ناآرامی‌های دی ۹۶؛ یک جرقه کوچک در مشهد
روزنامه هفت صبح، آرش خوشخو | در زمستان ۱۳۹۶ حاکمیت با موجی از ناآرامی‌های غیرمنتظره رو‌به‌رو شد. قبلش در خرداد همین سال روحانی در رقابتی سنگین با آیت‌الله رئیسی متولی وقت آستان قدس رضوی برای دومین بار به ریاست جمهوری انتخاب شده بود. در غائله دی‌ماه نه سیاست در بطن ماجرا بود و نه انتخاباتی. این بار حادثه بر سر بدهی مالی مجموعه صندوق‌های مالی غیرمجاز بود که در مشهد کلید خورد.
دخالت قوه قضائیه و دادستانی مشهد، ماجرا را مورد توجه افکار عمومی قرار داد. پدیده شاندیز، ثامن الحجج، فرشتگان و کاسپین به شکلی دومینو وار دچار ورشکستگی مالی شدند. مالباخته‌ها جمعی از شهروندان عموما مشهدی بودند که به امید دریافت سودهای نجومی پول خودرا در این صندوق‌ها سرمایه‌گذاری کرده بودند و دولت را مسئول فعالیت این بنگاه‌های غیرمجاز می‌دانستند.
مالباختگان زنجیره‌ای از تظاهرات در شهرهای مختلف برگزار کردند و خواهان استرداد پول خود همراه با سود توسط دولت بودند. روز هفتم دی و در ادامه این تظاهرات پراکنده فراخوانی برای اعتراض به گرانی در مشهد منتشر شد. این تظاهرات که قرار بود فقط سمت و سویه اعتراضی و حتی رنگ وبوی کمی اصولگرایانه داشته باشد به سرآغاز یک هفته ناآرامی غیرقابل کنترل در سرتاسر ایران بدل شد.
دامنه اعتراضات شهرهای مختلف را دربرگرفت. از خراسان تا خوزستان. تعداد معترضین زیاد محسوب نمی‌شد و هیچگونه رهبری و استراتژی هم نداشتند اما پراکندگی و خشونت قابل توجهی داشتند. در یک هفته پرتب و تاب به‌خصوص در استان‌های غرب و جنوب غرب ایران مواجهات معترضین با نیروهای امنیتی ادامه داشت. وزارت کشور بیش از ۱۰۰ شهر ایران را درگیر این ناآرامی‌ها عنوان کرد.
آمار جانباختگان از ۲۰ تا ۵۰ نفر در روایات مختلف متغیر بود. در برخی شهرها مثل دورود در لرستان ناآرامی‌ها از شدت بیشتری برخوردار بود و حتی تلاش‌هایی برای تصرف انبارهای اسلحه انجام شد. در همان موقع فرضیه‌هایی پیش آمد که برخی گروه‌های اپوزیسیون درصدد الگو برداری از وقایع سوریه در ایران هستند که البته اثبات نشد.
عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور بر اساس گزارشی که از سوی شورای امنیت کشور تهیه شده و با استناد به گزارش‌های دستگاه‌های اطلاعاتی، عوامل نارضایتی‌ها را داخلی و بدون دخالت از خارج کشور عنوان کرد و گفت دو عامل باعث ناآرامی‌های دی ماه شده‌است؛ یکی عوامل نزدیک شامل نارضایتی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و دیگر سه عامل دور که از نظر او عمیق‌تر است و جمهوری اسلامی باید به آن توجه کند: تغییر نسل، تغییر سبک زندگی، و تغییرات تکنولوژیکی.
سبک زندگی مردم، سلیقه، تفریح، روابط و پوشش آن‌ها دچار تغییرات اساسی شده‌است: نوع سلیقه و انتخاب آن‌ها به گونه‌ای است که منطق ما را برنمی‌تابد. او گفت یک جرقه کافی است تا اعتراضات شعله‌ور شود.رحمانی فضلی تعداد بازداشت شدگان را بیش از ۵ هزار نفر خواند و گفت تظاهرات به سرعت در روزهای ابتدایی به ۱۰۰ شهر رسید و در ۴۲ شهر هم درگیری اتفاق افتاد.
این ناآرامی‌ها به تدریج خفیف شدند و در هفته بعد راهپیمایی‌های متعددی در حمایت از حاکمیت در شهرهای بزرگ برگزار شد. هرچه بود این ناآرامی‌ها بازتاب شدیدی در رسانه‌های خارج از کشور داشت و به جنبه‌های توریستی کشور نیز به‌خصوص در شهرهای خوزستان و بوشهر و هرمزگان و فارس لطمه وارد ساخت و از میزان توریست‌ها به شدت کاسته شد. حتی می‌توان در نظر گرفت که ناآرامی‌های دی ماه ۹۶، نشان از آسیب‌پذیری اقتصادی کشور و به‌خصوص طبقه فرودست داشت و این مسئله ترامپ را در لغو برجام در بهار سال ۹۷ جری‌تر ساخت.
