هفت صبح | در حالی که ایران، پاییزی کمبارش را پشت سر گذاشته، پیشبینیهای جدید نشان میدهد طی ۶ هفته آینده بسیاری از مناطق ایران شاهد بارشهای نرمال و در برخی نقاط حتی بیشتر از حد معمول خواهند بود. این روند میتواند آغاز بهبود نسبی شرایط بارندگی در فصل زمستان باشد، هرچند کمبودهای انباشتهشده سالهای اخیر را جبران نخواهد کرد. همزمان انتظار میرود دمای هوا در بسیاری از استانها کاهش محسوسی داشته باشد و تهران نیز در روزهای پایانی هفته آینده به نزدیکی صفر و حتی زیر صفر درجه برسد.
این در شرایطی است که از یکی دو هفته قبل، اخباری تایید نشده در شبکههای اجتماعی و محافل عمومی در ایران رواج یافته که ادعا میکند برخی کارشناسان هواشناسی از روئیت پدیده ال نینو و دو قطبی مثبت Iod اقیانوس هند از اواخر زمستان طبق سرویس Cansips خبر دادهاند که میتواند دلیلی برای وقوع بارشهای سیلآسیا در آیندهای نزدیک در ایران باشد.
النینو در یک نگاه
ال نینو و لانینا، که در زبان اسپانیایی به معنای «پسر» و «دختر» هستند، پدیدههای متناوبی هستند که با گرم شدن و سرد شدن شدید سطح آب بالایی اقیانوس آرام به وجود میآیند. پدیدههایی که باعث ایجاد مجموعهای از تغییرات در اجزای آب و هوایی میشوند و میتوانند حتی بر بادها، جریانهای اقیانوسی، خشکسالیها و بارندگیهای شدید تاثیرگذار باشند. ال نینو یا النینیو یکی از چرخههای مشهور آب و هوایی جهان است که هر ۲ تا ۷ سال یکبار باعث ایجاد ناهنجاریهای بزرگی در آب و هوای سراسر سیاره زمین میشود؛
از جمله این ناهنجاریها میتوان به سیلابهای ناگهانی، خشکسالی، قحطی و اپیدمی اشاره کرد. النینیو به زبان ساده، یک رخداد اقلیمی کلان است که در اثر رها شدن انرژی انباشته در بزرگترین حوزه اقیانوسی جهان یعنی جنوب اقیانوس آرام رخ میدهد. نشانه اولیه آن هم تغییر جهت جریان آبهای سرد و گرم و همچنین بادهای این منطقه است. این پدیدهها که مهمترین آنها نوسانهای جنوبی است یکی از مهمترین و شاخصترین رویدادهایی است که منجر به ظهور ناهنجاریهای بزرگ آب و هوایی در بسیاری از نقاط جهان میشود.
یک تجربه تاریخی
چند سال پیش ماهیگیران در سواحل پرو شاهد تغییراتی در جریان آبهای این منطقه شدند. اولین ماه سال میلادی بود و تازه جشنهای آغاز سال نو را پشت سر گذاشته بودند که ناگهان متوجه جریان آب گرم جنوبی شدند، جریانی که دمای آب سرد این منطقه را تعدیل میکرد. آبهای این منطقه زیستگاه بسیاری از پرندگان و ماهیها بود.این آبهای سرد، سرشار از مواد غذایی برای موجودات آبزی بود و محیط مناسبی برای آنان فراهم میکرد. به همین خاطر، کار ماهیگیران این منطقه هم پر رونق بود، ولی وجود آب گرم به صورت غیر طبیعی، اوضاع را به هم میریخت و کار و کسب آنها را کساد میکرد.
آبهای گرم، یکی دو سال در منطقه باقی ماند و بارانهای فراوان استوایی را باعث شدند، بارانهایی که به گفته بعضیها، کویرها را به باغ تبدیل کردند. حال دیگر این پدیده هر چند سال یک بار تکرار میشود و چون این پدیده، یعنی گرم شدن آبهای اقیانوس آرام جنوبی، اغلب همزمان با میلاد مسیح (ع) و در ابتدای سال میلادی اتفاق میافتد، ماهیگیران منطقه آن را «ال نینو» نامیدند.
آخرین وضعیت نوسانات اقیانوسی-جوی
طبق گزارش اخیر مرکز پیشبینی آب و هوا(CPC)، در نوامبر ۲۰۲۵، هم اینک شرایط لانینا در بسیاری از بخشهای جهان حاکم است. شاخص نیو ۳.۴ که معیار اصلی ال نینو–نوسان جنوبی است، به ۰.۵- درجه سلسیوس رسیده و دمای سطح دریا در بخشهای مرکزی و شرقی اقیانوس آرام پایینتر از حد نرمال است.پیشبینیهای مدلهای چندگانه نشان میدهد لانینا ضعیف تا پایان زمستان ۲۰۲۵-۲۰۲۶ (دسامبر تا فوریه) ادامه خواهد یافت. احتمال وقوع النینو در این دوره صفر تا یک درصد است و تنها از بهار ۲۰۲۶ به بعد، احتمال آن به تدریج افزایش مییابد (تا ۳۰ درصد در تابستان). گزارشهای دیگر، مانند پیشبینیWMO، نیز بر بازگشت احتمالی لانینا در اکتبر-دسامبر ۲۰۲۵ با احتمال ۶۰ درصد تاکید دارند و شانس النینو را ناچیز توصیف میکنند.
از سویی تحلیل «World Weather Attribution» به عنوان مرکزی برای مطالعات آب و هوایی جهانی، حکایت از آن دارد که سیلابهای مرگبار افغانستان، پاکستان و شرق ایران در بهار سال جاری میتواند دلیل محکمی باشد بر اینکه النینو احتمال بارشهای جدی را تقریبا دو برابر کرده و شدت بارش در این منطقه طی ۴۰ سال گذشته حدود ۲۵درصد افزایش یافته است. حالا همین مسئله باعث شده تا بسیاری از کارشناسان پیشبینی کنند که با ورود النینو به ایران باید منتظر بارشهای خوبی در کشور باشیم. موضوعی که صادق ضیاییان، رئیس مرکز ملی پیشبینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا، درباره آن میگوید: النینو یکی از چرخههای آب و هوایی است که سیکلهای ۲ تا ۷ ساله دارد و یکی از فازهای نوسان جنوبگان یا ال نینو–نوسان جنوبی است.
او تصریح میکند: نوسان جنوبگان هم در مناطق استوایی اقیانوس آرام اتفاق میافتد؛ یعنی اینکه بگویید النینو به سمت ایران آمد، اصلا غلط علمی و غلط فاحشی است؛ مثل این است که بگویی آمریکا به ایران آمد، یا آمریکا در راه ایران؛ اصلا اینها غلط است. رئیس مرکز ملی پیشبینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا اضافه میکند: بیشترین تاثیرات النینو روی همان قسمت قاره آمریکا و بخشهای شرقی آسیا و شمال استرالیا است که در این مناطق یکسری تغییرات اتفاق میافتد و با احتمال زیر ۲۰ درصد ممکن است در فصل بهار النینو شود.
همبستگی النینو با بارشهای ایران
ضیاییان تاکید میکند: احتمال ارتباط النینو با بارشهای ایران حدود ۶۰ درصد است؛ بارها و سالها اتفاق افتاده که پدیده لانینا رخ داده ولی در عین حال و برخلاف پیشبینیها ما ترسالی داشتهایم، یا برعکس، النینو وجود داشته و ما خشکسالی داشتهایم؛ بنابراین این پدیدهها الزاما عامل بسیار کلیدی محسوب نمیشود بلکه یکی از دهها عامل دیگری است که موجب بارش در کشور ما میشود و بر این اساس ربط دادن کل بارشهای ایران به النینو کار درستی نیست.
به گفته وی، با این حال همه عوامل باید دست به دست هم بدهند تا بارشهای مناسبی در کشور داشته باشیم؛ خوشبختانه پیشبینی ما برای ۶ هفته آینده در نقاط مختلف کشور این است که ما بارشهای مناسبی را روی کشورمان خواهیم داشت. این بارشها در خیلی جاها بارش نرمال فصل و در برخی جاها نیز قدری بیشتر از نرمال است.
