چرا کار را به دست صاحبش نمی‌دهیم؟

روزنامه هفت صبح، سیامک رحمانی | یک خبرگزاری آمده زیر عنوان «سوت‌زنی» از مردم خواسته تا مفاسد و تخلفاتی را که از دور و برشان مشاهده می‌کنند به اطلاع این رسانه برسانند تا پیگیری کند. خودش هم آمار داده که چند صد گزارش به دستش رسیده و این فراخوان خیلی موثر بوده. گزارش‌هایی که معلوم نیست چقدر جدی‌اند. چقدر مستندند. مردم چه تخصصی دارند که بدانند برای مستند کردن گزارش‌شان به چه چیزهایی نیاز دارند.ظاهرا با افزایش مشکلات اقتصادی و بالا گرفتن انتقادات عمومی خیلی‌ها به این صرافت افتاده‌اند که مفاسد را رسانه‌ای کنند. هر کس در هر قالبی که بلد است و به نظرش درست می‌رسد.

لابد در روزهای گذشته این خبر را هم داشتید که علی‌اکبر رائفی پور رفته برای امر به معروف مجوز گرفته. این که چرا برای واجب دینی باید مجوز گرفت و معنی این مجوز چیست بماند. ستاد امر به معروف می‌گوید دلیلش این بوده که می‌خواسته‌اند «گروهی» امر به معروف کنند. آیا جایی در دین آمده که امر به معروف فقط باید فردی باشد و اگر گروهی شد نیاز به مجوز دارد؟ معلوم است که نه.

آقای محبی،رئیس ستاد امر به معروف و نهی از منکر-که بالاخره نفهمیدیم استعفا داده یا نه- در ادامه فرموده‌اند این مجوز به خاطر این است که اینها می‌خواهند به شکل تخصصی امر به معروف کنند. خب اگر کسی تذکر به معروف بدهد به واجبش عمل کرده و اگر کسی در چیزی که تخصص ندارد نظر اشتباه بدهد و کار مجرمانه‌ای مرتکب شود باید پاسخگو باشد. یعنی باز تا اینجا هم مفهوم مجوز دادن معلوم نمی‌شود. در توضیح این مجوز در جایی هم آمده که گروه مجوزدار اگر به مشکل حقوقی و قانونی بخورد، ستاد امر به معروف از او حمایت خواهد کرد.

به نظر می‌رسد همین هم نقض غرض است. یعنی اگر ستادی به نام امر به معروف تشکیل شده لابد فلسفه‌اش این است که از آمرین به معروف حمایت کند. یعنی به نظر می‌رسد هر کس کار درستی انجام ‌دهد، فردی یا گروهی قاعده این باشد که ستادی اگر تشکیل شده، همه امکاناتش را به حمایت از او اختصاص دهد. حالا این که چرا ستاد می‌آید به عده‌ای مجوز می‌دهد، مفهومش این است که حمایت‌های ما منحصر به مجوزداران خواهد بود؟

مفهومش این است که امر به معروف و نهی از منکر هم دولتی شده و فقط در قالب‌های تعیین شده باید انجام شود؟ آیا این کار با ماهیت ستاد در تعارض نیست. اما بیایید کلا از این حرف‌ها بگذریم و اصل را بر مثبت بودن کار بگیریم. این که عده‌ای می‌خواهند مسئولان را مانیتور کنند و به آنها تذکر بدهند و افشاگری کنند و همه کارهایی که در یک جامعه مدنی و قانونمند لازم و رایج است. شبیه همان که خبرگزاری ابتدای بحث برایش کمپین درست کرده.

یک سری کمپین و فعالیت جدید به اسم‌های مختلف و از طرف کسانی که احتمالا می‌توانند تخلفات را ببینند و هشدار بدهند یا حتی در شبکه‌های اجتماعی و جامعه خبری‌اش کنند اما بیشتر از آن را نه بلندند و نه امکانش را دارند و مسئله همین جاست. نظارت بر مسئولان در تمام جوامع پیشرفته ساز و کار امتحان پس داده خود را دارد و نیازی به اختراع چرخ نیست. این نظارت کار رسانه‌ها و مطبوعات است.

روزنامه‌نگار است که باید بر رفتار دولتمردان و حاکمان نظارت داشته باشد و تخلفات قانونی را با مستندات منتشر کند. شهروند عادی اگر تا حالا نمی‌توانسته درباره تخلف و فساد حرفی بزند، یعنی نقصی در کار نهادهای جامعه بوده. حالا هم که صدایش کرده‌اید که بیاید خبر بدهد خیلی خوب است. اما این کار رسانه است. کار روزنامه‌نگار است که بلد است گزارش بنویسد و پیگیری کند و به مسئولان دسترسی دارد که سین‌جیم‌شان کند. اینجاست که نیاز به توجه و حمایت دارد.

که جز شعار و ادعا تصمیمی برای آن گرفته نشده. اگرنه، وقتی حتی روزنامه‌نگار که جایش معلوم است و کارش معلوم است، امکان دسترسی به اطلاعات را ندارد، وقتی مسئول مربوطه پاسخگو نیست، وقتی جرات نمی‌کند مسئله را مطرح کند چون تهدیدهای پس از افشاگری را می‌داند، از مردم عادی چه انتظاری دارید.

می‌گویید یک عده به اسناد و اطلاعاتی دسترسی «ویژه» دارند و آنها باید بیایند پای کار؟ خب همین هم خودش فساد است. این یعنی رانت اطلاعاتی. یعنی اطلاعاتی که باید شفاف باشد و در اختیار رسانه‌ها باشد و قابل ردگیری باشد فقط دست عده‌ای خاص است که معلوم نیست از همان چه سوء‌استفاده‌ای می‌توانند بکنند چون فقط روزنامه‌نگار است که کارش انتقال و انتشار است و اصولا نباید دنبال منافع شخصی باشد که زیر چتر رسانه باید حواسش را جمع کند که به جاده خاکی نرود. از بقیه که توقعی نیست.

همه اینها یعنی این بار هم داریم سرنا را از سر گشادش می‌زنیم. می‌خواهید شفافیت ایجاد کنید و با فساد و تخلفات برخورد کنید؟ باید از رسانه و روزنامه حمایت کنید. می‌خواهید امر به معروف در سطح کلان داشته باشید؟ باید رسانه را قوی کنید. هر کاری غیر از این ایز گم کردن است. همه این کارها دارند به ما چشمک می‌زنند که قرار نیست روشنگری و اصلاح از مجرای اصلی‌اش انجام شود و نظارت دقیقی روی آن وجود داشته باشد. هر چقدر هم که می‌خواهید روی آن تبلیغ کنید. هر چی که اسمش را می‌خواهید بگذارید.