جنگ قره‌باغ؛ آذربایجان خوشحال و ارمنستان سوگوار
روزنامه هفت صبح، مصطفی آرانی | یک ماه و دو هفته بعد از آن یکشنبه خونین که آتش جنگ در قره‌باغ روشن شد؛ حالا در یک جلسه ویدئو کنفرانس، روسیه توانست آذربایجان و ارمنستان را به امضای بیانیه پایان جنگ متقاعد کند. البته با توجه به نفوذ روسیه روی هر دو کشور، شاید متقاعد کردن کلمه خوبی نباشد. به هر حال اما، نتیجه بیانیه پایانی، وضعیتی متفاوت در دو کشور همسایه ما به وجود آورده است.
آذربایجان غرق شادی است و ستایش الهام علی‌اف و ارمنستان در سوگ از دست رفتن سرزمین‌های تصرف شده و البته خشم از پاشینیان، نخست وزیر این کشور. صلح یا به عبارتی بیانیه پایانی جنگ قره‌باغ، در نخستین دقایق بامداد روز سه‌شنبه اتفاق افتاد ولی ماجرا به عبارتی از مصاحبه صبح روز دوشنبه بی.بی.سی جهانی با الهام علی‌اف آغاز شد.
او که مست پیروزی در شهر تاریخی شوشا بود و به گفته مقامات نظامی منطقه خودمختار قره‌باغ برای حمله به خان کندی آماده می‌شد؛ با اعتماد به نفس کامل گفت که هیچ مذاکره‌ای با ارمنستان و نخست وزیر آن نخواهد داشت مگر اینکه آن‌ها از شهرستان‌های اشغالی خاک آذربایجان در طول جنگ حدود ۲۷ سال پیش خارج شوند و آوارگان آذری به منطقه قره‌باغ برگردند.
آنچه در بامداد سه‌شنبه اتفاق افتاد؛ دقیقا همان چیزی بود که الهام علی‌اف می‌خواست. آذربایجان توانست تمام مناطقی که ارمنستان در جنگ بین سال ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۳ از خاک جمهوری آذربایجان تصرف کرده بود را آزاد کند. این کار البته طی یک جدول زمانی اتفاق خواهد افتاد ولی تا پیش از سال جدید میلادی آذربایجان خواهد توانست تمام مناطق اشغالی خود را آزاد کند.
این اتفاق اما به معنای تصرف قره‌باغ نیست. در آن جنگ ارتش ارمنستان بخش‌هایی از خاک آذربایجان را علاوه بر قره‌باغ تصرف کرده بود و حالا از آن مناطق عقب‌نشینی خواهد کرد. قره‌باغ همچنان به عنوان یک بخش خودمختار باقی خواهد ماند و البته که طبق اسناد بین‌المللی این بخش، در واقع بخشی از خاک آذربایجان است.
با این حال هم ارمنستان خواهد توانست از خاک آذربایجان به قره‌باغ وصل شود و هم آذربایجان خواهد توانست از خاک ارمنستان به نخجوان متصل شود. در نهایت هم سربازان حافظ صلح روسی، فعلا برای پنج سال از این آتش بس حمایت خواهند کرد. با این حساب مشخص است که چرا آذربایجان غرق شادی است ولی از آن سو ارمنستان، به خاطر شکست نظامی در این جنگ، به شدت سوگوار است.
از آن گذشته برخی هستند که معتقدند پاشینیان خیلی زود دستان خود را بالا برده و نباید شکست را اینقدر زود قبول می‌کرده است. رئیس‌جمهور این کشور حتی گفته که از ماجرا مطلع نبوده است و همین مسئله باعث شده که ارمنی‌های خشمگین به برخی نهادهای دولتی مثل پارلمان و دفتر نخست‌وزیری حمله کنند.
آنچه اتفاق افتاد البته نظر ایران که پیش از این در سخنان رهبر انقلاب گفته شده بود را هم تامین می‌کند. ایران حالا حدود ۱۳۰ کیلومتر مرز بیشتر با آذربایجان دارد اما شاید بیش از هر وقت دیگری حواسش به کشوری هست که هم در این جنگ به واسطه ترکیه از نیروهای تکفیری برای پیروزی استفاده کرده و هم از قدیم الایام پایگاهی برای اسرائیل بوده است. ایران راضی است ولی از این به بعد، چهار چشمی، مرزهای شمال غربش را خواهد پایید.
