همه گزینههای ایران برای تامین واکسن کرونا
روزنامه هفتصبح، نگین باقری | فرض کنیم که ایران بخواهد واکسن بخرد، کدام واکسن در مرحله تایید و توزیع در بین کشورهای مختلف قرار دارد؟ در گزارش زیر آخرین مرحله از پیشرفت واکسنها را ردیابی کردهایم تا ببینیم برای خرید واکسن چه گزینههایی پیشروی کشورمان قرار دارد.
*** راهنمای ردیابی واکسنها
یک واکسن باید برای تایید شدن این مراحل را طی کند: پیشآزمایی (مرحله تست واکسن روی حیوان)، فاز اول کارآزمایی انسانی (تست واکسن روی گروه کوچکی از انسانها)، فاز دوم کارآزمایی (تست واکسن روی صدها انسان)، فاز سوم کارآزمایی (تست واکسن روی هزاران انسان)، مجوز محدود یا اضطراری و تایید.
*** نام واکسن: فایزر / میزان تاثیرگذاری: ۹۵ درصد / شرایط نگهداری: نیاز به نگهداری در فریزرهایی با دمای منفی ۷۰ درجه سانتیگراد
فاز سوم کارآزمایی این واکسن تمام شده و بعضی از کشورها مانند بریتانیا و آمریکا مجوز استفاده اضطراری را صادر کردهاند. تا امروز شیلی، کاستاریکا، اکوادور، کویت، مکزیک و پاناما هم مجوز استفاده اضطراری این واکسن را دادهاند و بحرین، کانادا و عربستان سعودی هم اجازه تزریق همگانی از این واکسن را صادر کردهاند. این شرکت قرار است ۱٫۳ میلیارد دوز واکسن تا آخر سال ۲۰۲۱ تولید کند.
*** نام واکسن: مدرنا / میزان تاثیرگذاری: ۹۴٫۵ درصد / شرایط نگهداری: تا ۳۰ روز در فریزر و برای نگهداری ششماهه در دمای زیر ۲۰ درجه
مدرنا فاز سوم کارآزمایی خودش را روی ۳۰ هزار داوطلب تمام کرده و فعلا فقط دارای مجوز استفاده اضطراری در آمریکاست.
*** نام واکسن: کانسینو / میزان تاثیرگذاری: نامشخص / شرایط نگهداری: فریزر
این واکسن، تولید یک کارخانه چینی بوده که فاز اول و دومش را با موفقیت پشتسر گذاشته، اما قبل از اینکه وارد فاز سوم شود، استفاده از آن برای ارتش این کشور را تایید کرد. کمیسیون مرکزی نظامی چین که فرماندهی کل قوای این کشور نیز محسوب میشود، اعلام کرد که از روز ۲۵ ژوئن - پنجم تیر- مجوز استفاده از این واکسن برای یک دوره یکساله در ارتش صادر شده است تا فاز انسانی آزمایش آن به نتیجه نهایی برسد. همزمان از اوایل مهرماه این کمپانی کارآزمایی سوم انسانی خودش را در عربستان، پاکستان و روسیه هم شروع کرده است.
*** نام واکسن: اسپوتنیک / میزان اثرگذاری: ۹۱٫۴ درصد / شرایط نگهداری: فریزر
این واکسن روسی، قبل از شروع فاز سوم انسانی اسم دیگری داشت، ولی حالا دیگر به همین نام شناخته میشود. پوتین در کارآزمایی دوم، این واکسن را تایید کرد، اما بعد که روسیه با انتقاد محققان روبهرو شد، کارآزمایی سوم انسانی را شروع کردند.
برای کارآزمایی فاز سوم این واکسن، داوطلبانی از بلاروس، امارات و ونزوئلا انتخاب شدند. بین فاز دوم و سوم هم که ترکیبی از این دو مرحله است، واکسن را روی داوطلبان هندی آزمایش کردند تا اینکه یازدهم نوامبر این واکسن در روسیه تایید شد. تا امروز روسیه مذاکراتی با آرژانتین، برزیل، هند، مکزیک و ونزوئلا برای فروختن اسپوتنیک داشته است.
با اینکه دولت روسیه تایید کرده که این واکسن به شکل انبوه به مردم کشور خود تزریق شود، اما برخی بهخاطر عجله محققان روسی در همان مرحله کارآزمایی دوم، نسبت به اسپوتنیک تردید پیدا کردهاند، نیویورک تایمز ممدعی شده که ۵۹ درصد از مردم روسیه تمایلی به تزریق این واکسن ندارند.
*** نام واکسن: سینوفارم / میزان اثرگذاری: ۸۶ درصد / شرایط نگهداری: نامشخص
سینوفارم یکی از واکسنهایی است که در کمپانی داروسازی دولتی چین ساخته شده. فاز سوم این واکسن همین چندوقت پیش در امارات شروع شد و در ادامه قرار است در مراکش و پرو هم ادامه داشته باشد. تنها کشوری که مجوز اضطراری و فوری تزریق این واکسن را داده، امارات است که خواسته به همه نیروهای بهداشت و درمان کشورش تزریق شود.
بحرین هم در این کارآزمایی مشارکت کرده و کاملا این واکسن را تایید کرده است. حالا در چین، سینوفارم فقط مجوز اضطراری را پیدا کرده که باید به نیروهای بهداشت و درمان و کارکنان دولت تزریق شود. از همین کمپانی واکسن دیگری هم در شهر دیگر چین تولید میشود که آن هم در فاز سوم کارآزمایی قرار دارد. در ماه دسامبر پرو اعلام کرد که این واکسن عوارضی داشته و تزریق آن را متوقف کرد. درحالحاضر تنها کشوری که به صورت محدود اجازه تزریق این واکسن را صادر کرده، چین و امارات است.
*** نام واکسن: سینوواک / میزان اثرگذاری: نامشخص / شرایط نگهداری: فریزر
سینوواک متعلق به یک شرکت چینی خصوصی است که فاز سوم خود را اخیرا در برزیل شروع کرد و به دنبال آن در اندونزی و ترکیه هم آغاز شد. برزیل همزمان با اعلام خبر موفقیت واکسن فایزر، تزریق این واکسن در کشورش را متوقف کرد؛
اتفاقی که به عقیده برخی بیشتر رفتاری سیاسی بوده است. رویترز گزارش داده که این واکسن به صورت محدود در چین هم تزریق شده است. سینوواک در چین درحالحاضر به افرادی که شغل پرریسک دارند (یعنی کارمندان وسایل حملونقل عمومی، نیروهای بهداشتی و بازرسهای فرودگاه) تزریق میشود. تا به حال به اندونزی و آمریکا از این واکسن فروخته شده و تا آخر سال ۲۰۲۰ قرار است ۳۰۰ میلیون دوز تولید کند.
*** نام واکسن: بکتاپ / میزان اثرگذاری: نامشخص / شرایط نگهداری: تا دو سال در فریزر
این واکسن روسی کمتر در بین اخبار فارسی شهرت پیدا کرده است و در فاز ترکیبی یک و دو قرار دارد. این واکسن خیلی زود و قبل از اینکه فاز سوم را شروع کند در روسیه توزیع و تزریق شد. فاز سوم آن به تازگی روی هزار و ۴۰۰ نفر تمام شده است.
علاوهبر این واکسنها، تعدادی شرکت دیگر هم در فاز سوم کارآزمایی قرار دارند، اما هنوز نتایج فاز سومشان منتشر نشده یا مانند آسترازنکا در فاز سوم ابهاماتی داشتهاند. بهخاطر همین هم در هیچ کشوری مجوز توزیع موقت یا محدود پیدا نکردهاند. واکسنهای جانسون اند جانسون، آکسفورد-آسترازنکا، نواکس، بهارات بیوتک و چند کمپانی دیگر که کمتر شناختهشده هستند در این دسته قرار دارند.
*** سهمیه ایران در کوواکس از دست رفت؟
حالا وضعیت واکسن در ایران چگونه است؟ ایران از اول یک شانس اصلی برای رسیدن به واکسن کرونا داشت که آن هم قرار بود از سوی سازمان بهداشت جهانی تامین شود. در ماههای گذشته کشور ما فرصت داشت که حداقل یک پیشقسط برای خرید این واکسن به نام کوواکس بپردازد، اما این اتفاق نیفتاد. چرا؟ عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی گفته بود که تحریمهای آمریکایی مانع خرید ما شده است.
روز گذشته علی مطهری، نماینده سابق مجلس در توئیتر خود نوشت: «بهخاطر اینکه در لیست سیاه FATF قرار داریم نتوانستیم ۵۰ میلیون دلار مبلغ سهمیه ایران از واکسن کرونای سازمان جهانی بهداشت برای هشت میلیون ایرانی را منتقل کنیم و سهمیه ایران باطل شد.» او همچنین در پایان مجمع تشخیص مصلحت نظام را پاسخگوی از دست رفتن سهمیه واکسن کرونا دانست.
همچنین محمدرضا ظفرقندی، رئیس سازمان نظام پزشکی کشور که از این هفته دستبهقلم شده، قرار است اینبار نامهای در همین رابطه به سازمان ملل بفرستد. او توضیح داده: «در این نامه اعلام کردیم که ایشان باید به وظیفه بینالمللی و انسانی و قانونی خود در زمینه تسهیلات تبادل ارزی و جلوگیری از محدودیتهای ناشی از تحریمهای آمریکا کمک کند تا واکسن از طرق مختلف، هم از مسیر دولتی و هم از مسیر خصوصی وارد شود.»
*** واکسیناسیون ایرانیها در پنج سال
حالا اگر چشممان را روی کوواکس ببندیم، چه فرصت دیگری باقی میماند؟ به نظر می رسد در وهله اول امیدمان باید واکسن تولید داخل باشد. قرار است محققان ایرانی کارآزمایی انسانی اول واکسن کرونای کمپانی شفا فارمد را تا چند روز آینده شروع کنند. این واکسن فعلا روی ۵۷ نفر تست میشود، ولی تا زمانی که به دست گروه اول داوطلبان برسد، باید یک مرحله دومی و سومی را هم طی کند.
وقتی واکسن از مرحله سوم عبور کرد، تازه اجازه موقت و مشروط برای تزریق بین جمعیت داوطلبان و افراد در اولویت را میگیرد؛ یعنی این واکسن فعلا در چشمانداز نزدیک به مرحله تایید نخواهد رسید؛ مگر اینکه مثل روسیه یا چین قبل از فاز سوم، اجازه تزریق صادر شود که آن هم تصمیمی خطرناک است. علاوهبرآن ظرفیت تولید واکسن ایرانی، آنطور که مینو محرز، محقق اصلی آن گفته، به سالی ۱۰ میلیون دوز میرسد.
ما چقدر نیاز داریم؟ رئیس سازمان نظام پزشکی گفته که ما برای کشور حداقل به ۵۰ میلیون دوز واکسن نیاز داریم؛ یعنی اگر دولت فقط روی تولید داخل حساب کند، واکسیناسیون افراد حداقل حدود ۵ سال طول خواهد کشید….برای توقف کرونا خواهناخواه نیازمند خرید واکسن از کشورهای خارجی هستیم. آنطور که سعید نمکی، وزیر بهداشت گفته، گزینهای جز هند و چین هم نداریم.
واکسن هندی که هنوز تایید نهایی فاز سوم را نگرفته و نتیجه آن قرار است اوایل سال ۲۰۲۱ منتشر شود؛ پس فقط میماند چین که آن هم مشخص نیست با وجود توزیع سینوواک و سینوفارم در کشورهای مختلف و تایید آن، چرا هنوز سفارش آن برای کشور ما داده نشده است؟ یا داده شده و ما بی خبریم و یا ملاحظات دیگری در میان است ؟