«بیدود» و رویایی که دود شد!
سرنوشت تلخ نخستین سرویس تجاری اشتراک دوچرخه در ایران
پارکینگ بوستان شهید حججی در جنوب تهران این روزها به گورستانی برای صدها دوچرخه نارنجی تبدیل شده است. دوچرخه‌هایی که زمانی قرار بود نماد تحولی سبز در حمل‌ونقل شهری باشند، حالا زیر آفتاب سوزان و در میان درختان سبز پارک رها شده‌اند. این دوچرخه‌ها متعلق به سامانه اشتراک دوچرخه «بیدود» هستند که در سال ۱۳۹۷ با هدف ترویج استفاده از دوچرخه در شهر تهران راه‌اندازی شد. اما پس از چهار سال فعالیت، به دلایل متعددی متوقف شد و دوچرخه‌ها نیز به حال خود رها شدند.
سرویس دوچرخه‌های اشتراکی بیدود در ایران، به ویژه در میان بانوان، با استقبال چشمگیری روبه‌رو شد. با افزایش استفاده دختران از دوچرخه‌های بیدود، مخالفت برخی گروه‌های تندرو نیز شدت گرفت. استفاده از این سرویس در مشهد ممنوع شد و در تهران نیز حکم قانونی علیه ثبت‌نام بانوان صادر شد. از سوی دیگر اختلافات با شورای شهر و شهرداری بالا گرفته بود. ناآرامی‌های آبان ماه ۱۳۹۸ به دوچرخه‌های بیدود آسیب رساند و منجر به جمع‌آوری آن‌ها از سطح شهر تهران شد. در نهایت با شیوع کرونا، فعالیت بیدود به پایان رسید.
محسن عارفی، مدیر روابط‌عمومی بیدود در سال اول راه‌اندازی، با نگاهی به گذشته می‌گوید: «شهرداری وقت احساس مالکیت می‌کرد و سهم می‌خواست. معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران مدعی بود که فراهم‌کردن بستر را انجام می‌دهد و طبیعتاً به‌دنبال سهم خود بود؛ به‌این‌ترتیب کم‌کم سهم‌خواهی‌ها و موانع شروع شد. متأسفانه سهم‌خواهی‌ها و موانع سرعت بیدود را کم کرد و درنهایت اتفاقات آبان ۹۸ موجب شد مدتی دوچرخه‌ها را از سطح شهر جمع کنیم. مخالفت‌ها با استفاده خانم‌ها از دوچرخه هم جدی بود که به برند آسیب زد.»
عمار بزرگوار، مدیر اجرایی سابق بیدود، نیز معتقد است چالش‌های داخلی و خارجی هر دو در شکست بیدود نقش داشته‌اند: «دوچرخه برای ورود به شهر نیاز به زیرساخت دارد. اما مسیرهایی که برای دوچرخه‌سواری در شهر تعیین شده، مناسب نیست. از سوی دیگر دسترسی نداشتن خانم‌ها نیمی از جامعه را از مزایای این دوچرخه‌ها محروم کرد. ما مجبور شدیم دسترسی خانم‌ها را مسدود کنیم. مردم اینها را نمی‌دانستند و محبوبیت ما رفته رفته به همین دلیل کاهش یافت.»
بیدود ابتدا با سرعت خوبی حرکت کرد و قصد داشت دامنه فعالیتش را با رونمایی از اسکوتر و دوچرخه برقی توسعه دهد. اما چالش‌ها هرگز اجازه روغن‌کاری زنجیر دوچرخه‌ها را به بیدود نداد و درنهایت اسفندماه ۱۴۰۱ شرکت «پاک چرخ ایرانیان» (صاحب برند بیدود) اعلام کرد به‌دلیل همکاری‌نکردن شهرداری‌‌های تهران و شیراز، بیدود برای همیشه تعطیل شده است.
هنوز مشخص نیست که زیان ناشی از دپوی دوچرخه‌ها و سایر تجهیزات شرکت دوچرخه‌های اشتراکی بیدود چقدر است و تلاش ما برای صحبت با مسئولان این شرکت نیز تاکنون بی‌نتیجه بوده است. گفته می‌شود حدود ۵ میلیارد تومان از ودیعه‌هایی که مشترکین بیدود پرداخت کرده‌اند، همچنان در دست این شرکت باقی مانده و تاریخ مشخصی هم برای بازگرداندن این مبالغ به مشترکین اعلام نشده است.
پروژه بیدود که با هدف ارائه خدمات نوآورانه در ایران آغاز به کار کرده بود، با شکست مواجه شد. این اتفاق نه‌تنها برای تیم بیدود بلکه برای استارت‌آپ‌هایی مانند «زی‌رو» و سرمایه‌گذاران در این حوزه، زنگ خطری جدی محسوب می‌شود. شکست بیدود نشان می‌دهد که برای موفقیت کسب‌وکارهای نوآورانه در ایران، علاوه بر داشتن ایده‌های خلاقانه و تیم‌های قوی، به حمایت همه جانبه دولت، فراهم شدن زیرساخت‌های مناسب و فرهنگ‌سازی عمومی نیاز است.
