چند توصیه مهم درباره عوارض دُز دوم واکسن کرونا
روزنامه هفت صبح | بسیاری از افراد متعجب هستند که چرا بعد از تزریق دُز دوم واکسن کووید-۱۹ عوارض جانبی شدیدتری را تجربه میکنند. این مورد به واکسنهایی که به سیستم ایمنی بدن شما در مبارزه با عفونت کمک میکند، مربوط میشود و واکسنهای کووید-۱۹ تنها واکسنهایی نیستند که پس از دُز مجدد واکنشهای قویتری ایجاد میکنند.نحوه واکنش سیستم ایمنی بدن به واکسنها و آنچه بعد از تزریق دُز دوم رخ میدهد بر اساس عوامل مختلفی متفاوت است که در ذیل به برخی از این موارد ارائه شده است:
بسیاری از واکسنهای کووید-۱۹ نیازمند دُز دوم برای ایجاد ایمنی بیشتر هستند ازجمله واکسن فایزر و مدرنا که برای واکسن فایزر ۲۱ روز پس از دُز اول، دُز بعدی تزریق و برای واکسن مدرنا ۲۸ روز بعد، دُز دوم دریافت میشود اما واکسن جانسون و جانسون یک تزریق لازم دارد.
در مورد واکسن سینوفارم نیز بین دُز اول و دوم سه تا چهار هفته فاصله توصیه شده است.
دریافت دُز دوم واکسن آسترازنکا ۱۲ هفته یا بیشتر پس از اولین دُز میتواند محافظت را تا حدود ۸۱ درصد افزایش دهد. اگر دُز دوم در کمتر از ۶ هفته پس از اولین دُز زده شود، این اثر به حدود ۵۵ درصد کاهش مییابد. اگر قبل از ۱۲ هفته از تزریق دُز اول واکسن دُز دوم را دریافت کنید، بدن شما ایمنی کافی ایجاد نمیکند تا بتواند شما را در برابر بیماری جدی محافظت کند. بنابراین برای داشتن بهترین محافظت حداقل ۱۲ هفته بین اولین و دومین تزریق فاصله نیاز دارید.
واکسنهای کووید-۱۹ فایزر و مدرنا هر دو واکسنهای واکنشزا هستند، به این معنی که احتمالا عوارض جانبی ایجاد میکنند اما به این معنی نیست که افراد همه عوارض جانبی را تجربه خواهند کرد یا اگر واکسن عوارض جانبی نداشته باشد پس کارایی ندارد.
دُز دوم واکسنهای کووید-۱۹ به احتمال زیاد عوارض جانبی قابلتوجهی ایجاد میکنند. در آزمایشهای بالینی واکسن فایزر و مدرنا بیشتر شرکتکنندگان علائمی مانند سردرد، تب و بدن درد بعد از دُز دوم داشتند.
به دلیل نحوه واکنش سیستم ایمنی بدن شما به واکسنها، این عوارض بعد از تزریق دوم شدیدتر میشوند. اگر هرگز در معرض کووید-۱۹ قرار نگرفتهاید و اولین دُز واکسن خود را دریافت کردهاید، پروتئین ویروسی تولید شده ناشی از تزریق واکسن معروف به پروتئین سنبله، برای بدن جدید است. بدن شما پروتئین را بهعنوان یک آنتیژن شناسایی میکند و با التهاب در محل تزریق واکنش نشان میدهد به همین دلیل دریافت اولین دُز اغلب باعث درد بازو میشود.
سلولهایی که باعث ایجاد التهاب در بازوی شما بعد از واکسن میشوند سیگنالهایی ارسال میکنند که به بدن شما میگویند: آنتیبادیهایی علیه پروتئین سنبله ایجاد کند. این فرآیند میتواند باعث التهاب در سایر قسمتهای بدن و منجر به سردرد، خستگی و تب بعد از دریافت اولین دُز واکسن در برخی افراد شود.
در زمان دریافت دُز دوم واکسن، بدن دارای برخی آنتیبادیها و سلولهایی است که پروتئین سنبله را از دُز اول به یاد میآورند. وقتی سلولها با آن روبهرو میشوند این پروتئین را تشخیص داده و خیلی سریع واکنش قویتری را آغاز میکنند. این پاسخ باعث التهاب گسترده میشود که میتواند منجر به علائمی شبیه آنفلوآنزا شود. خبر خوب این است که این فرآیند آنتیبادیهای بیشتری ایجاد میکند که در آینده از شما محافظت میکنند.
برای افرادی که هرگز آلوده نشدهاند، واکسن اول سیستم ایمنی را تقویت میکند و دومی بهعنوان تقویتکننده اولی عمل میکند. در افرادی که به بیماری مبتلا شدند، کارایی سیستم ایمنی را تثبیت میکند و اولین تزریق ممکن است مانند تقویتکننده عمل کند. برای این افراد، اولین واکسن ممکن است علائم بیشتری نسبت به افراد سالم ایجاد کند.
برای واکسن آسترازنکا، عوارض جانبی با دُز دوم خفیفتر است. انواع عوارض جانبی یکسان بوده و باید فقط یک یا دو روز ادامه داشته باشند و شامل درد یا ناراحتی در بازوی محل تزریق، سردرد و احساس خستگی یا تب هستند.
عوارض جانبی شایع ناشی از واکسن کووید سینوفارم نیز شامل درد، تورم و قرمزی در محل تزریق، ضعف یا خستگی، سردرد، درد یا ضعف عضلانی، تب یا لرز و حالت تهوع است. این عوارض جانبی معمولا طی یک یا دو روز پس از دریافت واکسن رخ میدهد و نشانههای عادی هستند که بیان میکنند بدن شما در حال ایجاد محافظت است. این علائم باید کاهش یابند و طی چند روز برطرف شوند. در صورت تشدید علائم یا بروز واکنشهای آلرژیک شدید مانند بثورات پوستی، کهیر، مشکل تنفس، درد شکم و اسهال باید بلافاصله به دنبال کمک پزشکی باشید.
برای عوارض جانبی مانند درد بازو، خنک کردن ناحیه و حرکت یا تمرین تا حد امکان بازو میتواند به کاهش درد کمک کند. ثابت نگه داشتن بازو یا کشش ماهیچه ممکن است درد را بدتر کند.
اگر علائمی مانند سردرد یا تب دارید لازم نیست در صورت خفیف بودن آنها را درمان کنید. برای علائم جدیتر مانند سردرد میگرنی یا تب بالا میتوانید از داروهای بدون نسخه مانند تیلنول (استامینوفن) یا ایبوپروفن استفاده کنید. استفاده از این داروها پس از واکسیناسیون ایمن است اما برای پیشگیری از علائم قبل از دریافت واکسن توصیه نمیشود زیرا ما دقیقا نمیدانیم که این داروها چگونه میتوانند بر پاسخ سیستم ایمنی تاثیر بگذارند.
به گفته کارشناسان، افراد جوان احتمالاً عوارض جانبی را بیشتر تجربه میکنند زیرا سیستم ایمنی قویتری دارند. احتمال بروز عوارض جانبی شدیدتر در زنان بیشتر از مردان است. از ۱۴ دسامبر تا ۱۳ ژانویه، بیش از ۷۹ درصد عوارض جانبی توسط زنان گزارش شده و عوارض جانبی نیز بسته به اینکه آیا در گذشته تماس با ویروس کرونا داشتهاید یا نه ممکن است متفاوت باشد. اگر مدتی قبل به کووید-۱۹ مبتلا شدهاید یا از قبل ایمنی دارید، واکسن میتواند مانند تقویت کننده عمل کند که در برخی موارد کاملاً بدون علامت است.
دکتر مسعود مردانی متخصص بیماریهای عفونی در این زمینه میگوید: داشتن درد و تب علامت طبیعی و شایعی است اما اگر قرمزی یا حساسیت به لمس در موضع تزریق بعد از ۲۴ ساعت بدتر شود یا عوارض جانبی به حدی شدید باشد که فرد را نگران کند یا زمانی که عوارض بعد از چند روز از بین نروند، باید به پزشک مراجعه کرد.
عوارض جانبی میتواند توانایی فرد در انجام فعالیتهای روزمره را تحت تاثیر قرار دهد، اما باید در طی چند روز از بین بروند. مصرف داروهایی مانند مسکنها یا آسپرین برای جلوگیری از عوارض جانبی قبل از واکسن توصیه نمیشود و به جای مصرف زودهنگام چندین داروی بدون نسخه، بهتر است صبر کنید و ببینید آیا عوارض جانبی ایجاد میشود یا خیر، سپس عوارض احتمالی را به صورت جداگانه درمان کنید.
اگر فرد نیاز به تسکین فوری دردهای عضلانی، درد در محل تزریق و تب داشته باشد، استامینوفن و مسکن میتواند مصرف کند و ایجاد تب بعد از واکسیناسیون کاملاً عادی است و طی ۴۸ ساعت از بین میرود.
برخی افراد بعد از تزریق واکسن کووید -۱۹، هیچ دردی را در محل تزریق مشاهده نمیکنند و همچنین به هیچ وجه احساس درد ندارند و این طبیعی است.