عهده داریم.
وی افزود: ما باید به سمت ایمن‌سازی جاده‌ها برویم و مسیرهای عبور برای این گونه وحشی ایجاد کنیم چرا که این حیوان به‌طور طبیعی در حال جابه‌جایی است؛ بسته به شرایط تغذیه، اقلیم، فصل جفت‌گیری و... بنابراین باید جاده‌ها را ایمن کنیم. ما مطالعاتی با همکاری یکی از دانشگاه‌ها انجام داده‌ایم و اکنون دقیقاً می‌دانیم که در محور عباس‌آباد به میامی، همان مسیری که بیشترین تصادفات با یوز در آن رخ داده، تاکنون حدود ۱۳ یوز تلف شده‌اند. در کل طبیعت کشور، تنها ۱۷یوز آسیایی را می‌شناسیم؛ ۱۰ توله و هفت یوز بالغ هستند.
ظهرابی در ادامه درباره خطرات جاده‌ای برای یوز آسیایی و اقدامات انجام‌شده با اشاره به اینکه در حال حاضر فقط ۱۷ یوز در طبیعت کشور شناسایی شده است، گفت: اگر این عدد تلفات را کنار موجودی فعلی بگذاریم، می‌بینیم که با یک اتفاق وحشتناک مواجه هستیم. ما با وزارت راه و سازمان برنامه و بودجه تعاملاتی داشته‌ایم و قرار شده وزارت راه ایمن‌سازی جاده‌ها را انجام دهد حتی برای جاده‌هایی که در آینده احداث خواهند شد، ما طرح‌ها و برنامه‌های خود را آماده کرده‌ایم و انتظار داریم وزارت راه در ایمن‌سازی جاده‌ها نقش بیشتری ایفا کند. پروژه‌ای که در حال اجراست، به‌صورت کلی در حال پیشرفت است.
وی افزود: ما ناچار شدیم با وجود محدود بودن منابع سازمان حفاظت محیط زیست، بخش عمده‌ای از بودجه حفاظت از یوزپلنگ را صرف فنس‌کشی و اقدامات حفاظتی در همان جاده کنیم البته اقدامات خوبی هم رخ داده؛ از جمله اعمال محدودیت سرعت، نصب دوربین و تابلو، حضور مردمی و روشن‌سازی نقاط پرخطر. این اقدامات طی سال‌های اخیر مؤثر بوده‌اند و در دو سال گذشته تقریباً تلفات نداشتیم.
۴۲۰ هزار هکتار تحت حفاظت
ظهرابی در ادامه با تاکید بر لزوم حفاظت از زیستگاه یوز آسیایی گفت: ما برنامه‌ریزی‌های گسترده‌ای انجام داده‌ایم تا با مشارکت مردم و بخش خصوصی، حفاظت را تقویت کنیم. سال‌ها از نقش این بخش‌ها غفلت شده بود. در حال حاضر، حدود ۴۲۰ هزار هکتار از زیستگاه‌های یوزپلنگ توسط انجمن قرق‌داران ایران، با استقرار نیرو و تجهیزات حفاظتی، تحت حفاظت قرار گرفته‌اند؛ دقیقاً در محدوده‌ای که یوزپلنگ‌ها بین توران، میاندشت و خوش ییلاق جابه‌جا می‌شوند.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: در جنوب شرق منطقه نیز یک دامدار فعالیت می‌کند و در زمینه تکثیر طعمه‌های یوز و حفاظت از حیات‌وحش تلاش می‌کند. او موفق شده هم جمعیت را افزایش دهد و هم حضور یوز را در آن منطقه مشاهده کند.
اثرگذاری مشارکت‌های مردمی به نسبت روش‌های دولتی
ظهرابی در این‌باره تصریح کرد: تجربه شخصی من نشان می‌دهد که مشارکت مردمی بسیار مؤثر و سریع‌تر از بسیاری روش‌های دولتی عمل می‌کند. به همین دلیل ما در سازمان حفاظت محیط زیست بخش ویژه‌ای برای نظارت بر زاد و ولد یوزها اختصاص داده‌ایم.معاون سازمان حفاظت محیط زیست در ادامه گفت: در کنار حفاظت در طبیعت، که همچنان اولویت اصلی ماست، ما یک مرکز تکثیر و پرورش یوزپلنگ هم راه‌اندازی کرده‌ایم. یوزهایی که امکان بازگشت به طبیعت را ندارند، در این مرکز نگهداری می‌شوند. در حال حاضر، یک متخصص دارای دکترای یوزپلنگ از آفریقا به‌صورت شبانه‌روزی در آن‌جا مستقر است و ما در حال استانداردسازی سایت و تجهیز آن به امکانات روز هستیم.
وی در ادامه توضیح داد: این مرکز، نمونه‌ای از مراکز تکثیر در اسارت است که تکثیر در یک محیط تحت کنترل انجام می‌شود. در کنار آن ما ذخیره‌گاه‌های نیمه‌طبیعی طراحی کرده‌ایم و یک برنامه پنج‌ساله برای آینده یوزپلنگ تدوین شده که نیازمند حمایت دولت و بخش خصوصی است؛ به‌ویژه معادنی که در زیستگاه‌های یوز مستقر بودند و متاسفانه بخشی از کاهش جمعیت یوز ناشی از همین فعالیت‌ها بوده است.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست، هشدار داد: در گذشته زیستگاه‌های یوز از استان‌های فارس و کرمان تا خراسان جنوبی، رضوی و شمالی امتداد داشتند اما اکنون فقط به سمنان و بخشی از خراسان شمالی به‌عنوان زیستگاه‌های فعال این گونه جانوری امید داریم.
ظهرابی در پایان تاکید کرد: این کاهش پراکنش یک زنگ خطر جدی است. ما شاید آخرین نسلی باشیم که فرصت داریم مانع انقراض این گونه شویم حتی این دولت، شاید آخرین دولتی باشد که می‌تواند در این زمینه اقدام موثر انجام دهد بنابراین انتظار داریم هم از نظر مالی و بودجه و بخش خصوصی نیز هم از نظر کنترل فعالیت‌های آسیب‌زا، از سازمان حفاظت محیط زیست حمایت شود.
