داستان حراج سکه‌های شیرازی در نیویورک

هفت صبح| یک سال پیش، یکی از رسانه‌های فعال در حوزه میراث فرهنگی گزارشی منتشر کرد و خبر داد که دو پسر 17 ساله در یکی از مناطق استان فارس، 600 سکه تاریخی از خاک بیرون کشیده‌اند. حالا مشخص شده تعدادی از این سکه‌ها سر از یک حراجی در نیویورک درآورده‌ و سه مورد از آن‌ها با قیمت‌های نجومی به فروش رفته‌اند.

مثلا یک سکه طلای مربوط به دوره هخامنشی نزدیک به 9 میلیارد تومان به فروش رفته و یک سکه دیگر هم بیش از 6 میلیارد تومان چکش خورده است. اما چگونه دو پسر نوجوان توانستند این سکه‌ها را به یک حراجی معتبر در نیویورک برسانند؟ مشتری‌های این دو نوجوان چه کسانی بودند و روی هم رفته چقدر پول از قاچاق میراث فرهنگی کشور به جیب زده‌اند؟

آبان‌ماه سال گذشته رسانه صدای میراث خبر داد حفاران غیرمجاز از محوطه باستانی در بیضا شیراز، حوالی شهرستان سپیدان، 600 سکه تاریخی بیرون کشیده‌اند و در تلاش هستند آن‌ها را به قاچاقچیان اشیای تاریخی بفروشند. منابع محلی این منطقه می‌گفتند حفاران این سکه‌ها، دو پسر نوجوان 17 ساله هستند و سکه‌هایی که پیدا کرده‌اند متعلق به دوره‌های مختلف تاریخی است.

به طور دقیق‌تر، آن‌ها 380 سکه سلوکی، 97 سکه از دوران اسکندر مقدونی، 19 سکه هوورز متعلق به دوره یکی از شاهنشاهان پارسی در شیراز و 1 سکه مازه متعلق به مازایوس، یکی از ساتراپ‌های هخامنشی و ۲ سکه فنیقی که از سکه‌های پرطرفدار در اشیای باستانی است، از این محوطه باستانی کشف کردند. با این حال نه تنها دو نوجوان 17 ساله، بلکه هر حفار غیرمجاز دیگری نمی‌تواند به تنهایی اشیای تاریخی را به یک حراجی بزرگ آن‌هم در نیویورک بفرستد. اینجاست که خریداران و قاچاقچیان وارد می‌شوند. 

 خریداران از دوبی و بحرین به صف شدند 

به گفته منابع محلی، پس از کشف بزرگ این دو نوجوان، خریداران آثار باستانی به سراغ آن‌ها در شیراز رفتند و رقم‌های متفاوتی برای خرید سکه‌ها پیشنهاد دادند. دلیلش هم این بود که بین این 600 سکه، سکه‌های کمیاب و پرطرفداری پیدا می‌شد که در سایت حراجی ‌سی‌ان‌جی نیویورک هم به آن اشاره شده است.

یک خریدار از تهران، دو خریدار از شیراز و دو خریدار از کرمانشاه به آن‌ها مراجعه کردند. یک قاچاقچی اشیای تاریخی معروف هم که با اسم مستعار ساسان در شیراز فعالیت دارد، برای بازدید این محموله رفت. یکی دیگر از خریداران، پسر یکی از فعالان مشهور بازار غیرمجاز اشیای تاریخی بود که برای دیدن و خریدن این سکه‌ها از دوبی به ایران آمد. همچنین گفته شد خریداران دیگری هم از دوبی و بحرین برای خرید این محموله درخواست داده بودند. با این حال هرگز مشخص نشد که در آخر کدام یکی از آن‌ها این 600 سکه را خریدند و آن‌ها را به نیویورک رساندند. 

 3 سکه، ناقابل 17 میلیارد تومان

بعد از رسانه‌ای شدن این ماجرا، تا یک سال بعد خبری از سرنوشت این سکه‌ها منتشر نشد تا اینکه حدود یک ماه پیش، مشخص شد سه مورد از این سکه‌ها قرار است در حراجی تخصصی سکه سی‌ان‌جی در نیویورک به مزایده گذاشته شوند. بالاخره در روز چهارشنبه این سه سکه با قیمت‌های گزاف فروخته شدند. سکه اول، یک سکه چهاردرهمی کمیاب «شاه پارسه» متعلق به ضرابخانه تخت جمشید و دوره فراهخامنشی بود که قیمت پایه آن 45 هزار دلار درنظر گرفته شد. با این حال در آخر با نرخ نهایی 110 هزار دلار به فروش رفت. به عبارتی کمی بیشتر از 8میلیارد و 900 میلیون تومان!

سکه بعدی، سکه یک درهمی فراهخامنش «وهبرز» است که با قیمت پایه 12هزار دلار عرضه و به قیمت 22هزار و 500 دلار به فروش رفته است. یعنی خریدار این سکه یک‌میلیارد و 822 میلیون تومان برای داشتن آن هزینه کرده است. سکه آخر هم، سکه زرین هرمز اول، پادشاه ساسانی است که حراج آن با قیمت پایه 65هزار دلار شروع شده و در نهایت 80هزار دلار یعنی 6میلیارد و 480 میلیون تومان فروخته شده است. به عبارتی این سه سکه روی هم رفته بیش از 17 میلیارد و 200 میلیون تومان به فروش رفته‌اند. طبق قوانین این حراجی 20 درصد از فروش آن به حراج‌گذار رسیده و باقی آن یعنی 13 میلیارد و 762 میلیون تومان، در جیب قاچاقچیان رفته است.

770 میلیون تومان برای یک سکه نقره

با این حال این سه سکه، تنها سکه‌هایی نیستند که از شیراز به نیویورک رسیده‌اند و حراجی سی‌ان‌جی اعلام کرده تا 18 روز آینده قصد دارد 15 سکه دیگر هم از دوره‌های هخامنشی و ساسانی به حراج بگذارد که احتمال می‌رود مربوط به همان محموله دو پسر 17 ساله شیرازی باشد. همچنین در روزهای اخیر، این حراجی از بیش از ۱۰ سکه ساسانی از جنس نقره را هم رونمایی کرده که بیشتر آن‌ها دارای نقش شاهان ساسانی و آتشکده و آتشدان در پشت و روی سکه هستند و قیمت‌های گزافی برای فروش آن‌ها در نظر گرفته شده است. مثلا یکی از آن‌ها سکه «آذر میدخت» دختر خسرو پرویز است که 3/75گرم وزن دارد و روی آن تصویر نیم‌تنه خسروپرویز با نوشته نام آذرمیدخت به خط پهلوی در اطراف نیم‌تنه پادشاه ساسانی حک شده است. قیمت پایه این سکه 6هزار دلار در نظر گرفته شده اما برآورد می‌شود که به قیمت 10هزار دلار، برابر با 770 میلیون تومان به فروش برسد.

وبسایت حراجی سی‌ان‌جی هیچ اشاره‌ای به منشا این سکه‌ها نکرده و فقط در توضیح آن‌ها نوشته که مربوط به آسیای میانه هستند. با این حال تصاویر منتشر شده روی این سایت، با تصاویر برخی از سکه‌هایی که سال گذشته از بیضا شیراز بیرون کشیده شده بودند، تطابق دارد. حتی این حراجی برای فرار از برخوردهای قانونی یکی از سکه‌ها را به عنوان یک سکه یونانی‌_شرقی معرفی کرده است در صورتی که با تصویر یکی از سکه‌های قاچاق شده از شیراز تطابق دارد.