شهرهای ایران در بین هزار شهر برتر جهان / اصفهان، شیراز، رشت یا تبریز؟

هفت صبح|‌ اخیرا یک لیست از هزار شهر برتر دنیا منتشر شد که در آن نیویورک در جایگاه اول و تهران در رتبه 443 قرار داشت. این دعوای طنزآمیز که کدام شهر ایران از بقیه بهتر است ریشه‌های قدیمی دارد که گاهی به اختلاف‌های جدی تبدیل شده.

حالا طبقه‌بندی موسسه آکسفورد اکانامیکس می‌گوید تهران حرف اول را در ایران می‌زند. اصفهان رتبه دوم را دارد و اهواز سومین شهر برتر ایران است.

برتر از چه نظر؟ این موسسه با چهار معیار رتبه‌بندی را انجام داده که البته قبل از اینکه عصبانی یا خوشحال شوید باید تاکید کنیم این معیارهای توسعه شهری معمولا خصیصه‌های محلی شهرها را نادیده می‌گیرند و با یک ذهنیت مسلط غربی نوشته شده. برای همین هم می‌توان به آن ایرادهایی وارد کرد.

ولی فارغ از این حرف‌ها بیایید به این رتبه‌بندی و مقایسه شهرها با هم نگاه کنیم:

1-شهر تهران در رتبه 443 قرار دارد. یک پله بالاتر از تهران، کازابلانکای مراکش است که یعنی وضعیت بهتری داشته. دو پله پایین آن هم کیپ تاون آفریقای جنوبی نشسته. «ازمیت» ترکیه (با ازمیر فرق دارد) هم چند پله بهتر از تهران برآورد شده. ترکیه قبل از ازمیت سه شهر دیگر هم دارد که در رتبه‌های بهتری قرارداشته‌اند.

تهران چطور به این جایگاه رسیده؟ این شهر با کمک امتیاز نسبتا خوبی که در شاخصه «سرمایه‌ انسانی» داشته توانسته به این رتبه برسد وگرنه از نظر چهار شاخص دیگر (دولتمندی، اقتصاد، محیط زیست و کیفیت زندگی) خیلی اوضاع روبه‌راه نیست.

منظور از سرمایه انسانی طبق تعریف این موسسه این است که مردم یک شهر در سطوح آموزشی، مهارت‌های نیروی کار و تجارت خلاقیت دارند یا نه. شهرهایی که رتبه خوبی از این نظر دارند آنهایی هستند که مراکز آموزش عالی خوبی داشته‌اند و کسب و کارهای تجاری خلاقانه‌ای در آنها پا گرفته. به نظر می‌رسد کشورهای خاورمیانه فقط در بخش سرمایه انسانی است که رتبه بالایی آورده‌اند و از جهات دیگر دستاورد زیادی نداشته‌اند.

2- اصفهان در جایگاه بعدی قرار دارد که می‌شود رتبه 624. باز امتیاز سرمایه انسانی است که اصفهان را بالا کشیده تا کمبودها در معیارهای دیگر را جبران کند. بدترین رتبه را اصفهان از نظر محیط زیستی آورده.

3- اهواز در رتبه 650 قرار گرفته. بالای او یک شهر در هند است که ما نام او را کمتر شنیده‌ایم و پایین‌تر از او شهر دیگری در چین.

4-شیراز فقط هشت پله پایین‌تر از اهواز است. اگر شهرهای ایران را فقط از نظر کیفیت زندگی مقایسه کنیم، شیراز فقط از ارومیه، زاهدان و کرمانشاه بهتر است. وضعیت این شاخصه در شیراز در مقایسه با بقیه شهرهای کشور آنقدرها خوب نیست.

5- قم در رتبه 688 و مشهد در جایگاه 709 قرار دارد. تبریز به رتبه 721 رسیده و رشت در بین شهرهای ایران در جایگاه 762 قرار دارد. احتمالا به صورت رندوم از یک ایرانی بپرسید بهترین شهرهای کشور را نام ببرید جایگاه بالاتری برای تبریز یا رشت قائل می‌شود. ولی این موسسه می‌گوید موقعیت اقتصادی، سرمایه انسانی، محیط زیست و کیفیت زندگی مردمان این سه شهر را بررسی کرده و به نتیجه‌ای که گفتیم رسیده.

6- ارومیه هم در این لیست هزارتایی قرار گرفته ولی کجا؟ رتبه 771.شاید برایتان عجیب باشد که بدانید وضعیت بیروت از همه این شهرهایی که تا الان نام بردیم پایین‌تر یعنی بدتر بوده. 

۷- اگرچه رتبه دولتمندی این شهر لبنان بالاتر است اما از نظر شاخص‌های دیگر فاصله زیادی تا شهرهای ایران دارد. ارومیه از نظر کیفیت زندگی پایین‌ترین رتبه را در مقایسه با شهرهای دیگر به دست آورده. کیفیت زندگی هم یعنی زنده بودن شهر و شاد بودن شهروندان. با اینکه تهران از همه نظر در رتبه اول نشسته اما دقیق شویم می‌بینیم که امتیاز تهران از نظر کیفیت زندگی بسیار پایین است؛ یعنی پایین‌تر از اهواز، اصفهان، تبریز و چند شهر دیگر.

  ۸-کرمان در ادامه آمده و در جایگاه 807 نشسته. کرمانشاه هم در جایگاه 820 قرار داشته. در نهایت زاهدان 92 پله تا هزارمین شهر این لیست فاصله دارد و آخرین شهر ایرانی در این لیست است. زاهدان و کرمان بدترین وضعیت را از نظر محیط زیستی داشته‌اند. کرمانشاه و زاهدان هم از نظر معیارهای اقتصادی پایین‌ترین رتبه‌ها را داشته‌اند.

۹-احتمالا برایتان باید جالب باشد که بگوییم ریاض سومین رتبه از نظر سرمایه انسانی را داشته. هفت شهر دیگر عربستان سعودی از تهران بالاتر هستند و بعد از آن دیگر شهری از این کشور قرار نگرفته که احتمالا به معنای نابرابری شدید توسعه بین شهرهای مختلف عربستان است.

استانبول هم توانسته در رتبه اول ترکیه و رتبه 199 جهان بنشیند. ترکیه 18 شهر دیگر هم دارد که در این هزارتا جا گرفته.

تعداد شهرهای ایران در این لیست هزار شهر برتر برابر با 12 شهر است.کابل هم در این لیست بوده که 70 پله پایین زاهدان و در جایگاه 979 نشسته.

از عراق هم اربیل قرار گرفته که در رتبه 630 است؛ یعنی  نزدیک به اصفهان و در وضعیت بهتری نسبت به اهواز، شیراز، قم، مشهد، تبریز، رشت و ارومیه.

ایروان در ارمنستان هم در این لیست قرار داشته که 100 پله بعد از تهران است. باکو هم حدود 50 رتبه بعد از تهران و با استانداردهای پایین‌تری از همه نظر قرار داشته.

بالاتر گفتیم رتبه اول را نیویورک آورده. در رتبه دوم و سوم هم لندن و سن خوزه از بریتانیا و آمریکا قرار داشته‌اند.

هزارمین شهر هم شهری در هند به نام سلطانپور است.

در آخر هم این نکته را درباره موسسه مورد نظر باید اضافه کنیم که «آکسفورد ایکانامیکس» زیر مجموعه دانشگاه آکسفورد و در انگلیس مستقر است.