چند دقیقه معاشرت با اسپاتیفای!| چرا برخی اپلیکیشن‌ها، مثل پینترست به‌طور موقت رفع فیلتر می‌شوند؟
محتمل‌ترین علت رفع فیلتر چند ساعته چیست؟
هفت صبح| بامداد روز گذشته بود که برخی کاربران در فضای مجازی خبر دادند اپلیکیشن اسپاتیفای بدون نیاز به فیلترشکن در دسترس قرار گرفته است. این رفع فیلتر برای برخی کاربران در اپلیکیشن‌های دیگر از جمله دیسکورد، تیک‌تاک و پینترست هم اتفاق افتاده بود. با این حال دسترسی آزاد به این برنامه‌ها، چند ساعتی بیشتر طول نکشید و کاربرانی که به رفع فیلترینگ در کشور امیدوار شده بودند، ناامید، فیلترشکن‌هایشان را دوباره روشن کردند.
مشابه این اتفاق پیش از این هم افتاده است. سال 1401 صد روز بعد از فیلترینگ اینستاگرام، برخی کاربران موفق شدند چند ساعت تا چند روز، بدون فیلترشکن به اینستاگرام یا اپلیکیشن‌های دیگر دسترسی پیدا کنند. همان سال برخی کاربران موفق شدند بدون وی‌پی‌ان وارد پلتفرم دیسکورد شوند که از مهر سال 99 فیلتر است. همین یک هفته پیش هم کاربران گزارش دادند که دیسکورد رفع فیلتر شده است.
اما ماجرا دقیقا چیست؟ چرا اسپاتیفای و پینترست و ... بدون سرویس‌های تغییردهنده آی‌پی چند ساعتی در دسترس قرار گرفتند و دوباره به حالت قبل بازگشتند؟
برنامه اسپاتیفای که یکی از محبوب‌ترین اپلیکیشن‌های موسیقی در بین ایرانی‌هاست، سال‌هاست که ایران را تحریم و خدمات آنلاین خود را به صورت کامل قطع کرده است. به این صورت که ایرانی‌ها نمی‌توانند بدون دردسر اپلیکیشن اسپاتیفای را روی تلفن همراه خود نصب کنند و امکان خرید اشتراک برای آن‌ها ممکن نیست. با این حال با استفاده از وی‌پی‌ان و با کمک برخی سایت‌ها که اشتراک این اپلیکیشن را به فروش می‌رسانند، استفاده از آن هرچند با مشقت، اما ممکن شده است. سایت‌ها و کانال‌های فروش اشتراک اکثرا اشتراک‌های خانوادگی که قیمت مناسب‌تری دارند می‌فروشند. مثلا اشتراک یک ماهه برای ظرفیت پنج نفر 75 تومان است اما اشتراک فردی گران‌تر بوده و اشتراک پریمیوم یک ساله یک میلیون و 700 هزار تومان به فروش می‌رسد.
وقتی خبر رفع فیلتر شدن اسپاتیفای منتشر شد، چند ساعت بعد همه چیز به حالت قبلی خود بازگشت و کاربران فرضیه‌های مختلفی درباره علت این پدیده ارائه کردند. برای بررسی این ادعاها با دو نفر از کارشناسان این حوزه تماس گرفتیم و تقریبا همه فرضیه‌ها رد شد.
آقای سوزن‌گر در گفت‌وگو با هفت صبح اعلام کرد احتمال اینکه این رفع محدودیت چند ساعته عامدانه از سمت ایران انجام شده باشد تقریبا غیرممکن است. با این حال نمی‌توان یک نظر واحد برای چرایی این پدیده ارائه داد و صرفا حدس و گمان‌هایی وجود دارد.
سوزن‌گر در این باره توضیح می‌دهد: «یکی از احتمالات این است که در حال تست گرفتن و اعمال برخی تغییرات بوده‌اند که چنین اتفاقی افتاده اما آنقدر سیستم فیلترینگ ایران پیچیده و تودرتو است که ما دقیقا نمی‌توانیم دلیل این اتفاق را بگوییم و احتمالات زیادی وجود دارد. گمان من این است که در حال انجام تست هستند تا اگر بخواهند در آینده رفع فیلتر کنند، بتوانند راحت‌تر چنین کاری را انجام بدهند اما رفع فیلتر عامدانه در کار نبوده است.»
یکی از فرضیه‌های دیگری که در فضای مجازی از سمت کاربران گفته شد، مشکل زیرساخت بود. کارشناس دیگر این حوزه که مایل به انتشار نامش نیست، این فرضیه را که مشکل زیرساختی از سمت داخل کشور بوده رد می‌کند. برخی کاربران برای این فرضیه چنین توضیحی ارائه داده‌اند: «اینکه چند ساعتی این پلتفرم یا پلتفرم‌های دیگر رفع فیلتر شدند به خاطر یک مشکل زیرساختی بوده است. برای چند ساعتی فیلتر اپ‌هایی مانند اسپاتیفای را آفلود کردند تا بتوانند به فیلترینگ اپ‌های دیگر مانند تلگرام و اینستاگرام ادامه بدهند!»
هر دو کارشناس چنین فرضیه‌ای را رد می‌کنند و معتقدند چنین توضیحی صحیح نبوده و رفع فیلتر از سمت ایران اعمال نشده است. برخی کاربران هم ادعا کرده‌اند که عدم دسترسی ایرانیان به اسپاتیفای، به خاطر تحریم‌های خود این پلتفرم علیه ایران است و این پلتفرم از سمت ایران فیلتر نشده است. همچنین در ادامه این ادعا توضیح داده‌اند که هر چند مدت یک بار اسپاتیفای برای بررسی مالی اکانت‌ها، محدودیت‌ها را به مدت چند ساعت از بین می‌برد و حالا هم همین اتفاق افتاده است.
کارشناسی که با هفت صبح گفت‌وگو کرده این فرضیه را هم رد می‌کند. او در توضیح چرایی اشتباه بودن این ادعا می‌گوید: «ایران یک سری از آدرس‌های جانبی اسپاتیفای مانند پخش یا استریم آهنگ‌ها را فیلتر کرده است. اما آدرس اصلی اسپاتیفای فیلتر نشده است تا بتوانند به رصد خود ادامه دهند. اسپاتیفای هم تحریم و هم فیلتر است.»
محتمل‌ترین علت رفع فیلتر چند ساعته چیست؟
هر دو کارشناس درباره اینکه چرا چنین اتفاقی افتاده یک احتمال واحد را در نظر گرفته‌اند؛ آن هم جنگ بین گوگل و زیرساخت ایران است. آن‌ها این ماجرا را به زبان ساده اینطور توضیح می‌دهند: «نه تنها اسپاتیفای، بلکه گوگل هم برای ایران تحریم‌ها و محدودیت‌هایی را اعمال کرده است. وزارت ارتباطات، زیرساخت و سازمان مقررات برای دور زدن این تحریم‌ها یک سرویس تحریم شکن که به عبارتی یک وی‌پی‌ان گسترده است، راه‌اندازی کرده است.
برای مثال برای اینکه گیمرها بتوانند بدون وی‌پی‌ان و با سرعت و کیفیت بالاتری به طور مثال کال آف دیوتی بازی کنند، این سرویس راه‌اندازی شده است. برای دلوپرها و برنامه نویس‌ها هم چنین سرویسی تدارک دیده است. با این حال این سیستم را روی جاهایی که نمی‌خواهد، مانند همین اسپاتیفای، اعمال نمی‌کند. همین سیستم دور زدن تحریم، یک جنگ بین گوگل و زیرساخت به وجود آورده است که متضرر اصلی آن مردم داخل ایران هستند. همانطور که ایران وی‌پی‌ان‌های ما را از داخل کشور تشخیص می‌دهد و مسدود می‌کند، گوگل و آمازون و... هم سرورهای تحریم شکن را تشخیص می‌دهد و جلوی آن‌ها را می‌گیرد.
گاهی وی‌پی‌ان‌ها هم از سمت گوگل به عنوان آی‌پی ایران تشخیص داده می‌شود و به همین علت دسترسی ایرانیان حتی با وی‌پی‌ان هم مشکل می‌شود. احتمالا زیرساخت ایران در حال تغییر آی‌پی‌های این سروریس تحریم شکن بوده و گوگل آن‌ها را تشخیص داده و مسدود کرده است به همین دلیل کاربران توانستند برای چند ساعت بدون فیلترشکن از اسپاتیفای استفاده کنند.»
