کریم دستمالچی؛ از خرید خانه برای امام تا محاکمه و اعدام
بازرگان ثروتمندی که از حامیان انقلاب بود، اما پس از تغییرات سیاسی، به اتهام فساد فی‌الارض و بغی محاکمه و اعدام شد
کریم دستمالچی یکی از چهره‌های شناخته‌شده بازار ایران در سال‌های نخست انقلاب بود. او که در جبهه ملی ایران فعالیت داشت، از حامیان آیت‌الله خمینی (ره) و از مخالفان حکومت پهلوی به شمار می‌رفت. اما پس از وقایع ۳۰ خرداد ۱۳۶۰ و برکناری ابوالحسن بنی‌صدر، دستمالچی به اتهاماتی از جمله افساد فی‌الارض و بغی بازداشت، محاکمه و در نهایت تیرباران شد.
بیوگرافی کریم دستمالچی
کریم دستمالچی در خانواده‌ای ثروتمند و شناخته‌شده از بازرگانان بازار تهران متولد شد. خاندان دستمالچی سال‌ها پیش از انقلاب در تجارت فعالیت داشتند و پدرش، عبدالرحیم دستمالچی، از چهره‌های مهم بازار و حامیان محمد مصدق و جبهه ملی ایران بود. او به همراه افرادی مانند محمدحسن شمشیری، ابوالقاسم لباسچی، محمود راسخ‌افشار و محمود مانیان، نقش مهمی در حمایت از جنبش ملی شدن صنعت نفت ایفا کرد.
این گروه «جامعه بازرگانان، اصناف و پیشه‌وران» را در بازار تهران تأسیس کردند؛ نهادی که تأثیر زیادی در جهت‌دهی سیاسی بازاریان داشت و در تحولات سیاسی ایران نقش فعالی ایفا کرد.
کریم دستمالچی تحصیلات خود را در رشته مهندسی برق در آلمان به پایان رساند و پس از بازگشت به ایران، مدیریت امور مالی خانواده، از جمله چندین مغازه و سرای معروف دستمالچی در بازار تهران را بر عهده گرفت. با آغاز انقلاب، او مانند بسیاری از اعضای جامعه بازرگانان، اصناف و پیشه‌وران، در سرنگونی حکومت پهلوی نقش فعالی داشت و یکی از تأمین‌کنندگان مالی انقلاب محسوب می‌شد.
ماجرای خرید خانه برای امام خمینی (ره) و بیمه هواپیمای پرواز انقلاب
در دوران اقامت آیت‌الله خمینی (ره) در پاریس، یافتن مکانی مناسب برای سکونت ایشان به یکی از دغدغه‌های اطرافیانش تبدیل شد. برخی گزارش‌ها مدعی هستند که کریم دستمالچی با همکاری صادق قطب‌زاده، هزینه خرید خانه‌ای در منطقه ورسای پاریس را تأمین کرد تا آیت‌الله خمینی (ره) در آن ساکن شود. با این حال، با تثبیت حضور ایشان در نوفل‌لوشاتو و تبدیل شدن این دهکده به مرکز هدایت انقلاب، این خانه هیچ‌گاه مورد استفاده قرار نگرفت.
از سوی دیگر، برخی رسانه‌ها ادعا می‌کنند که هواپیمای ایرفرانس که آیت‌الله خمینی (ره) را از فرانسه به تهران آورد، توسط کریم دستمالچی بیمه شد، زیرا هیچ شرکت بیمه‌ای حاضر نبود این پرواز را تحت پوشش قرار دهد. با این حال، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی اعلام کرده که این روایت‌ها فاقد سندیت هستند و در خاطرات نزدیکان امام (ره) هیچ اشاره‌ای به این موضوع نشده است.
بازداشت، اتهامات و اعدام کریم دستمالچی
پس از ماجرای کودتای نوژه و تشدید درگیری‌های سیاسی، کریم دستمالچی بازداشت شد. اتهاماتی که علیه او مطرح شد شامل موارد زیر بود:
ایجاد اغتشاش در بازار و تعطیل کردن کسب‌وکارها
تلاش برای بی‌اعتبار کردن جمهوری اسلامی از طریق مصاحبه با رسانه‌های خارجی
ارتباط با سران جبهه ملی و برگزاری راهپیمایی ۲۵ خرداد ۱۳۶۰
تأمین مالی گروه‌های مخالف حکومت
مشارکت در تصویب منشوری علیه جمهوری اسلامی
در نهایت، دادگاه انقلاب کریم دستمالچی را به اتهام فساد فی‌الارض و بغی محاکمه و به اعدام محکوم کرد. او در تاریخ ۲۲ تیر ۱۳۶۰، همراه با احمد جواهریان، یکی دیگر از چهره‌های شناخته‌شده بازار، تیرباران شد.
پس از اعدام او، «سرای دستمالچی» در بازار تهران به «سرای آزادی» تغییر نام یافت.