مهربانی مرگبار | روزی که سگ‌ها «حسن تومبا» را تکه‌تکه کردند
غذارسانی بی‌رویه؛ حمایت از حیوانات یا خیانت به محیط زیست؟
هفت صبح، الهه باقری‌سنجرئی | ساعت پنج عصر بود. صدای پارس سگ‌ها در فضای آزاد پشت مجتمع مسکونی، فضا را هولناک کرده بود. صدای سگ‌ها اوج گرفت. تکه‌های چوب و لباس و فواره خون به هوا پاشیده شد. مرد جوانی میان خاک و خون، تکه‌تکه می‌شد. عابری هم که از حوالی آنجا می‌گذشت، نتوانست او را نجات دهد. سگ‌ها، سرخوش از طعمه‌ای که به دست آورده بودند، دور چوب‌های باقی‌مانده از ساز «حسن تومبا» پوزه‌های خونین‌شان را روی زمین می‌کشیدند.
ششم اردیبهشت 1400، هشت سگ ولگرد در بیابان‌های اطراف شاهینشهر اصفهان، به حسن مولازاده احمدی، نوازنده 33ساله تومبا حمله کردند و جانش را گرفتند. نوازنده جوان، برای اینکه مزاحم همسایه‌ها نشود، تومبای خود را به بیابان‌های پشت خانه برده بود تا تمرین کند. یک روز پیش‌تر، مرد 43ساله‌ای همان حوالی طعمه سگ‌های ولگرد شده بود اما پس از بستری در بیمارستان، جان سالم به در برد.
مرگ دردناک حسن، مسئولان را شبانه به بیابان‌های شاهینشهر کشاند. سگ‌های ولگرد جمع‌آوری شدند و به‌ناچار تعدادی هم کشته. هشتم اردیبهشت، حامیان حقوق حیوانات، برای خونخواهی سگ‌ها مقابل فرمانداری شاهینشهر تجمع کردند؛ اتفاقی که دل خانواده حسن را آتش زد. «چطور مردم نتوستن جسد سگ‌رو تحمل کنن ولی ما باید تکه‌تکه شدن برادرمون‌رو طاقت می‌آوردیم؟» این را خواهر حسن می‌گفت.
در نکا، دختربچه‌ای که در خیابان مشغول بازی بود، صورتش را در حمله سگ ولگردی از دست داد. حالا باید با صورت زخمی، تا آخر عمر کابوس آن لحظه هولناک را تحمل کند. سگ‌های ولگرد در قشم جان کودک سه ساله را گرفتند؛ در بندرلنگه و یاسوج و تهران و بیرجند و مشهد و باقی شهرها هم؛ اخبار تکراری است. سگ‌هایی که اغلب خارج از محدوده و با فاصله از حریم شهر، رهاسازی می‌شوند به‌دلیل غذارسانی شهروندان، حریم را شکسته و به خیابان‌ها رسیده‌اند.
اوایل امسال بیش از 370 هزار مورد حیوان‌گزیدگی در کشور ثبت شد. از این تعداد، 75 درصد سگ‌گزیدگی و مابقی گزش گربه و سایر حیوانات وحشی بود.سال 1402 هفده نفر در ابتلا به هاری مردند و نیمه نخست امسال، این تعداد به ۱۳ نفر رسید. وزارت بهداشت ایران، ناچار است واکسن ضدهاری انسانی را وارد کند که هزینه یک دوره کامل درمانی ممکن است بین ۷۰ یورو تا بالای ۱۵۰ یورو تمام شود؛ چیزی حدود 15میلیون تومان برای هر نفر.
تبعات حضور سگ‌های ولگرد در شهر و حمایت از حیوانات بی‌صاحب خیابانی، در همینجا به پایان نمی‌رسد. هر کجای شهر که قدم بگذاری، کنار هر درخت، ظرفی از دل‌و‌جگر مرغ، یا غذای خشک گربه می‌بینی. اگر از آلودگی شهر با آشغال‌های مرغ و گوشت پرت‌شده در گوشه‌وکنار خیابان بگذریم، بی‌شک تولید مثل بی‌رویه گربه‌ها و سگ‌های خیابانی، چالشی غیرقابل چشم‌پوشی خواهد بود.
البته ماجرا به همینجا ختم نمی‌شود. گربه‌های تهران عامل نابودی بسیاری از خزندگان، دوزیستان و پرندگانند. غذارسانی به سگ و گربه‌ها به‌قدری زیاد شده که از سرِ شکم‌سیری، غذا را رها می‌کنند و پس‌مانده آنها نصیب کلاغ‌ها می‌شود و پای این سیاه‌پوشان پرسروصدا هم بیش از هر زمان دیگری به خیابان‌های شهر باز شده است. وقتی تعداد همه‌چیزخواران و پسماندخواران زیاد شد، پرندگان شهری بسیاری، مانند چرخ‌ریسک بزرگ، هدهد، بلبل، مگس‌گیر راه‌راه و... را فراری می‌دهد.
همین شد که از هلهله دسته‌جمعی آنها بر شاخه‌های درختان خبری نیست. شاید عجیب باشد اما تکثیر سگ‌های ولگرد عامل مهمی در نابودی درخت‌های زیبای زاگرس‌اند. چطور؟ افزایش جمعیت سگ‌های ولگرد، هدهدها و دارکوب‌ها را از محیط‌شان فراری داد و فضا را برای جولان سوسکهای چوب‌خوار باز کرد؛ سوسک‌هایی که بزرگ‌ترین لذت‌شان خوردن چوب‌های بلوط بود.
اگر طبیعت بازیچه مشتی فعالان ناآگاه و نمایشی قرار نمی‌گرفت، هدهدها و دارکوب‌ها، سوسکهای چوب‌خوار را می‌خوردند. بماند که چندین گونه در حال انقراض داریم که طعمه سگ‌های بی‌صاحب‌اند. تغذیه بی‌رویه سگ‌ها و گربه‌های خیابانی، حیات‌وحش و محیط زیست را تهدید می‌کند. سگ‌ها و گربه‌های ولگرد درپی تغذیه رایگان اما موقت همشهریان ناآگاه زادوولد می‌کنند.
100 قلاده سگ ماده اگر داخل شهر باشند انتهای سال تعدادشان به 1600 می‌رسد. دو قلاده سگ طی شش سال به 50 هزار سگ می‌رسد که توله‌های آنها در 10 ماه بارور می‌شوند و این داستان ته ندارد. هیچ پستانداری قدرت تولید مثل سگ را ندارد که به سگ‌ها ویژگی تهاجمی می‌دهد. لشگری از سگ‌های بی‌صاحب پس از مدتی به صورت گلّه‌ای با قدرت بویایی فوق‌العاده بالا در اثر گرسنگی داخل و بیرون شهرها هرآنچه به چنگ آورند، از تخم پرندگان گرفته تا روباه، خرگوش، گونه‌های نایاب، گربه‌سانان درحال انقراض، خرس و کودک انسان را طعمه خود می‌کنند.
اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) آورده است گربه‌های خیابانی بیش از دوهزار گونه را شکار می‌کنند و از این تعداد، 347 گونه در فهرست قرمز اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت قرار دارند. حتی گربه‌ها در برخی موارد، جانوران بومی‌ای را شکار کردند که گونه آنها با این شکارها، منقرض شده است. همین گزارش سگ‌های ولگرد را از عوامل اصلی کاهش جمعیت 188 گونه و انقراض 11 گونه جانوری ارزشمند معرفی کرده است. حمله این سگ‌ها در ایران هم به حدود 17 گونه پستاندار ثبت شده است.
مدیریت جمعیت سگ‌های پرسه‌زن شیوه‌های گوناگونی دارد. در اغلب کشورها، غذارسانی به حیوانات بی‌صاحب ممنوع است و خاطیان جریمه می‌شوند و میزان این جریمه‌ها در شهرها و کشورهای گوناگون تفاوت دارد. در آمستردام و برلین، مقامات محلی مردم را تشویق می‌کنند به‌جای غذا دادن به حیوانات، دست به‌جیب شده آنها را عقیم کرده یا برای‌شان پناهگاه بسازند و سرپرستی آنها را در تامین غذا و دارو عهده‌دار شوند.
در لندن هم، به‌جای غذا دادن به حیوانات شهری، برنامه‌هایی در راستای عقیم‌سازی و ایجاد محیط‌های امن برای حیوانات اجرا می‌شود. در ایالت انتاریوی کانادا، در جزیره کایمن که جزوی از بریتانیاست، غذارسانی به حیوانات ولگرد خیابانی جریمه‌های نقدی سنگینی به همراه دارد.
اسکان در پناهگاه، عقیم‌سازی، شناسنامه‌دار کردن، حتی کشتار حیوانات خطرناک از شیوه‌های رایج ساماندهی حیوانات خیابانی است. اما در ایران، چالش‌های موجود در راستای مدیریت جمعیت سگ‌های پرسه‌زن آزاد زیاد است. طبق قانون وزارت کشور و شهرداری‌ها متولی این امرند اما حامیان افراطی ناآگاه، بزرگ‌ترین مانع ساماندهی سگ‌ها و حیوانات خیابانی‌اند.
برای پایان دادن به این قصه پرغصه، می‌توان از شهرداری‌ها خواست حیوانات خیابانی را جمع‌آوری کنند و دوستداران حیوانات که طاقت ندارند می‌توانند با مراجعه به شهرداری‌ها دست به‌جیب شده، ضمن پرداخت هزینه‌های جمع‌آوری و عقیم‌سازی، شناسنامه حیوان را به نام خود ثبت کرده، سرپرستی و مسئولیت تبعات نگهداری یا رهاسازی آن حیوان را عهده‌دار شوند. شهروندان و محیط‌زیست، حتی دیگر گونه‌های جانوری و گیاهی چه گناهی دارند که باید تقاص ناآگاهی و رفتارهای نمایشی و افراطی گروهی قلیل و پرهیاهو را بدهند که برای حمایت از حیوانات به سگ‌ها گوشت می‌دهند!