پرونده‌ای برای پاسداشت مقام هنری شجریان
روزنامه هفت صبح، وحید سعیدی / احمد رنجبر | «من در موسیقی استعداد زیادی داشتم. تا چیزی را می‌شنیدم، فوری یاد می‌گرفتم. نبوغ یا استعداد، مثل هسته‌ای می‌ماند که باید در یک محیط مناسب قرار گیرد. هیچ‌کس یک قدم هم برای من بر نداشت که استعداد من رشد کند. غیر از تشویق پدرم در جهت قرائت قرآن، دوستی داشتم که مرا تشویق به آواز خواندن می‌کرد. ولی به طور کلی اطرافیان من کسانی نبودند که محیط مناسبی برای استعداد من ایجاد کنند. من هر کاری که می‌کردم، با هزار مشکل روبه‌رو بودم»؛ این‌ها را محمدرضا شجریان ۲۴ سال پیش گفت، در کتاب «راز مانا».
همین جمله‌ها کافی است تا پی ببریم آن چه شجریان را به مرتبه استادی رساند، پشتکار بود و عشق و علاقه. برخلاف هیاهویی که این همه سال اطراف او وجود داشت، شجریان صرفا به خاطر بستر مهیای دوران پس از انقلاب به قله نرسید. خیلی‌های دیگر هم وارد کارزار موسیقی شدند اما این شجریان بود که در اوج ماند و محبوبیتش فروکش نکرد. درباره زندگی شجریان از روز پنجشنبه که از میان‌مان رفت کلی متن و ویدئو منتشر شده.
از این که در مشهد زاده شد، پدرش مخالف موسیقی بود، به تهران آمد، با استاد برومند آشنا شد، به گل‌ها رفت، کنار لطفی و مشکاتیان قرار گرفت و در دهه شصت تبدیل به ستاره شد… در پرونده هفت صبح از تکرار آنها پرهیز می‌کنیم؛ در عوض تمرکز بر آلبوم‌های شجریان که راز مانایی او هستند، نهاده شده است. شجریان دنبال تربیت سلیقه بود و خوشبخت آنها که از ساخته‌های او بهره برده و می‌برند.
*** روایت جذاب امین تارخ از تجربه‌ای خاص که در فیلم دلشدگان نصیب او شد و صدای محمدرضا شجریان روی بازی‌اش قرار گرفت. سال ۱۳۷۰ زنده یاد علی حاتمی‌تصمیم به ساخت فیلم دلشدگان گرفت. ساخت این فیلم حکایتی مفصل دارد؛ از امتناع اولیه شجریان برای خواندن موسیقی آن تا اتفاق‌هایی که در حین تولید رخ می‌دهد. هر چه هست این شانس نصیب امین تارخ شد تا حنجره محمدرضا شجریان باشد!
شجریان برای هیچ فیلمی‌تیتراژ نخواند و با شرط و شروط پذیرفت صدایش در دلشدگان مورد استفاده قرار گیرد. نتیجه‌ای که به‌دست آمد هم بر غنای دلشدگان افزود و هم باعث شد چند تصنیف ماندگار در ذهن عامه مخاطبان باقی بماند. از جمله « ما دلشدگان خسرو شیرین پناهیم» ، «غلام چشم آن ترکم؛ که در خواب، خوش مستی» و… با امین تارخ درباره این تجربه گفت‌و‌گو کرده‌ایم.
*** ۱۰ آلبوم محمدرضا شجریان به انتخاب هفت صبح. هرکدام دارای چه ویژگی‌هایی هستند، چه کسانی در ساخت آنها مشارکت داشتند و دلیل ماندگاری‌شان چیست؟ انتخاب ۱۰ آلبوم از میان حدود ۴۰ آلبوم محمدرضا شجریان تحقیقا کاری غیرممکن است. تنها راه چاره برای این کار، دخیل کردن سلیقه است وگرنه حتی آلبوم‌های متوسط شجریان ویژگی‌هایی دارد که نمی‌توان آنها را نادیده گرفت. مگر می‌شود آلبوم سپیده را از یاد برد؟ دلشدگان فراموش‌شدنی است؟
از قضا این دو، آلبوم‌هایی هستند که در میان مخاطب عام هم آثاری شناخته‌شده محسوب می‌شوند. بااین‌حال در این پرونده ملاک را آثاری قرار داده‌ایم که طرفداران حرفه‌ای و پروپاقرص شجریان بر آنها اتفاق‌نظر دارند. درباره ویژگی هرکدام نوشته و اشاره‌ای گذرا به راز ماندگاری‌شان کرده‌ایم. صرفا برای یادآوری اسم آلبوم‌های دیگر محمدرضا شجریان را مرور می‌کنیم: سرو چمان، پیام نسیم، دل مجنون، آسمان عشق، دلشدگان، خلوت گزیده، چشمه نوش، جان عشاق، عشق داند، راز دل، انتظار دل، رسوای دل، راست پنجگاه، شب وصل، آرام جان، آهنگ وفا، پیوند مهر، زمستان است، بی تو به سر نمی‌شود، دود عود و سپیده.
