پرونده‌ای خواندنی برای ۸۰ساله‌های سینما و تلویزیون
روزنامه هفت صبح، مرجان فاطمی | تعداد کارگردان‌ها، بازیگران و گویندگان مطرح سینما و تلویزیون که متولد سال ۱۳۲۰ هستند بالاست.این چهره‌های مطرح، امسال به سن ۸۰سالگی می‌رسند. هرکدام از این چهره‌ها در ۸۰سال گذشته آثار مهمی برجا گذاشته‌اند و در ذهن مخاطبانشان ماندگار شده‌اند.بارها در جشنواره‌های مختلف درخشیده‌اند و جوایزی با خود به خانه برده‌اند. نام هرکدام از آنها مساوی است با سال‌ها تجربه و موفقیت.
از کارگردان‌های موفقی مثل مسعود کیمیایی، ناصر تقوایی و بهمن فرمان‌آرا گرفته تا بازیگران درجه یکی مثل فرامرز قریبیان،ثریا قاسمی، شمسی فضل‌اللهی و فردوس کاویانی. یا گویندگان مطرحی همچون جلال مقامی، خسرو خسروشاهی و منوچهر والی‌زاده. همه این نام‌ها برایمان یادآور سالیان سال خاطره است. حالا این ۱۰ شخصیت مهم به مرز ۸۰سالگی رسیده‌اند. جز چند نفر آنها از جمله فردوس کاویانی که به بیماری پارکینسون مبتلاست و فرامرز قریبیان که بعد از بازی در فیلم «خروج» از سینما خداحافظی کرد،سایرین کماکان فعالند و پرقدرت ادامه می‌دهند. در این پرونده مروری داریم بر کارنامه این چهره‌های ماندگار.
مسعود کیمیایی / مرداد ۱۳۲۰
تعداد اثر: مسعود کیمیایی تا به‌حال ۳۰ فیلم کارگردانی کرده است. از سال ۱۳۴۷ تا قبل از انقلاب، ۹ فیلم سینمایی ساخت. از سال ۱۳۶۰ به بعد فعالیتش را ادامه داد و بیست‌و‌یک فیلم دیگر در کارنامه‌اش به ثبت رساند.
شروع فعالیت: کیمیایی کارگردانی را به صورت آکادمیک شروع نکرد. اولین بار با حضور در گروه دستیاران فیلم «قهرمانان» به کارگردانی ژان نگولسکو و دستیاری ساموئل خاچیکیان در فیلم «خداحافظ تهران» با تکنیک فیلمسازی آشنا شد و بخشی از تجربیاتش را هم از حضور در پشت‌صحنه نمایشی از بهرام بیضایی به‌دست آورد. تا اینکه سال ۱۳۴۷ اولین فیلمش «بیگانه بیا» را کارگردانی کرد؛ فیلمی که چندان موفقیت‌آمیز نبود و با استقبال زیادی روبه‌رو نشد.
مهمترین آثار: کیمیایی یک‌سال بعد از «بیگانه بیا»، دومین فیلمش «قیصر» را ساخت. این فیلم با اینکه ابتدا موفقیتی در اکران به دست نیاورد اما بعد از مدتی تبدیل به مهمترین اثر کارنامه کیمیایی شد و هنوز هم جزو برترین آثار سینمایی ایران به حساب می‌آید. «داش آکل»، «گوزن‌ها»، «سرب»، «گروهبان»، «دندان مار»، «سلطان»، «اعتراض»، «سربازهای جمعه» و… ازجمله مهمترین آثار کیمیایی هستند.
موفقیت‌ها: فیلم «قیصر» در دومین جشنواره سپاس تهران جایزه بهترین فیلم و بهترین کارگردانی را گرفت. کیمیایی برای فیلم «داش آکل» هم برنده بهترین فیلم و بهترین کارگردانی از جشنواره سپاس شد. سال ۸۹ برای فیلم «جرم» برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم شد و جایزه ویژه هیات داوران را هم گرفت. فیلم‌های «داش آکل»، «غزل»، «سفر سنگ»، «دندان مار» و «گروهبان» در جشنواره‌های هم مختلف جهانی مورد توجه قرار گرفتند.
شرایط کنونی: مسعود کیمیایی تا همین یکی، دوماه پیش مشغول آماده‌سازی جدیدترین فیلمش به‌نام «خائن‌کشی» بود. فیلمی با بازی مهران مدیری، امیر آقایی، سارا بهرامی، پانته‌آ بهرام، فرهاد آییش و… که بخشی از زندگی مهدی بلی، سارق و کلاهبردار ایرانی را به تصویر می‌کشد و ماجرای آن به ملی شدن صنعت نفت و وقایع آن دوران گره خورده است.
ناصر تقوایی / تیر ۱۳۲۰
تعداد اثر: ناصر تقوایی در مجموع ۶ فیلم سینمایی و یک اپیزود از فیلم «قصه‌های کیش» را کارگردانی کرده است. از این تعداد، سه فیلم را قبل از انقلاب ساخته است و سه تا هم بعد از آن. البته مخاطبان بیشتر از هر چیز او را به‌خاطر ساخت سریال تلویزیونی «دایی‌جان ناپلئون» می‌شناسند.
شروع فعالیت: تقوایی کار فیلمسازی را از ساخت مستند شروع کرده و اولین فیلم مستندش را با نام «تاکسی‌متر»، سال ۱۳۴۶ ساخته. سه سال بعد از آن، در سال ۱۳۴۹ «آرامش در کنار دیگران» را براساس داستانی از غلامحسین ساعدی، به‌عنوان اولین فیلم سینمایی‌اش کارگردانی کرد. این فیلم آن سال توقیف شد و بعد از چهار سال وقفه به نمایش درآمد.
مهمترین آثار: تقریبا تمام فیلم‌هایش ازجمله «آرامش در حضور دیگران»، «نفرین»، «صادق کرده»، «ناخدا خورشید»، «ای ایران»، «قصه‌های کیش» و «کاغذ بی‌خط» در زمان خودشان جزو آثار برتر سینما بوده‌اند. تقوایی بخش مهمی از آثارش را با اقتباس از روی داستان‌های مهم ایران و جهان ساخته. او سریال «دایی جان ناپلئون» را با اقتباس از رمان مشهور ایرج پزشک‌زاد ساخته. در «آرامش در حضور دیگران» منبع اقتباسش داستانی از غلامحسین ساعدی بوده. در «ناخدا خورشید» از «داشتن و نداشتن» ارنست همینگوی اقتباس کرده و در «نفرین» هم اقتباسی از روی داستان «باتلاق» نوشته میکا والتاری انجام داده. مجموعه داستان «تابستان همان سال» نوشته ناصر تقوایی هم جزو مجموعه‌های قابل قبول ادبیات ایران است.
موفقیت‌ها: برای دو فیلم «نفرین» و «صادق کرده» نشان برتر جشنواره سپاس تهران را گرفت. برای «آرامش در میان دیگران» برنده جایزه شیر نقره جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز شد. برای فیلم «ناخدا خورشید»، جایزه پلنگ برنزی جشنواره فیلم لوکارنو را به دست آورد. تقوایی در جشنواره فجر بیستم برنده جایزه ویژه هیات داوران شد اما آن را نپذیرفت.
شرایط کنونی: هنوز دو پروژه «زنگی و رومی» و «چای تلخ» تقوایی ناتمام مانده اما بعید است آنها را ادامه دهد.
بهمن فرمان‌آرا / بهمن ۱۳۲۰
تعداد اثر: بهمن فرمان‌آرا به‌طور کلی ۹ فیلم کارگردانی کرده. سه تا از فیلم‌ها در فاصله سال‌های ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۷ ساخته شده. فرمان‌آرا بعد از انقلاب به مدت بیست سال فعالیت سینمایی در ایران انجام نداد و مجددا از سال ۱۳۷۸ با ساخت فیلم «بوی کافور، عطر یاس» به این عرصه بازگشت.
شروع فعالیت: فرمان‌آرا مدرک فیلمسازی‌اش را از دانشگاه کالیفرنیای جنوبی که از معتبرترین دانشگاه‌های سینمایی جهان است، گرفته و بعد از بازگشت به ایران تا سال‌ها به‌عنوان کارشناس در برنامه‌های سینمایی «فانوس خیال» و «جهان سینما» و… شرکت می‌کرده. او سال ۱۳۵۱ اولین فیلمش را به‌نام «خانه قمر خانوم» ساخت.
مهمترین آثار: فیلم‌های فرمان‌آرا سبک منحصربه‌فرد خودشان را دارند و از این جهت چندان مورد توجه مخاطبان عام سینما نیستند. از میان مجموعه آثارش، فیلم «شازده احتجاب» که براساس داستانی به همین نام نوشته هوشنگ گلشیری ساخته شده و دو فیلم «بوی کافور، عطر یاس» و «خانه‌ای روی آب» بیشتر از سایرین مورد توجه قرار گرفته‌اند و در ذهن مخاطبانش مانده‌اند.
موفقیت‌ها: برای فیلم «شازده احتجاب» جایزه بز بال‌دار بهترین فیلم را از جشنواره جهانی فیلم تهران گرفت. برای ساخت «بوی کافور، عطر یاس» از هجدهمین جشنواره فیلم فجر، برنده سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی شد. سال ۱۳۸۰ هم از بیستمین جشنواره فیلم فجر سیمرغ بهترین فیلم را برای «خانه‌ای روی آب» گرفت. فرمان‌آرا همچنین برای بازی در فیلم «حکایت دریا» نامزد جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد از جشنواره آسیاپاسفیک ۲۰۱۸ شد.
شرایط کنونی: فرمان‌آرا قصد داشت سریال «داستان جاوید» را براساس رمانی از اسماعیل فصیح برای شبکه نمایش خانگی بسازد اما دو ماه پیش اعلام کرد ساخت این سریال به‌خاطر عدم صدور مجوز متوقف شده است. فرمان‌آرا گفته ساخت این سریال جزو آرزوهایش بوده و ۸، ۹ ماه برای آماده‌سازی آن وقت گذاشته اما بی‌نتیجه مانده.
