کرونا در سیستان و بلوچستان؛ آتش زیر خاکستر
روزنامه هفت صبح | پزشکان سیستان و بلوچستان می‌گویند که ظرفیت تخت‌هایشان از هفته آخر خرداد دیگر کامل پر شده است. این یعنی وضعیت آنقدر اورژانسی شده که به زودی شهرهای دیگر را هم قرمز می‌کند.آنها بیراه هم نمی‌گویند. همین پنجم تیرماه فقط ۱۰درصد از آمار ابتلا به کرونا در کل کشور به این استان تعلق داشت. یعنی در یک روز بیش از هزار و ۲۰۰ نفر به این بیماری مبتلا شدند. اگر می‌خواهید تصویری از این عدد در ذهن داشته باشید باید بدانید که مثلا اواخر خردادماه آمار روزانه مبتلایان پایتخت که هم جمعیت بیشتر و هم امکانات سلامتی بیشتری دارد حدود ۷۰۰ نفر در روز بوده است.
بیشتر مرگ و میرهای کرونا در خانه رخ می‌دهد
برای اینکه وضعیت ابتلا در سیستان و بلوچستان را تحلیل کنیم و درباره وضعیت انتشار این بیماری در این استان تصویر دقیقی به دست بیاوریم دو منبع داشتیم؛ اول اینکه خوب به هر دو نمودار نگاه بیاندازیم و دوم اینکه گزارشی از وضعیت را از زبان یک متخصص ساکن این استان مرور کنیم. با کمک این دو منبع می‌شود پنج نکته استخراج کرد:
نکته اول: آمارهای ابتلا و مرگ و میر هر شهر معمولا یک نسبت مشخصی در شهرها دارند. حالا ویژگی عجیب سیستان و بلوچستان این است که آمار ابتلا هرچقدر هم زیاد شود، باز آمار مرگ و میر آنقدرها افزایش نیافته است. یعنی سرعت ابتلا به کرونا، با سرعت مرگ و میر یکی نبوده است. این پزشک زاهدانی توضیحی برای این اتفاق دارد. به گفته او در این استان بیشتر مرگ و میرها در داخل خانه رخ می‌دهد. «در استان ما مراجعه به بیمارستان کم است. خیلی از افراد از بیمارستان فوبیا دارند و تا حد امکان در خانه درمان می‌کنند.
در این مدت هرچه بلد هستند پیاده می‌کنند و برای همین وقتی فردی فوت می‌کند دیگر آمارش جزو آمار کرونا ثبت نمی‌شود.» البته این ماجرا دلیل دیگری هم دارد که به غربالگری در این جامعه سنتی برمی‌گردد. به گفته او «این بیشتر کارمندان هستند که تست می‌دهند. آن هم به خاطر اینکه با تست می‌توانند مرخصی بگیرند و از آن استفاده کنند.» طولانی بودن مسیر و گران بودن رفت و آمد خودش دلیل دیگری است که مردم تا لحظه مرگ به بیمارستان مراجعه نکنند. اینطور که این پزشک برای هفت صیح روایت کرده است « فاصله با مراکز درمانی بین روستا و شهر آنقدر زیاد است که برخی از آنها باید سفر کنند.
حتی عرف است که باید برای درمان به پاکستان و کرمان بروند. از طرف دیگر با گران شدن بنزین هم پول کرایه دو یا سه برابر شده که خودش مانع سفر مردم برای درمان به شهرها می‌شود. درنتیجه مرگ و میر در خانه عامل اصلی بالا نرفتن این نسبت است.» این مراجعه نکردن به بیمارستان درنتیجه مبتلایان را به سمت خود درمانی میکشاند. بیشتر آنها با دگزا و آنتی‌بیوتیک تصور می‌کنند که مقابل کرونا ایستادگی می‌کنند. اینطور که این پزشک می‌گوید خوددرمانی در استان سیستان و بلوچستان بیشترین عدد را در کشور دارد.
نکته دوم: با اینکه وزارت بهداشت هم تایید کرده که کرونا در نوار جنوبی کشور بسیار افزایش یافته است اما نمودار سیستان و بلوچستان می‌گوید که انگار وضعیت در این استان رو به بهبود است. با این حال این پزشک ساکن زاهدان آن را رد می‌کند و می‌گوید که نمودارها آینه واقعیت این استان نیستند:« تغییری اتفاق نیفتاده که آمار ابتلا افت کرده باشد. تازه دو روز است که بازارها بسته شده و عروسی و مراسم لغو شده است. دلیل‌های مختلفی وجود دارد که آمارها بالا و پایین می‌شوند. مثلا نداشتن یک گزارش شفاف از تعداد مبتلایان که خودش ناشی از نداشتن بیمه، دور بودن مراکز، گران بودن مسیر و … است.»
نکته سوم: این پزشک مقیم زاهدان اعتقاد دارد که همین عدد روزی هزار نفر ابتلا هم نوک قله کوه یخ است. به گفته او احتمالا تعداد واقعی مبتلایان از این میزان بیشتر است. چراکه در این استان مراکز غربالگری بسیار کم است و خیلی از مبتلایان اصلا شناسایی نمی‌شوند. فقط دماوند و فیروزکوه هشت مرکز غربالگری دارد ولی شهر زاهدان با ۶۰۰ هزار نفر، شش مرکز غربالگری دارد. از طرف دیگر ۴۰۰ هزار نفر از این تعداد حاشیه‌نشین هستند. جامعه آنها هم از جنس جامعه کارگری است. ما در اینجا شاهد دو اتفاق هستیم: اول اینکه بیشتر آنها اعتقادی به کرونا ندارند. همه فکر می‌کنند سرماخورده‌اند. دوم اینکه اگر کارگر تامین اجتماعی باشند چون رپید تست اصلا بیمه نیست مراجعه نمی‌کنند، اگر هم کارگر آزاد باشند که فقط داروخانه می‌روند و دیگر غربالگری نمی‌شوند.»
نکته چهارم: حالا اصلا چطور شد سیستان و بلوچستان از زرد و سفید سال گذشته به قرمز پرخطر امسال رسید؟ نمودار می‌گوید که فرایند ابتلا به کرونا از هفته سوم خرداد روند افزایشی داشته است. تجمع‌های انتخاباتی و بسته نشدن مرزها به روی هندیان از نظر این پزشک از عاملان اصلی این اتفاق بوده است. او می‌گوید:«از خرداد چابهار قرمز بود. اما به فاصله دو هفته بعد از هند دلتا آنجا پیدا شد و این ویروس آرام آرام بین مردم شهر چرخید. می‌دانستند که ویروس هندی دیده شده است و باید تجمع و تردد‌ها را کنترل کنند.از آن موقع که دلتا خودش را در ایران نشان داد، هیچ تدبیری برای مقابله با آن نشده است. سرانه تخت در چابهار هفت دهم است و این شرایط را برای زنده‌ماندن کمی سخت کرده. برای مثال ۷۰۰ هزار نفر جنوب سیستان و بلوچستان به یک بیمارستان کوچک دسترسی دارند که در حالت عادی هم جوابگو نیست.»
نکته پنجم: نکته آخر ربطی به نمودارها ندارد. با اینکه هر روز آماری از واکسیناسیون داده می‌شود اما این اطلاعات به تفکیک شهر به شهر خبری نمی‌شود. به خاطر همین هم مشخص نیست در سیستان و بلوچستان این کار با چه سرعتی دارد پیش می‌رود. هر چه که باشد، این پزشک چابهار می‌گوید سرعت واکسیناسیون خوب نیست؛ البته نه به خاطر نرسیدن واکسن. او می‌گوید:«استقبال مردم از واکسن ضعیف بوده است.سالمندان بیشترین تعداد کم سواد وبی‌سواد را در این استان دارند و باید برای قانع کردن آنها به واکسیناسیون کارهای فرهنگی و آموزشی پیش‌بینی می‌شد. الان در برخی از مراکز واکسیناسیون را به ۵۰ سال رساندند اما باز هم مردم تزریق نمی‌کنند. هر جامعه اقتضائات خود را دارد و در سیستان و بلوچستان هنوز بافت روستایی غالب است. به خاطر همین باید روش‌های فرهنگی برای این کار در نظر گرفته می‌شد که نشد.»
